Sosna nadmorska

Sosna nadmorska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna nadmorska
	Nazwa systematyczna
	Pinus pinaster Aiton; Hort. Kew. 3: 367. 1789.
Synonimy
	Pinus maritima Lam.;
	Pinus maritima Lam.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna nadmorska (Pinus pinaster Aiton) – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Naturalnie sosna nadmorska występuje w basenie Morza Śródziemnego. Zasięg rozciąga się od atlantyckich wybrzeży Portugalii i Hiszpanii, przez południową Francję, zachodnie Włochy, aż na południe do północnego Maroka, z niewielkimi populacjami w Algierii. Występowanie na wyspach ograniczone jest do Korsyki i północnych krańców Sardynii. Niewielka populacja rośnie także na włoskiej wyspie Pantelleria.

Gatunek inwazyjny^[5].

Została naturalizowana na południu Anglii, w południowej Afryce i Australii.

Morfologia edytuj

Pokrój: Drzewo iglaste, średnich rozmiarów. U starszych drzew korona szeroka i spłaszczona.

Kora

Szyszki męskie

Szyszka żeńska

Pień: Osiąga wysokość 25–35 m. Średnica pnia przeważnie 1,2 m, wyjątkowo 1,8 m. Kora szarobrązowa, gruba i silnie spękana u podstawy, cieńsza w górnych partiach korony.
Liście: Pączki duże, nie pokryte żywicą. Igły zebrane w pęczki po 2, sztywne, spiczaste, długości 12–23 cm, grubości 2 mm, o odcieniu od żółtego po ciemnozielony.
Szyszki: Szyszki męskie podłużne, zebrane w grona. Szyszki żeńskie stożkowate, długości 10–18(20) cm, o podstawie szerokości 4–6 cm. Zebrane po 1–5 w okółkach, na krótkich szypułkach. Początkowo zielone, dojrzewając brązowieją. Po otwarciu osiągają szerokość 8–12 cm. Łuski z jednostronnie wypukłymi tarczkami z piramidką z kolcem. Nasiona długości 8–10 mm ze skrzydełkiem długości 20–25 mm.
Gatunki podobne: Blisko spokrewniona z sosną kalabryjską, kanaryjską i alepską, z którymi dzieli wiele cech.

Biologia i ekologia edytuj

Drzewo jednopienne. Igły pozostają na drzewie do 4 lat. Szyszki nasienne dojrzewają po 24 miesiącach od zapylenia. Otwierają się powoli przez następne kilka lat lub gwałtownie po ogrzaniu podczas pożaru lasu i uwalniają nasiona. Nasiona są rozsiewane przez wiatr. Nasiona przed ogniem chronione są przez grube łuski.

Sosna nadmorska jest wrażliwa na niskie temperatury. Porasta piaszczyste wydmy nadbrzeżne w ciepłym klimacie Morza Śródziemnego, gdzie razem z pinią tworzy nadmorskie bory sosnowe. Występuje przeważnie na umiarkowanych wysokościach, od poziomu morza do 600 m n.p.m., na południu zasięgu w Maroku nawet do 2000 m. Zimy w środkowej Europie są dla niej za ostre.

Szyszki po pożarze lasu

Systematyka i zmienność edytuj

Synonimy: P. maritima Lam. (non Miller), P. glomerata Salisbury, P. laricio Savi, P. escarena Risso, P. hamiltonii Tenore, P. mesogeensis Fieschi & Gaussen.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[6]:

podrodzaj Pinus
- sekcja Pinus
  - podsekcja Pinaster
    - gatunek P. pinaster

Gatunek ten bywa dzielony na dwa lub trzy podgatunki. Różnice między nimi są niewielkie, w obrębie anatomii liści, i słabo zbadane^[7]. Nazwy podgatunków:

Pinus pinaster subsp. atlantica Villar.
Pinus pinaster subsp. escarena (Risso) K. Richter.
Pinus pinaster subsp. renoui (Villar) Maire

Zagrożenia edytuj

Roślina umieszczona w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych w grupie gatunków niższego ryzyka (kategoria zagrożenia; LC)^[4].

Zastosowanie edytuj

W farmacji wyciąg z kory sosny nadmorskiej jest składnikiem m.in. kremów ochronnych, jako źródło czynnych flawonoidów. Samą korę stosowano też m.in. przeciwko szkorbutowi i do tamowania krwawień. Sosna ta dostarcza też żywicy nazywanej terpentyną francuską.

Ma istotne znaczenie w leśnictwie i jako źródło drewna we Francji, Hiszpanii i Portugalii. W rejonie atlantyckim stanowi istotne źródło miazgi drzewnej i budulca, służy także do wyrobu papieru. Ceniona i sadzona w ramach programów zalesiania, dzięki tolerowaniu suszy i ubogich gleb.^{[potrzebny przypis]}

Chętnie sadzona jako drzewo ozdobne w parkach i ogrodach na obszarach o łagodnym, ciepłym klimacie.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus pinaster, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-02-13] (ang.).
↑ GISD [online], www.issg.org [dostęp 2017-11-26] .
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2010-02-16] (ang.).
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus pinaster, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2010-02-16] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus pinaster, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-02-13] (ang.).

[5] GISD [online], www.issg.org [dostęp 2017-11-26] .

[Gymn-6] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2010-02-16] (ang.).

[Gymn2-7] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus pinaster, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2010-02-16] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]