Sosna karłowa

Sosna karłowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna karłowa
	Nazwa systematyczna
	Pinus pumila (Pall.) Regel; Kuester et al., Index Sem. Hort. Petrop. 1858: 23. 1859.
Synonimy
	P. cembra L. var. pumila Pallas; P. cembra var. pygmaea Loudon;
	P. cembra L. var. pumila Pallas; P. cembra var. pygmaea Loudon;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna karłowa, kosolimba (Pinus pumila (Pall.) Regel) – gatunek krzewu iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Kosolimba występuje we wschodniej Syberii, na półwyspie Kamczatka i Wyspach Kurylskich, w Japonii, Mandżurii, Korei Północnej, na północnych obszarach Mongolii i w Chinach.

Morfologia edytuj

Pokrój: Krzew iglasty, rosnący wolno, krzaczasto, dość regularnie. Pokrojem zbliżony do kosodrzewiny (Pinus mugo).
Pień: Osiąga 1–3 m wysokości, wyjątkowo w korzystnych warunkach dorasta do 5 m.

Igły, szyszki

Liście: Igły zebrane po 5 na krótkopędzie, zielone, sztywne, od wewnętrznej strony w odcieniu niebieskawym z podłużnymi, białymi paskami. Są lekko skręcone, o zróżnicowanej długości (3–8 cm).
Szyszki: Jajowate, niewielkie, o rozmiarach 3–4,5 na 2,5–3 cm, w kolorze purpurowo lub czerwono-brązowym. Nasiona jednocentymetrowe, ciemnobrązowe, o orzeszkowatym kształcie, nie mają skrzydełek.

Biologia i ekologia edytuj

Jedna wiązka przewodząca i 1 lub 2 kanały żywiczne w liściu. Igły o przekroju poprzecznym w kształcie trapezu^[5].

Występuje w górach, na wysokościach 1000–2300 m n.p.m.^[6], na terenie tundry, szczególnie na obszarach o dużej wilgotności powierza. Jest bardzo wytrzymała, znosi dość niskie temperatury i niekorzystne działanie porywistych wiatrów. Lubi miejsca nasłonecznione. Preferuje gleby lekkie, piaszczyste, także iły.

Nasiona są jadalne, chętnie zjadane przez orzechówki (Nucifraga caryocatactes).

Sosna karłowa jest podatna na zarażenie grzybem rdzawnikowym Cronartium kamtschaticum (Peridermium kurilense Diet.), blisko spokrewnionym z wywołującym rdzę wejmutkowo-porzeczkową grzybem Cronartium ribicola^[7].

Systematyka i zmienność edytuj

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[8]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
  - podsekcja Strobus
    - gatunek P. pumila

W górach północnej Japonii często krzyżuje się z sosną drobnokwiatową (Pinus parviflora), tworząc hybrydę (Pinus ×hakkodensis) dorastającą do 8–10 m.

Zagrożenia edytuj

Międzynarodowa organizacja IUCN nadała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka^[4].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus pumila, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-24] (ang.).
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus pumila, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-24] (ang.).
↑ Pinus pumila. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
↑ R.H. Colley, M.W. Taylor. Peridermium kurilense Diet. on Pinus pumila Pall., and Peridermium indicum N.Sp. on Pinus excelsa Wall. „Journal of Agricultural Research”. 34 (4), s. 327-330, 1927-02-15. Waszyngton. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-24] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus pumila, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-24] (ang.).

[Gymn2-5] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus pumila, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-24] (ang.).

[eflora-6] Pinus pumila. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).

[7] R.H. Colley, M.W. Taylor. Peridermium kurilense Diet. on Pinus pumila Pall., and Peridermium indicum N.Sp. on Pinus excelsa Wall. „Journal of Agricultural Research”. 34 (4), s. 327-330, 1927-02-15. Waszyngton. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).

[Gymn-8] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-24] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]