Rum millet (z tur. Naród rzymski)[1] – prawo uznające świecką zwierzchność prawosławnego Patriarchy Konstantynopola nad wyznawcami prawosławnego chrześcijaństwa w Imperium Osmańskim[2], zwane „prawem separacji Narodu”.

Za rządów Mehmeda II[2] Imperium Osmańskie stworzyło ten system na podobieństwo systemu Cesarstwa Rzymskiego, w którym władcy mniejszych państw, nie tracąc swojej suwerenności, hołdują cesarzowi rzymskiemu[potrzebny przypis], przyznając mniejszością religijnym określony zakres swobody[2]. W systemie millet, zgodnie z którym Turcy osmańscy urządzili swoje państwo, grecko-prawosławni mieszkańcy państwa zostali uznani za rum millet („naród rzymski”), z czym wiązała się autonomia w zakresie społecznym, ekonomicznym i kulturalnym[3]. Po zdobyciu Konstantynopola w 1453 r., Mehmed II pozwolił w styczniu 1454 r. na wybór nowego patriarchy, który został zwierzchnikiem chrześcijańskiej społeczności (tur. millet-bachi, gr. ethnarch), z prawem do zarządzania, opodatkowania i egzekwowania wymiaru sprawiedliwości[4].

Korzystając z nowej sytuacji politycznej, patriarchowie Konstantynopola rozszerzyli swoje prerogatywy nie tylko o władzę polityczno-świecką, ale także kosztem innych patriarchów wschodniego Kościoła. Przyznana patriarchom konstantynopolitańskim pozycja czyniła z nich w oczach greckiej ludności nie tylko spadkobiercami poprzedników z czasów bizantyńskich, ale także w pewnym sensie spadkobiercami cesarzy. Wiązała się z tym symbolika zaczerpnięta od cesarzy, tj. długie włosy i wizerunki orłów. Po dziś dzień patriarchowie konstantynopolitańscy w swoich herbach używają mitry w charakterze korony królewskiej na znak posiadanych w Imperium Osmańskim praw suwerena[4].

Początkowo, obok muzułmanów, istniały tylko millet prawosławny (grecki), żydowski i ormiański, ale z czasem ich liczba zaczęła rosnąć[3]. Wynikało to z faktu, że o ile do początków XIX w. ludność prawosławna Imperium była albo etnicznym Grekami albo była pod wpływem greckiej tożsamości z racji wyznawania greckiego (konstantynopolitańskiego) prawosławia, to pod wpływem europejskiego oświecenia zaczęły następować procesy sekularyzacyjne, liberalizacyjne i przedefiniowanie spojrzenia na uniwersalizm Kościoła prawosławnego. Również idee rewolucji francuskiej przyczyniły się do umocnienia tych przemian. Pod ich wpływem utworzyła się nowa, helleńska, tożsamość narodowa[5].

Przyznanie przywileju rum millet patriarsze Antiochii, Jerozolimy i Aleksandrii (od 1837)[potrzebny przypis] zatwierdził w 1838 papież Grzegorz XVI[potrzebny przypis].

Przypisy edytuj

  1. Hellene, Romios, Greek: Collective Identifications and Identities [online], athenscentre.gr, 3 marca 2017 [dostęp 2024-01-22] (ang.).
  2. a b c Krzysztof Kościelniak, The range of religious liberties of the Christian minorities in the Republic of Turkey (ang.).
  3. a b F. Asli Ergul, The Ottoman Identity: Turkish, Muslim or Rum?, „Middle Eastern Studies”, 48 (4), 2012, s. 629–645, ISSN 0026-3206, JSTOR41721156 [dostęp 2024-01-20].
  4. a b Eastern Orthodoxy - Ottoman Rule, 1453-1821 | Britannica [online], www.britannica.com [dostęp 2024-01-22] (ang.).
  5. Victor N. Roudometof, From Rum Millet to Greek Nation: Enlightenment, Secularization, and National Identity in Ottoman Balkan Society, 1453-1821, „Journal of Modern Greek Studies”, 16 (1), 1998, s. 11-48, DOI10.1353/mgs.1998.0024 [dostęp 2024-01-20] (ang.).