Spółgłoska szczelinowa z retrofleksją dźwięczna
Spółgłoska szczelinowa z retrofleksją dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [ʐ]
| Numer IPA | 137 | |||
|---|---|---|---|---|
| ʐ | ||||
| Jednostka znakowa |
ʐ | |||
| Unikod |
U+0290 | |||
| UTF-8 (hex) |
ca 90 | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | z` | |||
| Kirshenbaum | z. | |||
| IPA Braille↗ | ⠲⠵ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Artykulacja edytuj
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [ʐ]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- czubek języka dotyka podniebienia twardego – jest to spółgłoska z retrofleksją
- wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna
Warianty edytuj
Można wyróżnić zasadniczo dwa typy retrofleksji:
- artykulację apikalno-postalweolarną – koniuszek języka zostaje uniesiony ku górze i zbliża się (ew. styka) z obszarem tuż za dziąsłami,
- artykulację subapikalno-prepalatalną – przód języka wygina się ku górze i do tyłu, tak że spodnia część języka zbliża się (ew. styka) z początkowym odcinkiem podniebienia twardego.
Przykłady edytuj
- w języku abchaskim: abжа [ˈabʐa], „połowa”
- w języku paszto: ږمونځ [ʐmunʣ] „grzebień”
- w języku hiszpańskim (dialekt gwatemalski): arras [aʐaʂ], „bezpieczeństwo”
Polska i rosyjska spółgłoska zadziąsłowa jest często uznawana (przez lingwistów zachodnich, ale nie przez slawistów) za spółgłoskę laminalną z retrofleksją. Najnowsze badania potwierdzają, że sybilanty zadziąsłowe w języku polskim są właśnie retrofleksyjne [ʐ][1][2].
Terminologia edytuj
Spółgłoskę [ʐ] zalicza się do spółgłosek syczących, czyli sybilantów. Oprócz tego, zamiast terminu „spółgłoska z retrofleksją” można stosować nazwy „spółgłoska szczytowa” lub „cerebralna”
Zobacz też edytuj
- bezdźwięczny odpowiednik spółgłoski [ʐ]: [ʂ]