Stanisław Mateusz Rzewuski
Stanisław Mateusz Rzewuski herbu Krzywda (ur. 1662, zm. 4 listopada 1728 we Lwowie) – wojewoda bełski w 1728 roku, hetman wielki koronny w 1726 roku, wojewoda podlaski w 1710 roku, hetman polny koronny w 1706 roku, starosta chełmski w latach 1687–1728[1], starosta lubomelski w 1710 roku[2], przedstawiciel dyplomatyczny Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim w 1699 roku[3], starosta drohowyski w 1710 roku[4].
| |
 Krzywda | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Anna Dzierżkówna |
| Żona |
Dorota Cetner, Ludwika Kunicka |
| Dzieci |
Seweryn Józef Rzewuski, Wacław Piotr Rzewuski, Marianna, Ludwika, Zuzanna |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Jego rodzicami byli podskarbi nadworny koronny Michał Florian Rzewuski i Anna Dzierżkówna, brat Adama. Pułkownik królewski od 1690, następnie generał wojsk cudzoziemskiego autoramentu. Brał udział w wyprawach mołdawskich z lat 1686 i 1691. W roku 1693 udał się z poselstwem na Krym.
Był posłem ziemi chełmskiej na sejm 1688/1689 roku i sejm 1692/1693 roku[5] oraz na sejm konwokacyjny 1696 roku[6]. Poseł na sejm 1690 roku z województwa podolskiego[7]. Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej[8].
Był elektorem Augusta II Mocnego z województwa podolskiego w 1697 roku[9]. Następnie brał udział w kampanii przeciw Tatarom w roku 1698.
W 1699 roku posłował do Turcji, by dokonać ratyfikacji traktatu karłowickiego, Turcy jednak zakwestionowali jego kompetencje w tej materii, ponieważ na dokumencie ratyfikującym brakło podpisu polskiego kanclerza. Poseł na sejm 1701 roku i sejm z limity 1701-1702 roku z ziemi chełmskiej[10]. Został krajczym wielkim koronnym w 1702 roku. Poseł na sejm 1703 roku z ziemi chełmskiej[11]. Mianowany przez Augusta II w 1703 referendarzem wielkim koronnym.
Jako regimentarz wojsk koronnych tłumił w roku 1703 powstanie Kozaków Semena Paleja. Był konsyliarzem ziemi chełmskiej w konfederacji sandomierskiej 1704 roku[12]. W 1705 roku brał udział w bitwie warszawskiej. Wkrótce potem Rzewuski otrzymał buławę polną w 1706 i już jako hetman polny koronny dowodził prawym skrzydłem wojsk polskich podczas bitwy kaliskiej w 1706. Po wkroczeniu Karola XII na terytorium Rzeczpospolitej we wrześniu 1707 roku zajął postawę wyczekującą i nie podejmował działań[13]. Był uczestnikiem Walnej Rady Warszawskiej 1710 roku[14]. W 1715 roku wziął udział w Warszawie w radzie senatu, gdzie sprzeciwiał się antyrosyjskim planom króla Augusta II i domagał się wycofania wojska saskiego, zlikwidowania kontrybucji i zwołania sejmu. Po ograniczeniu przywilejów hetmańskich na sejmie 1717 roku prowadził opozycję przeciw dworowi.
Po śmierci Adama Mikołaja Sieniawskiego, w roku 1726 został na sejmie grodzieńskim mianowany hetmanem wielkim koronnym i wojewodą podlaskim.
Odznaczony Orderem Orła Białego[15].
Żony edytuj
Był żonaty dwukrotnie. W lutym 1690 poślubił Dorotę, córkę starosty lwowskiego Jana Cetnera, a przed rokiem 1706 Ludwikę Eleonorę Kunicką (zm. 1749), podczaszankę czernichowską[13].
Dzieci edytuj
Z drugiego małżeństwa miał następujące dzieci:
- Seweryna Józefa Rzewuskiego (zm. 1754 lub 1755), wojewodę wołyńskiego
- Wacława Rzewuskiego (późniejszego hetmana wielkiego koronnego)
- Mariannę (zm. 1722), żonę Stanisława Potockiego, wojewody bełskiego
- Ludwikę (benedyktynkę we Lwowie)
- Zuzannę[13]
Przypisy edytuj
- ↑ Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Henryk Gmiterek i Ryszard Szczygieł. Kórnik 1992, s. 261.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 222.
- ↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 140
- ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo drohowyskie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 205.
- ↑ Robert Kołodziej, "Ostatni wolności naszej klejnot". Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014, s. 552, 556.
- ↑ Volumina Legum t. V, Petersburg 1860, s. 414.
- ↑ Robert Kołodziej, Ostatni wolności naszej klejnot. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014, s. 562.
- ↑ Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
- ↑ Suffragia województw i ziem koronnych i W. X. Litewskiego zgodnie na [...] Augusta II obranego króla polskiego [...] dnia 27 VI i przy poparciu wolnej elekcjej jego [...], s. 39.
- ↑ Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701-1702, Warszawa 1962, s. 352.
- ↑ Jarosław Poraziński, Sejm lubelski w 1703 roku i jego miejsce w konfliktach wewnętrznych na początku XVIII wieku, Warszawa-Poznań-Toruń 1988, s. 126.
- ↑ Actum In Castro Sandomiriensi Sabbatho Ante Festvm Sanctorum Viti et Modesti martyrum proximo, Anno Domini millesimo sptingentesimo quarto, [b.n.s]
- ↑ a b c Stanisław Mateusz Rzewuski h. Krzywda [online], web.archive.org, 10 lutego 2016 [dostęp 2023-04-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-10].
- ↑ Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 99.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 141.
Bibliografia edytuj
- Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 1572-1795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 349-350.
- Andrzej Link-Lenczowski, Rzewuski Stanisław Mateusz h. Krzywda (1662—1728) [w] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXIV/1, zeszyt 140. Wrocław — Warszawa — Kraków : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1992, s. 152—158. [dostęp 2016-12-14]