Seweryna Szmaglewska
Seweryna Szmaglewska-Wiśniewska[1] (ur. 11 lutego 1916 w Przygłowie koło Piotrkowa Trybunalskiego, zm. 7 lipca 1992 w Warszawie) – polska pisarka, prozaik i autorka powieści dla młodzieży Czarne Stopy.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 lutego 1916 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 lipca 1992 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| Odznaczenia | |
   
| |
| Nagrody | |
|
Nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki (1973), Nagroda specjalna Kwatery Głównej ZHP (1979) | |
Życiorys edytuj
Córka Antoniego Szmaglewskiego, sekretarza gminy i Pelagii z Bystrońskich[2]. Po śmierci rodziców była wychowywana przez swoją nauczycielkę Aleksandrę Matusiakową[3]. Po ukończeniu żeńskiego Seminarium Nauczycielskiego im. Królowej Jadwigi w Piotrkowie Trybunalskim wyjechała do Warszawy, gdzie uczęszczała do Studium Społeczno-Oświatowego Wolnej Wszechnicy Polskiej. Następnie studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz w Łodzi. W latach 1942–1945 była więziona w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. 18 stycznia 1945 pod Wodzisławiem Śląskim podjęła udaną próbę ucieczki z marszu śmierci[4]. Następnie skierowała się w kierunku północno-wschodnim, a z czasem udała się jeszcze dalej od trasy marszu[4]. Ostatecznie ukryła się w gospodarstwie Dolników w Boryni (dziś część Jastrzębia Zdroju)[5].
Po II wojnie światowej zamieszkała w Łodzi, w 1946 poślubiła architekta Witolda Wiśniewskiego i przeprowadziła się do Warszawy[2]. Zeznawała podczas procesów norymberskich. Wieloletnia wiceprezes Rady Naczelnej ZBoWiD oraz członkini Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa.
W 1986, na podstawie jej książki o tematyce harcerskiej przygody pt. Czarne Stopy, powstał film fabularny pod tym samym tytułem, w reżyserii Waldemara Podgórskiego.
Pochowana na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 18 E, rząd 3, grób 17)[6].
Publikacje edytuj
- Dymy nad Birkenau (lektura do szkoły średniej za czasów PRL), 1945;
- Łączy nas gniew, 1955;
- Prosta droga Łukasza, 1955;
- Chleb i nadzieja, 1958;
- Zapowiada się piękny dzień, 1960;
- Czarne Stopy (dla młodzieży; lektura uzupełniająca do klasy 5. szkoły podstawowej), 1960;
- Puste miejsce przy stole, 1963;
- Więzienna krata: Antologia pamięci 1939-45 (opr.), 1964;
- Krzyk wiatru, 1965;
- Odcienie miłości, 1969;
- Niewinni w Norymberdze, 1972;
- Nowy ślad Czarnych Stóp, 1973;
- Wilcza jagoda 1977;
- Biała róża, 1983;
- Dwoje smutnych ludzi, 1986.
Odznaczenia i nagrody[7][6] edytuj
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1960)
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1978)
- Złoty Krzyż Zasługi (1953)
- Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” (1981)
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)[8]
- Krzyż Oświęcimski (1985)[9]
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
- Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (1987)
- Medal „Bojownikom przeciwko faszyzmowi 1933-1945” (Niemiecka Republika Demokratyczna, 1960)[10]
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za całokształt twórczości literackiej ze szczególnym uwzględnieniem Dymów nad Birkenau i Niewinnych w Norymberdze (1973);
- Nagroda specjalna Głównej Kwatery ZHP za powieść Nowy ślad Czarnych Stóp (1979)
Patronat edytuj
Seweryna Szmaglewska jest patronką Szkoły Podstawowej w Woźnikach.
Przypisy edytuj
- ↑ Pamięci Seweryny Szmaglewskiej – Wiśniewskiej, UM Piotrków Trybunalski 22 czerwca 2018.
- ↑ a b Polski Słownik Biograficzny tom 48 s. 406.
- ↑ Ludwika Majewska, Zaangażowanie kobiet na rzecz zwiększenia swojej roli w życiu publicznym Piotrkowa Trybunalskiego w latach 1918-1939, [w:] I. Dadej i inni red., Historię swą piszcie same. Polityka, historiografia i muzealne narracje z perspektywy kobiet, Warszawa: Instytut Historii PAN, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, 2023, s. 171, ISBN 978-83-66911-62-8.
- ↑ a b Jacek Lachendro, Ucieczki więźniów KL Auschwitz w czasie marszu śmierci. Pomoc mieszkańców Śląska dla uciekinierów, [w:] „Kierunek Loslau. Marsz ewakuacyjny więźniów oświęcimskich w styczniu 1945 roku”, Wodzisław Śląski 2016.
- ↑ Janusz Lubszczyk, JASPedia [online] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-13].
- ↑ a b Seweryna Szmaglewska w bazie filmpolski.pl
- ↑ Życie i twórczość Seweryny Szmaglewskiej. [dostęp 2012-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Uznanie dla twórców kultury/w/Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
- ↑ Stefan Oberleitner, Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990: vademecum dla kolekcjonerów. Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1944-1990, Wydawnictwo Kanion, 1992, s. 123.
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 218, 13 września 1960, s. 2.
Bibliografia edytuj
- Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939–1991: Leksykon. Tower Press, 2000, s. 412–413.
Linki zewnętrzne edytuj
- Seweryna Szmaglewska w Katalogu Biblioteki Narodowej