Wikipedia

Ethel i Julius Rosenbergowie

amerykańscy komuniści, straceni pod zarzutem szpiegostwa
(Przekierowano z Sprawa Rosenbergów)

Ethel Greenglass Rosenberg (ur. 28 września 1915, zm. 19 czerwca 1953, w więzieniu Sing-Sing w Stanach Zjednoczonych) i Julius Rosenberg (ur. 12 maja 1918, zm. 19 czerwca 1953 w Sing-Sing) – amerykańskie małżeństwo, związane z Partią Komunistyczną Stanów Zjednoczonych, oskarżone, osądzone i skazane na śmierć za szpiegostwo na rzecz Związku Radzieckiego i przekazywanie radzieckim agentom tajemnic dotyczących broni jądrowej.

Ethel i Julius Rosenbergowie

Zarzuty zostały postawione Rosenbergom na podstawie materiałów zebranych przez projekt Venona, przede wszystkim – przez zespół kobiet pracujących w kontrwywiadzie amerykańskim pod kierownictwem Angeline Nanni[1]. Rosenbergowie zostali aresztowani w 1950[2] i skazani w 1951[3]. Małżeństwo do końca utrzymywało o swojej niewinności[3]. Ethel, której proponowano mniejszą karę w zamian za przyznanie się do winy, nie zgodziła się[4]. Wyrok śmierci na krześle elektrycznym wykonano w więzieniu Sing-Sing[5]. Oboje osierocili dwóch synów – Michaela i Roberta.

Kwestia skali winy małżonków edytuj

Proces małżeństwa Rosenbergów wywołał protesty lewicowej części światowej opinii publicznej (także w krajach niekomunistycznych), częściowo podsycane przez sowiecki wywiad[6]; we Francji jednak niezależnie od strony politycznej czołowe gazety sprzeciwiały się wykonaniu wyroku[7].

W 1995 roku CIA ujawniła meldunki sowieckiego wywiadu na temat roli Rosenbergów, a w 1997 roku dawny oficer tego wywiadu i rezydent radziecki w Waszyngtonie Aleksander Fieklisow przyznał, że Julius Rosenberg był jego agentem[8]. Według Fieklisowa, Julius Rosenberg był jego najbardziej oddanym i cennym źródłem[8], dostarczając mu tysięcy ściśle tajnych raportów z przedsiębiorstwa Emerson Electric Manufacturing Co (w owym przedsiębiorstwie jako mechanik pracował Dawid Greenglass, brat Ethel), w tym kompletny zapalnik zbliżeniowy (ang. proximity fuse). Taki zapalnik został użyty przez Związek Radziecki przy zestrzeleniu rakietą S-75 samolotu U-2 pilotowanego przez Francisa Gary’ego Powersa. Pod kierownictwem Fieklisowa, Julius Rosenberg zwerbował dla KGB kilku innych agentów, m.in. Joela Barra, Al Saranta, Williama Perla i Mortona Sobella[8]. Także w swojej autobiografii Nikita Chruszczow potwierdził, że Rosenbergowie przyczynili się do przyśpieszenia prac nad sowieckim projektem atomowym[9].

Feklisow podkreślał jednak, że małżeństwo Rosenbergów było tylko pośrednikami w przekazywaniu tajemnic dotyczących bomby atomowej[8] – same dokumenty dotyczące bomby przekazywał im inny komunista, emigrant z Niemiec, fizyk Klaus Fuchs, który uczestniczył w pracach nad projektem „Manhattan” i został zdemaskowany przez brytyjski wywiad i skazany na 14 lat więzienia[8].

Nie ma zgody wśród historyków co do skali winy Rosenbergów. Ponadto zachodni historycy są zgodni co do tego, że ich proces był skażony licznymi nieprawidłowościami sądowymi i prawnymi oraz że nie powinni oni być skazani na karę śmierci[10][11].

W kulturze masowej edytuj

W kulturze masowej sprawa Rosenbergów została poruszona między innymi w powieści pod tytułem Szklany klosz Sylvii Plath, oraz w opowiadaniu pod tytułem Wielki strach Marka Hłaski. Postać Ethel pojawia się również w dramacie teatralnym Tony’ego Kushnera Anioły w Ameryce oraz w dramacie Leona Kruczkowskiego Juliusz i Ethel.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Mundy 2018 ↓, s. 37–38.
  2. ↑ Clune 2011 ↓, s. 266.
  3. ↑ a b Clune 2011 ↓, s. 267.
  4. ↑ Clune 2011 ↓, s. 281.
  5. ↑ Clune 2011 ↓, s. 283.
  6. ↑ Clune 2011 ↓, s. 269–274.
  7. ↑ Clune 2011 ↓, s. 273.
  8. ↑ a b c d e Michael Dobbs, JULIUS ROSENBERG SPIED, RUSSIAN SAYS, „The Washington Post”, 16 marca 1997, ISSN 0190-8286 [dostęp 2022-06-09] (ang.).
  9. ↑ Radosh 1990 ↓, s. 9.
  10. ↑ Rosenbergs Redux, „Weekly Standard”, 10 czerwca 2016 [dostęp 2016-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-10].
  11. ↑ Frankie Y. Bailey Ph.D, Steven Chermak Ph.D, Crimes and Trials of the Century [2 volumes], ABC-CLIO, 30 października 2007, ISBN 978-1-57356-973-6 [dostęp 2016-11-30] (ang.).

Bibliografia edytuj

  • Lori Clune, Great Importance World-Wide: Presidential Decision-Making and the Executions of Julius and Ethel Rosenberg, „American Communist History”, 10 (3), 2011, s. 263–284, DOI: 10.1080/14743892.2011.631822 [dostęp 2022-06-09].
  • Liza Mundy, Code Name: Venona, „Smithsonian”, 49 (5), 2018, s. 30–39.
  • Ronald Radosh, Socialist Heroes, „The New Republic”, 203 (17), 1990, s. 9–10.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ethel_i_Julius_Rosenbergowie&oldid=72758310”