Wikipedia

Rybna (województwo małopolskie)

wieś w województwie małopolskim

Rybna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Czernichów, jako jej największa wieś i najdalej wysunięta na północny zachód.

Rybna
wieś
Ilustracja
Skrzyżowanie Rybna – Czułów – Sanka przy północnej części miejscowości
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Czernichów

Liczba ludności (2011)

2534[2].

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-061[3]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0316217

Położenie na mapie gminy Czernichów
Mapa konturowa gminy Czernichów, u góry znajduje się punkt z opisem „Rybna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Rybna”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Rybna”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Rybna”
Ziemia50°02′54″N 19°38′47″E/50,048333 19,646389[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Integralne części wsi Rybna[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0316223 Bednarze część wsi
0316230 Czamarze część wsi
0316246 Kucoroszec część wsi
0316269 Morgi przysiółek
0316252 Nowy Świat część wsi
0316275 Wrzosy przysiółek

Wieś opactwa benedyktynów tynieckich w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[6]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krakowskim.

Południowa część Rybnej leży przy drodze wojewódzkiej nr 780 na terenie krainy geograficznej Brama Krakowska, natomiast północna na Garbie Tenczyńskim[7].

W Rybnej funkcjonuje szkoła podstawowa i ośrodek zdrowia. Komunikacja zbiorowa opiera się na aglomeracyjnej linii MPK Kraków nr 269 oraz mikrobusach „Superbus”.

Historia edytuj

Wieś wzmiankowana w 1337 roku. Należała do opactwa benedyktynów w Tyńcu. W 1790 roku była zamieszkiwana przez 738 osób, w tym 10 Żydów. Na przełomie XIX/XX w. wieś zamieszkiwało ok. 1700 osób[8].

„Od 18 października 1815 roku Rybna należała do Wolnego Miasta Kraków półdemokratycznej republiki konstytucyjnej opartej na Kodeksie Napoleona i własnej konstytucji. Wolne Miasto stało się ostoją dla osób z pozostałych zaborów i powstańczym „korytarzem” Początkowo cieszyło się umiarkowaną autonomią wewnętrzną. Do 1830 roku formalnie władzę wykonawczą sprawował w niej 12-osobowy Senat Rządzący, w skład którego wchodzili przedstawiciele Zgromadzenia Reprezentantów, Uniwersytetu Jagiellońskiego i państw opiekuńczych.

Wolne Miasto Kraków powstało z południowo-zachodniego skrawka Księstwa Warszawskiego, na lewym brzegu Wisły. Miało powierzchnię 1234 kilometrów kwadratowych (wedle innych danych – 1164 lub 1150). Graniczyło z Rosją, Prusami i Austrią. Na jego terytorium znajdowały się – poza Krakowem – 224 wsie (ok. 60% z nich było w rękach prywatnych właścicieli) i 3 prywatne miasteczka: Chrzanów, Trzebinia i Nowa Góra. W 1815 roku liczyło ok. 95 tysięcy mieszkańców, w 1843 ok. 146 tysięcy, z czego ok. 85% stanowili katolicy, resztę – prawie wyłącznie żydzi. Wolne Miasto Kraków zostało podzielone na 17 gmin wiejskich, a samo miasto Kraków na 9 gmin miejskich. Gminy wiejskie składały się z kilku do kilkunastu wsi, a niektóre również z miast (Chrzanów, Trzebinia od 1817 r., Nowa Góra).

W myśl art. IX Konstytucji WMK na czele administracji gminy stał wójt, wybierany przez zgromadzenie gminne na okres 2 lat. Wymagania stawiane kandydatom na wójta były następujące: pełnoletniość, nieposzlakowany charakter, umiejętność rachowania oraz czytania i pisania po polsku.

W styczniu 1816 r. dokonano reformy administracyjnej Wolnego Miasta dzieląc je na 9 gmin miejskich (w obrębie miasta Krakowa) i 17 gmin wiejskich (I Kościelniki, II Mogiła, III Modlnica, IV Babice, V Rybna, VI Czernichów, VII Liszki, VII Zwierzyniec, IX Bobrek, X Jaworzno, XI Kościelec, XII Młoszowa, XIII Poręba Żegoty, XIV Lipowiec, XV Krzeszowice, XVI Pisary, XVII Chrzanów). W 1839 roku (na podst. rozporządzenia Senatu WMK z 7.XII.1838 r.) dokonano kolejnej reformy podziału administracyjnego, zastępując dotychczasowe gminy powołanymi w ich miejsce większymi jednostkami, dystryktami, w których wójtów zastąpili komisarze dystryktowi. Utworzono 10 dystryktów: Alwernia, Balice, Chrzanów, Czernichów, Kraków, Jaworzno, Liszki, Krzeszowice, Mogiła i Trzebinia.”

W roku 1901 została założona „Spółka Mleczarska w Rybnej z ograniczoną poręką”. Mleczarnia została oddana do użytku 1 stycznia 1905 roku. 30 czerwca 1943 roku oddział Gwardii Ludowej „Wisła” zniszczył mleczarnię w której zbierano mleko z kontyngentu. Nazajutrz Niemcy przeprowadzili akcję pacyfikacyjną[9]. Mleczarnia funkcjonowała do lat 90. XX w., obecnie budynek jest zrujnowany[10].

  •  
    Rybna – przysiółek Wrzosy
  •  
    kościół
  •  
    Rybna. Smarkowa
  •  
    Rybna. Kamionka – część północna
  •  
    Remiza OSP

Zabytki edytuj

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11]:

  • Kościół św. Kazimierza z pierwszej połowy XIX wieku, wybudowany na miejscu wcześniejszego z 1440 r; w latach 1821–1832, a następnie powiększony 10 lat później, utrzymany w stylu józefińskim. W barokowym ołtarzu głównym znajduje się obraz pędzla Michała Stachowicza, przedstawiający św. Kazimierza w stroju narodowym polskim.
  • Dwór z przełomu XVII–XIX w. będący w latach 1875–1922 własnością rodu Rostworowskich, mieszkających w Rybnej od 1876 roku (okoliczny majątek tej rodziny miał 137 mórg)[12].

Urodzeni w Rybnej edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 118938
  2. ↑ Bank Danych Lokalnych. Dane dla jednostki terytorialnej: Rybna, małopolskie, NSP 2011 [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2023-08-20]..
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1118 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
  6. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 102.
  7. ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  8. ↑ „Osadnictwo i krajobraz”, Wydawnictwo Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, 1997, s. 109, ISBN 83-901471-7-3.
  9. ↑ Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945, Wydawnictwo MON, 1971, str. 368.
  10. ↑ Za miedzą – Rybna. „Przełom”, nr 31 (1001) 3.8.2011. 
  11. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  12. ↑ Ewa Zamorska-Przyłuska, Przewodnik literacki po Krakowie i województwie małopolskim, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2010, s. 278.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rybna_(województwo_małopolskie)&oldid=72565029”