Sosnowiec Główny

stacja kolejowa w Sosnowcu, woj. śląskie

Sosnowiec Głównystacja kolejowa w Sosnowcu – jedna z najważniejszych w województwie śląskim, usytuowana w centrum miasta, przy ulicy 3 Maja. Według klasyfikacji PKP stacja ma najwyższą kategorię Premium[3]. Powstała 24 sierpnia 1859 w ramach połączenia linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i Kolei Górnośląskiej jako stacja graniczna, która z biegiem czasu dała początek miastu Sosnowiec. Stacja stanowi również węzeł kolejowy, z którego linie odchodzą w kierunku Katowic, Warszawy Centralnej oraz Tunelu. Odjeżdżają z niej pociągi wszystkich kategorii, w tym Twoich Linii Kolejowych i Express InterCity, a także pociągi międzynarodowe[2][4]. Stacja należy do Zakładu Linii Kolejowych PKP Polskich Linii Kolejowych w Sosnowcu[5].

Sosnowiec Główny
Obiekt zabytkowy nr rej. A/15/99 z 30 kwietnia 1999
Ilustracja
Zabytkowy budynek dworca na stacji
(widok od strony ul. 3 Maja)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Sosnowiec

Lokalizacja

Śródmieście

Zarządca

PKP PLK

Data otwarcia

24 sierpnia 1859[1]

Poprzednie nazwy

Sosnowice
– (1859–1900)
Sosnowiec
– (1901–1914)
Sosnowice Warschauer Bahnhof
– (1914–1918)
Sosnowiec Warszawski
– (1918–1930)
Sosnowiec Północny
– (1931–1939)
– (1945–1950)
Sosnowitz Nord
– (1939–1945)[2]

Dane techniczne
Liczba peronów

2

Liczba krawędzi
peronowych

3

Kasy

T

Linie kolejowe
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec Główny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec Główny”
Ziemia50°16′43″N 19°07′32″E/50,278611 19,125556

Ruch pasażerski edytuj

Rok Wymiana roczna Wymiana pasażerska na dobę miejsce w Polsce
2017[6] 1 170 000 3 200 76
2018[7] 1 200 000 3 300 75
2019[6] 1 420 000 3 900 73
2020[6] 915 000 2 500 66
2021[6] 986 000 2 700 74
2022[8] 3 600

Historia edytuj

 
Tablica upamiętniająca bitwę w Sosnowcu, podczas powstania styczniowego
 
Widok na dworzec główny w Sosnowcu (po prawej). Zdjęcie z przełomu lat 60. i 70. XX w.

Geneza i powstanie stacji edytuj

Początki sosnowieckiej stacji wiążą się z budową linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W dniu 25 listopada 1838 zostało powołane Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, które rozpoczęło budowę linii kolejowej łączącej Warszawę z Granicą (obecnie Sosnowiec Maczki; pierwotnie planowano ukończenie linii w Niwce). Budowę, mimo kłopotów organizacyjno-finansowych, ukończono etapami pod Zarządem Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej 5 kwietnia 1848, kiedy to oddano do użytku odcinek Ząbkowice – Granica[9][10].

Pomysł połączenia sieci Kolei Górnośląskiej i Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej przez Sosnowiec pojawił się już w 1854 ze względu na duże natężenie istniejącego szlaku przez Granicę, który prowadził dalej do granicy z Cesarstwem Austrii. W wyniku porozumienia obydwu spółek w czerwcu 1858 rozpoczęto budowę połączenia tych dwóch sieci kolejowych (odcinek Ząbkowice – Szopienice przez Sosnowiec). Miało to na celu skrócenie czasu podróży między Cesarstwem Rosyjskim a Królestwem Prus. Po zakończeniu prac, na odcinku Sosnowiec – Szopienice 24 sierpnia 1859 uroczyście otwarto połączenie między Ząbkowicami a Katowicami. Po uruchomieniu połączenia większość ruchu towarowego między Prusami a Królestwem Polskim zamiast przez Maczki kierowano przez Sosnowiec i dzięki temu w 1868 stacja w Sosnowcu przyjmowała 25 razy więcej towarów oraz 3 razy więcej pasażerów niż stacja Granica[1][11][12].

Stacja powstała w ówczesnej wsi Sosnowice jako duża stacja graniczna z komorą celną i obiektami technicznymi. Budynek dworca jak i stację oddano do użytku w 1859. Piętrowy budynek w stylu neoklasycystycznym z parterowymi dobudowami ciągnącymi się wzdłuż peronu wzniesiono prawdopodobnie według projektu włoskiego architekta Henryka Marconiego. Plan budynku wzorowany był na projekcie gmachu Dworca Wiedeńskiego w Warszawie. W wyglądzie dworca dominują formy klasycystyczne. W dworcu mieściły się poczekalnie 1., 2. i 3. klasy, pokoje dla dostojnych osób, ekspedycja celna, biuro paszportowe i lokale mieszkalne, a także restauracja. Oprócz dworca wybudowano też perony, bocznice, magazyny oraz parowozownię[12][13][14][10][15].

Powstanie stacji dało początek szybkiemu rozwojowi Sosnowca, dzięki czemu wokół niej powstały obiekty użyteczności publicznej (banki, hotele i placówki handlowo-usługowe) oraz obiekty mieszkalne, co sprawiło, że Sosnowiec w 1902 otrzymał prawa miejskie od cara Mikołaja II[13][15].

Stacja podczas powstania styczniowego edytuj

Podczas powstania styczniowego, nocą z 6 na 7 lutego 1863 na stacji rozegrała się bitwa pomiędzy polskimi powstańcami i posterunkiem rosyjskim. Powstańcy użyli wtedy uzbrojonego pociągu by wyruszyć z Maczek do Sosnowca, dokonując przerzutu żołnierzy w okolice Sielca, po czym zaatakowali i zdobyli sosnowiecki dworzec oraz komorę celną[16][13].

Okres międzywojenny XX w. edytuj

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 stacja przeszła we władanie polskiej administracji. W latach międzywojennych na sosnowieckiej stacji zaszły istotne zmiany. W 1922 oddano do użytku łącznik między stacjami Sosnowiec Główny a Sosnowiec Południowy, dzięki czemu główna stacja w Sosnowcu stała się węzłem kolejowym. W 1927 przy prostokątnej parowozowni urządzono warsztaty naprawcze wagonów, a dwa lata później wybudowano nową, wachlarzową lokomotywownię z obrotnicą[17].

Okres od 1945 r. edytuj

Po II wojnie światowej stację przyporządkowano Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Katowicach. W latach 50. XX w. na stacji pojawiły się pierwsze pociągi elektryczne. Decyzja o elektryfikacji linii Warszawa – Katowice przez Sosnowiec Główny zapadła w połowie 1948 r. Plany elektryfikacji tej linii argumentowano koniecznością usprawnienia ruchu pasażerskiego i towarowego. Elektryfikacja przebiegała etapami, z czego odcinek Gliwice – Katowice – Sosnowiec Główny – Łazy zelektryfikowano 1 czerwca 1957[18].

Na przełomie lat 60. i 70. XX w. w ramach przebudowy Śródmieścia Sosnowca wyburzono część budynku dworca od strony północno-wschodniej, gdzie w latach 60. XX w. znajdowała się sala gimnastyczna. W miejscu wyburzonego fragmentu dworca wzniesiono budynek Centrum Obliczeniowego Informatyki Kolejowej PKP (obecnie sosnowiecki oddział PKP Informatyka). Przebudowano również halę główną dworca, gdzie umieszczono wejście do przejścia podziemnego na drugą stronę miasta oraz na perony stacji kolejowej[10][15][14].

W latach 1997–2002 dworzec uległ dalszym przeobrażeniom w ramach kolejnego projektu przebudowy Śródmieścia na 100-lecie miasta. W pierwszym etapie zostały wyremontowane i odnowione wnętrza oraz fasada budynku. W drugim wykonano pasaż handlowy łączący ul. Modrzejowską z Osiedlem Kilińskiego po drugiej stronie torów, a także uporządkowano obszar wokół dworca oraz kościoła kolejowego[10][14].

Zabytkowy budynek dworca na stacji Sosnowiec Główny 21 czerwca 2005 stał się jednym z obiektów Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, skupiających obiekty turystyki industrialnej[19]. Był on też później jednym z obiektów, w których corocznie organizowano Industriadę. Ostateczne dworzec ten skreślono ze szlaku w listopadzie 2012 głównie z powodu braku atrakcji na dworcu. Zabrakło też oferty merytorycznej. Obiekt był zamknięty dla podróżnych, a Polskie Koleje Państwowe, nie były nim jako elementem Szlaku Zabytków Techniki zainteresowane. Z tych powodów dworzec źle wpływał na markę Szlaku Zabytków Techniki, ale Urząd Miasta Sosnowiec był bardzo zaangażowany w organizację Industriady na stacji[20].

 
Peron 2 w trakcie estetyzacji w 2014

PKP Polskie Linii Kolejowe SA w lipcu 2014 ogłosił przetarg na estetyzację (remont) peronów na stacji. Przetarg ten zakładał wymianę nawierzchni oraz progów peronów, a także naprawę i pomalowanie dachu wiaty oraz budynku służbowego. Prace te rozpoczęły się we wrześniu 2014 i docelowo miały trwać do końca listopada[21][22], jednakże ze względu na niedotrzymanie tego i kolejnych terminów, PKP PLK w styczniu 2015 rozwiązało umowę z firmą przeprowadzającą estetyzację[23]. Do tego czasu wyasfaltowano 1/3 drugiego peronu, a część nawierzchni pozostała rozkopana. PKP PLK w połowie marca 2015 ogłosiła przetarg na dokończenie remontu peronu. Prace te, warte 400 tys. złotych, ukończono w połowie czerwca 2015[24][25].

7 maja 2015 ponownie został udostępniony dla podróżnych hall dworca kolejowego. Projekt aranżacji hallu opracowano do końca 2014, a w lutym 2015 rozpoczęto prace w tym adaptację kas od PKP Intercity oraz pomieszczeń dla całodobowej ochrony obiektu. Wykonano również windę łączącą nadziemną i podziemną część stacji, a także wyremontowano dach oraz elewację od strony wejścia na dworzec. Koszt prac modernizacyjnych wyniósł około 1 mln złotych[26][27][28][29][30].

Infrastruktura edytuj

 
Zachodnie skrzydło dworca od strony ul. 3 Maja
 
Budynek PKP Informatyka przy dworcu

Dworzec kolejowy edytuj

Budynek dworca z 1859, znajduje się przy ul. 3 Maja 16. Jest piętrowy, w stylu neoklasycystycznym, wzniesiony prawdopodobnie według projektu włoskiego architekta Henryka Marconiego[12]. Budynek ten jest wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego pod numerem A/15/99[31]. Po zamknięciu holu dworzec pełnił funkcję biblioteki. Został on ponownie zaadaptowany dla potrzeby obsługi podróżnych i otwarty 7 maja 2015[28][27]. Budynek ten jest również siedzibą Zakładu Linii Kolejowych w Sosnowcu[32]. Odprawa podróżnych odbywa się w hali oraz pod budynkiem dworca. W podziemnej części stacji znajduje kasa biletowa Kolei Śląskich, a także poczekalnia[33][34][14].

Główny hall dworca jest czynny całą dobę. Znajdują się w nim trzy kasy biletowe PKP Intercity (w tym jedna dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych), pomieszczenia ochrony oraz ławki z dwunastoma miejscami do siedzenia. Dworzec wyposażony jest w system informacji pasażerskiej. Przejście z budynku dworca na perony odbywa się przez schody prowadzące do przejścia podziemnego, a także windę[28][29][30].

Linie kolejowe edytuj

Stacja Sosnowiec Główny ma charakter węzła kolejowego. Przez nią przechodzą dwie linie kolejowe, w tym międzynarodowa linia E65. Wykaz wszystkich istniejących linii wraz z kilometrażem początku, osi i końca stacji przedstawia poniższa tabela[4][35]:

Nr Nazwa Km stacji
pocz. osi końca
1 Warszawa CentralnaKatowice 308,347 309,544 310,116
62 Tunel – Sosnowiec Główny 83,793 84,054 85,096

Perony edytuj

 
Przejście na peron 2.

Na stacji znajdują się 2 perony. Peron 1. to peron jednokrawędziowy niski o długości 232 m i wysokości 30 cm. Przylega on do toru 4. na linii kolejowej nr 62. Posiada on nawierzchnię utwardzoną z kostki brukowej. Peron 2. natomiast jest peronem wyspowym wysokim o długości 394 m i wysokości 65 cm. Przylega on do toru 2. i 1. przy linii kolejowej nr 1. Posiada on nawierzchnię bitumiczną. Peron ten wyposażony jest w zadaszenie oraz ławki[36].

Dojście do peronów odbywa się poprzez przejścia podziemne pod torami (wejścia do tuneli są od ul. 3 Maja oraz ul. Kilińskiego). Na peronach znajduje się pochylnia, a także urządzenia nagłaśniające i wyświetlacze elektroniczne[36].

Perony od września 2014 do połowy czerwca 2015 przeszły estetyzację, w ramach której wymieniono nawierzchnię asfaltową oraz krawędzie peronowe. Wyremontowano również wiatę oraz zainstalowano nowe elementy małej architektury – ławki i kosze na śmieci oraz zamontowano elektroniczną platformę dla niepełnosprawnych przy schodach[22][37][25].

Ruch pociągów pasażerskich edytuj

 
EN75 Kolei Śląskich do przystanku Tychy Lodowisko

Pociągi osobowe edytuj

Stacja Sosnowiec Główny z racji położenia na jednej z najbardziej uczęszczanych linii kolejowych w Polsce stanowi ważny punkt lokalnej komunikacji kolejowej, dzięki czemu na niej zatrzymują się pociągi osobowe obsługiwane przez Koleje Śląskie. Realizują one połączenia na obszarze województwa śląskiego. Przez sosnowiecką stację przebiegają też dwie linie regionalne[38][39]:

Pociągi dalekobieżne edytuj

Na stacji zatrzymują się składy pociągów Twoich Linii Kolejowych, InterCity, Express InterCity, Express InterCity Premium oraz pociągi międzynarodowe. Według rozkładu z 2014 główne kierunki pociągów dalekobieżnych to: Bielsko-Biała Główna, Gdynia Główna, Kędzierzyn-Koźle, Lublin, Łódź Kaliska, Opole Główne, Toruń Główny, Warszawa Centralna oraz Wrocław Główny. W tym okresie pociągi międzynarodowe łączyły Sosnowiec Główny ze stacjami: Budapest Keleti, Ostrava hlavní nádraží oraz Villach Hauptbahnhof. Połączenia są realizowane przez spółki PKP Intercity[38].

Powiązania komunikacyjne edytuj

 
Przystanek komunikacji miejskiej Sosnowiec Dworzec PKP

Stacja Sosnowiec Główny jest bardzo dobrze skomunikowana z komunikacją miejską dzięki zlokalizowanemu przed budynkiem dworca, na ul. 3 Maja, przystankiem autobusowym oraz tramwajowym Sosnowiec Dworzec PKP, z którego według stanu z lipca 2021 odjeżdża ponad 20 linii autobusowych i sześć linii tramwajowych ZTM oraz jedna linia autobusowa PKM Jaworzno. Linie te łączą dworzec z miastami Zagłębia Dąbrowskiego, Katowicami, Bytomiem, Siemianowicami Śląskimi, Piekarami Śląskimi, Mysłowicami oraz Jaworznem. Realizowane są tu też liczne połączenia autobusowej komunikacji pozamiejskiej, w tym głównie do Katowic i Olkusza[40][41][42].

Przypisy edytuj

  1. a b Soida 1997 ↓, s. 45.
  2. a b Indeks stacji, przystanków osobowych i posterunków kolejowych z nazwami aktualnymi i wcześniejszymi. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas linii kolejowych Polski 2010. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2010. ISBN 978-83-926946-8-7.
  3. Wykaz stacji pasażerskich wraz z ich kategoryzacją oraz określeniem dostępności do obiektu, l.p. 417
  4. a b Załącznik 1. Wykaz linii kolejowych zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. W: Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rozkładu jazdy pociągów 2013/2014, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 2013 (pol.).
  5. Załącznik 2.3. Linie kolejowe według obszarów działania jednostek. W: Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rozkładu jazdy pociągów 2013/2014, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 2013 (pol.).
  6. a b c d Urząd Transportu Kolejowego, Przewozy pasażerskie [online], Portal statystyczny UTK [dostęp 2023-02-20] (pol.).
  7. Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2020-01-30].
  8. Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].
  9. Soida 1997 ↓, s. 22.
  10. a b c d Biernat 2012 ↓, s. 86.
  11. Soida 1997 ↓, s. 53.
  12. a b c Bielecki 2009 ↓.
  13. a b c Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego: Dworzec starszy niż miasto. 2011-05-02. [dostęp 2014-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-22)]. (pol.).
  14. a b c d Urząd Miejski w Sosnowcu: Zabytki Sosnowca. GŁÓWNY DWORZEC KOLEJOWY. www.sosnowiec.pl. [dostęp 2014-10-25]. (pol.).
  15. a b c Liszaj 2011 ↓, s. 89-90.
  16. Piotr Świątecki: PIERWSZY POLSKI POCIĄG PANCERNY. [w:] Gmina. Magazyn samorządowy [on-line]. [dostęp 2014-10-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-29)]. (pol.).
  17. Soida 1997 ↓, s. 111.
  18. Soida 1997 ↓, s. 180.
  19. Uchwała zarządu nr 1153/268/II/2005 z dnia 21 czerwca 2005 roku w sprawie zaakceptowania listy obiektów wchodzących w skład nowo tworzonego regionalnego produktu turystycznego pn. „Szlak zabytków techniki w Województwie Śląskim”, Zarząd Województwa Śląskiego [dostęp 2014-10-25] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-25] (pol.).
  20. Paweł Leśniak. Industriada bez Sosnowca. „Twoje Zagłębie”. 20 (166), s. 3, 2013-05-17. ISSN 2081-7983. (pol.). 
  21. PKP PLK zamierza nieco odświeżyć dworzec w Sosnowcu. gazeta.pl. [dostęp 2014-08-01]. (pol.).
  22. a b Piotr Purzyński: Rozpoczęła się odnowa peronów na stacji Sosnowiec Główny. sosnowiec.gazeta.pl, 2014-09-29. [dostęp 2014-10-25]. (pol.).
  23. Piotr Purzyński: Firma "wyleciała" z peronu na stacji Sosnowiec Główny. sosnowiec.gazeta.pl, 2015-01-22. [dostęp 2015-01-20]. (pol.).
  24. Piotr Purzyński: W czerwcu peron na stacji Sosnowiec Gł. ma być gotowy. sosnowiec.gazeta.pl, 2015-03-19. [dostęp 2015-04-02]. (pol.).
  25. a b Piotr Purzyński: Peron na stacji Sosnowiec Główny wyasfaltowany w terminie. sosnowiec.gazeta.pl, 2015-06-15. [dostęp 2015-06-16]. (pol.).
  26. Piotr Purzyński: Zobaczcie, jak dworcowy hol zmienia się w poczekalnię. sosnowiec.gazeta.pl, 2015-03-30. [dostęp 2015-04-02]. (pol.).
  27. a b Piotr Purzyński: Piękny dworcowy hol znów zostanie otwarty dla pasażerów. sosnowiec.gazeta.pl, 2014-07-28. [dostęp 2014-10-25]. (pol.).
  28. a b c Dworzec ponownie otwarty dla pasazerów. www.sosnowiec.pl, 2015-05-07. [dostęp 2015-05-08]. (pol.).
  29. a b Piotr Purzyński: Dworcowy hol będzie czynny przez całą dobę. sosnowiec.gazeta.pl, 2015-05-07. [dostęp 2015-05-08]. (pol.).
  30. a b Tomasz Szymczyk: Dworzec Główny PKP w Sosnowcu otwarty dla pasażerów. Jest piękny!. [w:] Dziennik Zachodni [on-line]. www.dziennikzachodni.pl. [dostęp 2015-05-08]. (pol.).
  31. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 30 września 2014 r. - województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa (pol.).
  32. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.: ZAKŁADY LINII KOLEJOWYCH. www.plk-sa.pl. [dostęp 2014-10-27]. (pol.).
  33. Kasy biletowe. kolejeslaskie.com. [dostęp 2016-09-06].
  34. PKP Intercity S.A.: Kasy biletowe. intercity.pl. [dostęp 2014-10-27]. (pol.).
  35. Załącznik 2.4. Wykaz posterunków ruchu i punktów ekspedycyjnych. W: Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rozkładu jazdy pociągów 2013/2014, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 2013 (pol.).
  36. a b Załącznik 2.4A Wykaz peronów. W: Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rozkładu jazdy pociągów 2013/2014, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 2013 (pol.).
  37. Paweł Leśniak: Trwa remont peronu na stacji Sosnowiec Główny. Pomalowano już wiatę. [w:] Twoje Załębie [on-line]. www.twojezaglebie.pl, 2014-10-27. [dostęp 2014-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-28)]. (pol.).
  38. a b Sosnowiec Główny w internetowym rozkładzie jazdy PKP – rozklad-pkp.pl (odjazdy)
  39. Schemat sieci | Koleje Śląskie - regionalny przewoźnik kolejowy. kolejeslaskie.com. [dostęp 2016-09-06].
  40. Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego: Kursy dla przystanku Sosnowiec Dworzec PKP. www.kzkgop.com.pl. [dostęp 2014-10-27]. (pol.).
  41. PKM Jaworzno Sp. z o.o. Sosnowiec Dworzec PKP (301). jaworzno.kiedyprzyjedzie.pl. [dostęp 2014-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-27)]. (pol.).
  42. e-podróżnik.pl: SOSNOWIEC DW. PKP. www.e-podroznik.pl, 2014-10-25. [dostęp 2014-10-27]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Sosnowiec Główny
Linia 1 Warszawa ZachodniaKatowice (309,544 km)
   
Będzin
odległość: 4,020 km
 
odległość: 3,366 km
Linia 62 Tunel – Sosnowiec Główny (84,054 km)
   
Sosnowiec Południowy
odległość: 1,322 km