Rycerzyk czerwonozłoty
Rycerzyk czerwonozłoty (Tricholomopsis rutilans (Schaeff.) Singer) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
rycerzyk czerwonozłoty |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholomopsis rutilans (Schaeff.) Singer Schweiz. Z. Pilzk. 17: 56 (1939) | |
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholomopsis, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus rutilans. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1939 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Tricholomopsis[1].
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako złotawka, boczniak czerwonozłoty, bedłka czerwonozłota, brzegowłosek czerwonozłoty[2]. Ma ok. 30 synonimów. Niektóre z nich[3]:
- Agaricus aurantius Batsch 1783
- Agaricus rutilans Schaeff. 1774
- Agaricus rutilans Schaeff. 1774 var. rutilans
- Agaricus rutilans var. xerampelinus (Sowerby) Pers. 1801
- Agaricus serratis Bolton 1788
- Agaricus variegatus Scop. 1772
- Agaricus xerampelinus Sowerby 1796
- Agaricus xerampelinus Scop. 1772
- Cortinellus rutilans (Schaeff.) P. Karst. 1879
- Gymnopus rutilans (Schaeff.) Gray 1821
- Gyrophila rutilans (Schaeff.) Quél. 1886
- Gyrophila rutilans var. variegata (Scop.) Quél. 1886
- Pleurotus rutilans (Schaeff.) Dumée, 1917
- Tricholoma rutilans (Schaeff.) P. Kumm. 1871
- Tricholoma rutilans (Schaeff.) P. Kumm. 1871 var. rutilans
- Tricholoma rutilans var. vaginatum (Rabenh.) P. Kumm. 1871
- Tricholoma variegatum (Scop.) Gillet 1874
- Tricholomopsis rutilans var. variegata (Scop.) Bon 1984
- Tricholomopsis variegata (Scop.) Singer 1943
Morfologia edytuj
Średnica 3–15 cm, u młodych okazów jest półokrągły, łukowaty z podwiniętym brzegiem, u starszych rozpostarty, czasami z tępym garbem[4]. Skórka delikatnie filcowata, żółte tło pokryte jest liliowo-czerwonymi łuseczkami[5]. Gatunek ten ma bardzo zmienne ubarwienie kapelusza; u młodych okazów kapelusz może być całkowicie purpurowofioletowy, zaś u starszych jednolicie żółty. Rekordowy okaz znaleziono we Włoszech na pniu dęba korkowego – jego kapelusz miał średnicę 56 cm[6].
Dość gęste, przy trzonie ząbkowato wykrojone lub szeroko przyrośnięte oraz nieco płatkowate. Mają zawsze żółtawy kolor, ale u młodszych okazów są jaśniejsze, z wiekiem ciemnieją[4].
Wysokość 5–12 cm, grubość 1–3 cm[4]. Jest cylindryczny, koloru kapelusza, czasem tylko żółty, przy samym kapeluszu odcinający się białawo lub żółtawo, wkrótce staje się pusty[5].
Żółty. Zapach i smak trochę mdłe[5].
Biały, nieamyloidalny. Zarodniki gładkie, eliptyczne, o rozmiarach 6,5–8 × 4,5–5,5 μm, bez pory rostkowej[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji i Australii[7]. W Polsce jest pospolity[8].
Owocniki wytwarza od lipca do listopada, pojedynczo lub w kępach na pniach drzew[5]. Czasami występuje gromadnie. Rośnie przy podstawie pni lub na martwym drewnie[4]. Niekiedy pozornie rośnie na ziemi, w rzeczywistości jednak grzybnia wyrastająca z podstawy jego trzonu wyrasta na korzeniach drzew. Rośnie na różnych gatunkach drzew, zarówno liściastych, jak iglastych, zaobserwowano jednak, że w Europie Środkowej rośnie głównie na drzewach iglastych, w Europie Południowej natomiast na drzewach liściastych[6].
Znaczenie edytuj
Naziemny grzyb saprotroficzny[2]. Nie jest trujący, jest jednak mało smaczny i z tego powodu uważany jest za niejadalny[9][4]. Przez niektórych autorów jest uważany za grzyb jadalny, jako domieszka w małych ilościach do potraw mieszanych, może bowiem wywoływać dolegliwości żołądkowe, ma również niezbyt przyjemny smak i zapach[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-05-13].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e f E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-06-22].
- ↑ Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.