Wikipedia

Stanisław Grzmot-Skotnicki

polski generał

Stanisław Grzmot-Skotnicki herbu Bogoria[1], ps. „Grzmot” (ur. 13 stycznia 1894 w Skotnikach, zm. 19 września 1939 w Tułowicach) – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Stanisław Grzmot-Skotnicki
Grzmot
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

13 stycznia 1894
Skotniki, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

19 września 1939
Tułowice, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1914–1939

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

GO „Czersk”

Stanowiska

dowódca grupy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP, nadany dwukrotnie) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Order Krzyża Orła II Klasy (Estonia) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Ligi Obrony II Klasy (Estonia) Medal Pamiątkowy Jubileuszowy 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
Odznaka „Za wierną służbę” Odznaka 1 Kompanii Kadrowej
Multimedia w Wikimedia Commons
VIII Jeździeckie Mistrzostwa Polski w Bydgoszczy - uczestnik biegu myśliwskiego gen. bryg. Stanisław Grzmot-Skotnicki; październik 1938
Tablica ku czci gen. Stanisława Grzmota-Skotnickiego w kościele w Brochowie
Grób gen. Stanisława Grzmota-Skotnickiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Życiorys edytuj

Urodził się 13 stycznia 1894 w rodzinnym majątku Skotniki, w ówczesnym powiecie sandomierskim guberni radomskiej, w rodzinie Maksymiliana h. Bogoria (1863–1922) i Wandy z Russockich (1866–1941)[2][a]. W 1912 złożył maturę w Szkole Handlowej w Radomiu i wyjechał do Szwajcarii, gdzie rozpoczął studia w Akademii Handlowej w Sankt Gallen i wstąpił do Związku Strzeleckiego[4]. W 1913, po ukończeniu Oficerskiej Szkoły Strzeleckiej w Stróży, został komendantem oddziału Związku Strzeleckiego w St. Gallen[4].

Był członkiem tzw. konnego patrolu Władysława Prażmowskiego „Beliny” tzw. „siódemki”, który w nocy z 2 na 3 sierpnia, jako pierwszy przekroczył granicę zaboru austriackiego z zaborem rosyjskim w Kocmyrzowie i 3 sierpnia wieczorem powrócił do Krakowa, a 6 sierpnia wyruszył wraz z 1 kompanią kadrową do Kongresówki. Brał udział w marszu na Miechów i Kielce. 9 października 1914 został mianowany podporucznikiem i objął funkcję adiutanta płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Z chwilą wyruszenia na wojnę przybrał pseudonim „Grzmot”, który stał się nieodłącznym członem jego nazwiska.

Służył w 1 pułku ułanów Legionów Polskich, dowodząc w nim kolejno plutonem i szwadronem. Brał udział w walkach nad Nidą, w rejonie Nowego Korczyna, Szczytnikami, Lublinem, Kościuchnówką i Trojanówką. Razem z całym pułkiem Beliny-Prażmowskiego walczy pod Krzywopłotami, Wolbromiem i Uliną Małą. Następnie walczył na Podhalu pod Limanową, Nowym Sączem i w kilkudniowej bitwie pod Łowczówkiem. Ubezpieczał też, wraz ze swoim szwadronem, przemarsz piechoty legionowej w kierunku Łodzi i Częstochowy. 5 marca 1915 został mianowany porucznikiem w kawalerii[5]. W lutym i marcu 1917 wykładał musztrę na kawaleryjskim kursie oficerskim w Ostrołęce. Latem 1917, po kryzysie przysięgowym, został początkowo internowany w obozie w Szczypiornie, a od 20 lipca tego roku w Niemczech: Havelberg, Rastadt i Werl[6][7]. Zwolniony 14 października 1918 wrócił do kraju[7].

W listopadzie tego roku odtwarzał swój macierzysty pułk (późniejszy 1 pułk szwoleżerów Józefa Piłsudskiego), w którym brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej. 17 grudnia 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem awansu na rotmistrza, „ogłoszonego w rozkazach generała majora Śmigłego”[8].

W grudniu 1918 walczył pod Sokolem i Dołnobyku. 28 stycznia 1919 wraz z pułkiem szarżował pod Krystynopolem. Jesienią 1919 został skierowany do Oficerskiej Szkoły Jazdy w Warszawie, a następnie do Aplikacyjnej Szkoły Kawalerii w Saumur we Francji. 11 czerwca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu podpułkownika, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[9]. Od sierpnia 1920 dowodził VIII Brygadą Jazdy, a później 2 Dywizją Jazdy.

Od 1 maja do 1 lipca 1921 był słuchaczem Kursu Wyższych Dowódców w Warszawie[7]. W latach 1921–1924 pełnił służbę na stanowisku głównego instruktora w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu[10]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 6. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – kawalerii)[11], a 31 marca 1924 mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 2. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[12]. Z dniem 1 czerwca 1924 został przeniesiony do 15 Pułku Ułanów w Poznaniu na stanowisko dowódcy pułku[13]. W czasie przewrotu majowego 1926 opowiedział się po stronie rządowej. Musiał dokonać wyboru pomiędzy obowiązkiem żołnierskim, który nakazywał mu iść z odsieczą rządowi, a osobistymi przekonaniami, gdyż sercem był piłsudczykiem. Wybrał obowiązek żołnierski i swój pułk, którego sztandar marsz. Józef Piłsudski osobiście udekorował Orderem Virtuti Militari, stanął przeciw Komendantowi. Marszałek Józef Piłsudski docenił to i kariera wojskowa Stanisława Grzmot-Skotnickiego przebiegała dalej bez żadnych zakłóceń[14].

15 lipca 1927 został mianowany dowódcą 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach[15][16][17]. 24 grudnia 1929 Prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 i 3. lokatą w korpusie generałów[18]. Wiosną 1937 objął dowództwo Pomorskiej Brygady Kawalerii. W 1938, wraz z całą Brygadą bierze udział w akcji na Zaolziu. Prawie cały wolny czas poświęcał działalności społecznej. Był prezesem Zarządu Okręgu Polskiej Macierzy Szkolnej i Wschodnio-Kresowego Klubu Jazdy.

We wrześniu 1939 dowodził Grupą Osłonową „Czersk” i Pomorską Brygadą Kawalerii w składzie Armii „Pomorze”. W bitwie nad Bzurą dowodził GO Kawalerii swego imienia[19].

18 września ranny pod Tułowicami dostał się do niewoli niemieckiej[19], zmarł następnego dnia rano. Pochowany w miejscu zgonu, w 1940 ekshumowany przez miejscową ludność i przeniesiony na cmentarz w Janówku[19], ekshumowany ponownie w 1952[20] i przeniesiony na Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie (kwatera A 29-6-30)[21].

Życie prywatne edytuj

Stanisław Grzmot-Skotnicki był dwukrotnie żonaty. W 1919 ożenił się ze Stefanią z domu Calvas (1886–1934), rozwiedzioną z Bolesławem Wieniawa-Długoszowskim, z którą miał dwoje dzieci: Stanisława Gustawa (1920–2003)[19] i Stefanię Wandę (1921–1994), uczestniczkę powstania warszawskiego[22]. Syn Stanisław zawarł związek małżeński z Ireną Kummant ps. „Luga”, „Janina” (1924–2003)[23], natomiast córka Stefania wyszła za mąż za brata Ireny, Leopolda Kummanta ps. „Rylski” (1920–1987)[24]. Rodzeństwo Kummant było żołnierzami Armii Krajowej i uczestnikami powstania warszawskiego. Drugą żoną Generała była Maria z domu Karczewska (1898-1993).

Opinie edytuj

Pracuje dzielnie i umiejętnie,z zapałem i ambicją i zdumiewającą świeżością sił. Rezultatów pracy oceniać w roku bieżącym jeszcze nie mogę. W dowodzeniu w polu nie widziałem.
/-/ gen. Bortnowski[25]

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

W Tułowicach, tuż przy drodze nr 705 znajduje się niewielki kamień z kawaleryjskim proporczykiem – pamiątka ostatniego boju generała i 42 żołnierzy wziętych do niewoli oraz 6 mieszkańców Tułowic, wymienionych z nazwiska, których Niemcy rozstrzelali. W miejscu tym często stoją kwiaty i palą się lampki[43]. Pamiątki po generale, m.in. naramiennik od munduru, order Virtuti Militari oraz medalik znajdują się w zbiorach Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie.

Minister obrony narodowej decyzją nr 77/MON z 4 sierpnia 1994 nadał 7 Brygadzie Zmechanizowanej (obecnie 7 Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża) w Słupsku imię gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego[44].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Wanda Skotnicka 16 marca 1933 została odznaczona Medalem Niepodległości „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”[3].

Przypisy edytuj

  1. ↑ M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego.
  2. ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 305.
  3. ↑ M.P. z 1933 r. nr 63, poz. 81.
  4. ↑ a b Encyklopedia Wojskowa 1937 ↓, s. 502.
  5. ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 41.
  6. ↑ a b c d e Encyklopedia Wojskowa 1937 ↓, s. 503.
  7. ↑ a b c Wrzosek 1998 ↓, s. 308-309.
  8. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 13 z 23 grudnia 1918, poz. 373.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 30 czerwca 1920, s. 519.
  10. ↑ O kawalerii polskiej XX wieku, s. 20.
  11. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 154.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 166.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 53 z 5 czerwca 1924, s. 310.
  14. ↑ Gen. bryg. Stanisław Grzmot-Skotnicki. wp39.pl, 3 maja 2008. [dostęp 2014-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-19)].
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927, s. 214.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 327, 336.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 13, 497.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 24 grudnia 1929, s. 438.
  19. ↑ a b c d Polak (red.) 1991 ↓, s. 134.
  20. ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 134, tu podano, że w 1960.
  21. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-18].
  22. ↑ Stefania Skotnicka. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2021-07-23]..
  23. ↑ Irena Kummant. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2021-07-23]..
  24. ↑ Leopold Kummant. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2021-07-23]..
  25. ↑ Generalny Inspektor Sił Zbrojnych Biuro Inspekcji – opinie generałów – 1937 r.
  26. ↑ Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 209.
  27. ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 420.
  28. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 9 lipca 1921, s. 1122.
  29. ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  30. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1933, s. 281.
  31. ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”.
  32. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 360.
  33. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 13.
  34. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
  35. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 403.
  36. ↑ M.P. z 1937 r. nr 213, poz. 355 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  37. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1937, s. 38.
  38. ↑ 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 18.
  39. ↑ a b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 671–672.
  40. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-10-23]. (est.).
  41. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 13/1934, s. 231
  42. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 kwietnia 1922 roku, s. 250.
  43. ↑ Generał Grzmot-Skotnicki.
  44. ↑ Dz. Rozk. MON 1994, poz. 80.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Grzmot-Skotnicki&oldid=73306917”