Stacja Zborna Oficerów Rothesay

Stacja Zborna Oficerów Rothesay (zobacz: Wyspa Wężów, Bute) – jednostka wojskowa Polskich Sił Zbrojnych, będąca faktycznie obozem izolacyjnym dla przeciwników gen. Władysława Sikorskiego.

Stacja Zborna Oficerów Rothesay
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

14 sierpnia 1940

Tradycje
Rodowód

Obóz Oficerski Nr 23
Obóz Oficerski Nr II

Dowódcy
Pierwszy

gen. bryg. Bolesław Jatelnicki

Ostatni

płk Kazimierz Rumsza

Organizacja
Dyslokacja

Rothesay (Szkocja)

Rodzaj sił zbrojnych

wojska lądowe

Stacja Zborna Oficerów Rothesay była obozem odosobnienia, w którym gen. Władysław Sikorski umieszczał nieprzychylnych mu oficerów-piłsudczyków. (Nie mylić z obozem karnym w Shinafoot, następnie przeniesionym do Abernethy, również w Szkocji)[1]. W obozie jednocześnie przebywało blisko 600 osadzonych, a przez cały czas istnienia obozu umieszczono w nim około 1,5 tys. oficerów, w tym 20 generałów[2].

Geneza obozu edytuj

Po kampanii wrześniowej gen. Władysław Sikorski szukał winnych porażki militarnej. Już we wrześniu 1939 roku zwrócił się on do rządu Francji z prośbą o wydzierżawienie w Paryżu więzienia dla oficerów. W październiku 1939 roku powołano komisję poszukującą winnych klęski. Obóz ten powstał w Cerizay k. Angers. Znalazło się w nim 69 oficerów z legionową przeszłością. Do obozu mieli trafiać oficerowie, którzy w II Rzeczypospolitej sprawowali ważne urzędy, aby pozostawali pod kontrolą rządu i z dala od armii. Po klęsce Francji obóz ewakuowano na wyspy brytyjskie[3].

Więźniów ewakuowanych z obozu w Cerizay umieszczono na stadionie Glasgow Rangers. Ponieważ jednak stadionu nie można było zbyt długo blokować, utworzono dwa obozy namiotowe – w Broughton oraz w Douglas na wyspie Man. Wkrótce, do obozów namiotowych zaczęto kierować nie tylko domniemanych lub rzekomych przeciwników gen. Sikorskiego, ale też oficerów emerytowanych lub nie posiadających przydziałów. Wówczas 11 sierpnia 1940, z polecenia gen. Sikorskiego, tajnym rozkazem gen. Kukiela pełniącego obowiązki Dowódcy Obozów i Oddziałów WP w Szkocji, na szkockiej wyspie Bute w miasteczku Rothesay, powstało „zgrupowanie oficerów nieprzydzielonych”, nazwane Stacją Zborną Oficerów[4].

Historia Stacji edytuj

Dowódca Obozów i Oddziałów Wojska Polskiego w Szkocji, w porozumieniu z władzami brytyjskimi, rozkazem L.dz. 1977/I.tjn.40 zarządził utworzenie z dniem 14 sierpnia 1940 Obozu Oficerskiego Nr 23 w Rothesay na wyspie Bute. Obóz posiadał prawa samodzielnego oddziału gospodarczego[5]. Dowódca obozu otrzymał uprawnienia dyscyplinarne dowódcy dywizji1 z 25 sierpnia 1940 roku[6]. Zasadniczo oficerowie zostali zakwaterowani w pensjonatach: „Craigmor”, „Craignetham Private Hotel”, „Madras”, „Glenearu”, „Ardyn”, „Struan” i hotelach: „Bute Arms”, „Esplanade”, „Grand Marine”, „Royal” i „Victoria”. Naczelny Wódz zezwolił oficerom przeniesionym do Zgrupowania Oficerów w Rothesay na sprowadzenie tam rodzin i zamieszkanie z nimi. Sprowadzenie rodziny mogło się odbyć wyłącznie za zezwoleniem władz brytyjskich i za wiedzą władz polskich. Rodziny żołnierzy polskich podlegały wszelkim przepisom obowiązującym cudzoziemców. Wyspa Bute znajdowała się w strefie ochronnej, do której można było przybyć jedynie za specjalnym zezwoleniem. Osoby wykraczające przeciwko temu prawu mogły być aresztowane przez brytyjską Policję. 28 sierpnia rozpoczęto naukę języka angielskiego, obowiązkową dla wszystkich oficerów[7]. 10 września 1940 Zgrupowanie Oficerów zostało przemianowane na Obóz Oficerski Nr II Rothesay. 18 września została ogłoszona zmiana nazwy Dowództwa Obozów i Oddziałów Wojska Polskiego w Szkocji na Dowództwo Okręgu Wojskowego w Szkocji.

Interpelacja posła Partii Pracy Henry’ego Morrisona i protesty innych parlamentarzystów brytyjskich w Izbie Gmin spowodowały likwidację obozów. Wiosną 1942 rozesłano oficerów na różne kursy, przeszkolenia i staże. Na wyspie Bute pozostali jedynie oficerowie starzy i chorzy.

Kadra edytuj

Dowódcy obozu i komendanci stacji
Zastępcy dowódcy obozu i zastępcy komendanta stacji
Pozostałe osoby funkcyjne
  • dyrektor nauk – ppłk dypl. art. Kazimierz Kuś
  • zastępca dyrektora nauk – mjr dypl. art. Aleksander Sulewski (do 20 IX 1940)
  • kierownik wyszkolenia – ppłk dypl. piech. Zygmunt Morozewicz (do 7 X 1941 i od 15 XI 1941)
  • kierownik wyszkolenia – ppłk dypl. piech. Władysław Dec (p.o. 7 X – 15 XI 1941)
  • kapelan – ks. dr Bronisław Chrostowski (od 14 IX 1940)
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Wacław Tomaszewski (do 1 X 1941 → KG 3 BKS)
  • oficer gospodarczy – mjr int. Tadeusz Sambor (od 1 X 1941)

Oficerowie edytuj

Generałowie
Oficerowie piechoty
Oficerowie kawalerii
Oficerowie artylerii
  • płk art. Aleksander Batory (od 14 VIII 1940)
  • płk dypl. art. Włodzimierz Ludwig (do 20 XII 1941 → Brygada Szkolna)
  • ppłk st. sp. art. Kazimierz Czerwiński (od 2 IX 1940)
  • ppłk art. Leopold Połoszynowicz (od 2 IX 1940)
  • mjr st. sp. Kazimierz Krystman-Dobrzyński (od 2 IX 1940)
  • mjr art. pil. Stanisław Krzywobłocki (od 4 X 1940)
  • kpt. art. pil. Tadeusz Niewiarowski (od 4 X 1940)
  • kpt. rez. art. dr Bronisław Radowski † 12 IX 1941
  • kpt. art. Ignacy Raczkowski † 11 V 1943
  • por. rez. art. Julian Pauluk (do 10 XII 1941 → 3 BKS)
Oficerowie lotnictwa
Oficerowie żandarmerii
  • mjr żand. Kazimierz Kaciukiewicz („legionista”, od 14 VIII 1940)
  • kpt. żand. st. sp. Piotr Stembalski (od 17 VIII 1940)
  • kpt. żand. Mieczysław Wygrzywalski (od 17 VIII 1940)
  • por. żand. st. sp. Bolesław Grochal (od 17 VIII 1940)
  • ppor. rez. żand. Henryk Kanarek (od 19 IX 1941 z 8 BKS)
Oficerowie służby zdrowia
  • płk rez. lek. dr Eugeniusz Piestrzyński
  • płk lek. dr Ksawery Maszadro (do 3 X 1941 → starszy lekarz 1 Dywizjonu Pociągów Pancernych)
  • mjr rez. lek. dr Wojciech Jedlina-Jacobson (do 26 VIII 1940 → Military Hospital Edinburgh Castle)
Pozostali oficerowie

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. W końcowym okresie swego istnienia Stacja Zborna Oficerów Rothesay została przeformowana w Komendę Kady Ewidencyjnej Oficerów.
  2. Ppłk piech. Tadeusz Rafał Szmoniewski (ur. 22 października 1890) był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie) i Srebrnym Krzyżem Zasługi. W marcu 1939 roku pełnił obowiązki dyrektora Biura Wojskowego w Ministerstwie Przemysłu i Handlu[14].
  3. rtm. Edward III Zieliński (ur. 13 października 1897). W marcu 1939 był dowódcą 2 szwadronu 20 pułku ułanów[19]. We wrześniu 1939 dowódca nadwyżek 20 puł.

Przypisy edytuj

  1. Obozy Sikorskiego, Wyspa Wężów i inne. 2010-04-29. [dostęp 2020-07-27].
  2. Wyspa Węży. gov.pl, 2010-04-29. [dostęp 2020-03-30].
  3. Dariusz Baliszewski: Obozy Sikorskiego. 2008-03-18. [dostęp 2020-03-30].
  4. Szymon Kazimierski: Obozy generała Sikorskiego. [w:] Kurier Galicyjski nr 13–14 (185–186) 16 lipca – 15 sierpnia 2013 [on-line]. kuriergalicyjski.com, 2013-08-03. [dostęp 2020-03-31].
  5. Rozkaz dzienny ↓, Nr 1 z 25 sierpnia 1940 roku.
  6. Rozkaz dzienny ↓, Nr 4 z 28 sierpnia 1940 roku.
  7. Rozkaz dzienny ↓, Nr 3 z 27 sierpnia 1940 roku.
  8. Rozkaz dzienny ↓, Nr 266 z 18 listopada 1941 roku.
  9. Rozkaz dzienny ↓, Nr 267 z 19 listopada 1941 roku.
  10. Szejnert 2018 ↓, s. 300.
  11. Wyznaczony na stanowisko 7 sierpnia 1941 roku. Obowiązki objął 9 października 1941 roku, po powrocie z urlopu wypoczynkowego. Rozkaz dzienny nr 226 z 30 września 1941 roku i rozkaz dzienny nr 235 z 10 października 1941 roku.
  12. Pułkownik Szymon Kocur pod nieobecność generała Dembińskiego pełnił obowiązki komendanta stacji.
  13. Był to przydział formalny ponieważ podpułkownik Dienstl-Dąbrowa otrzymał zezwolenie na zamieszkanie w Londynie przez okres 6 miesięcy licząc od 1 stycznia 1942 roku.
  14. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 15.
  15. Rozkaz dzienny ↓, Nr 91 z 10 grudnia 1940.
  16. Rozkaz dzienny ↓, Nr 94 z 13 grudnia 1940.
  17. Rozkaz dzienny ↓, Nr 179 z 5 sierpnia 1941.
  18. Rozkaz dzienny ↓, Nr 95 z 14 grudnia 1940.
  19. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 133, 704.
  20. Rozkaz dzienny ↓, Nr 150 z 2 lipca 1941.
  21. Rozkaz dzienny ↓, Nr 189 z 18 sierpnia 1941.
  22. Raporty dzienne Stacji Zbornej Oficerów Rothesay, s. 93. polishinstitute.com. [dostęp 2021-05-04].
  23. Rozkaz dzienny ↓, Nr 97 z 17 grudnia 1940.

Bibliografia edytuj