Stary Gierałtów
Stary Gierałtów (niem. Alt Gersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Stronie Śląskie.
| wieś | |
 Kościół Michała Archanioła w Starym Gierałtowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
525-570[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
321[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-550[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0855658 |
Położenie na mapie gminy Stronie Śląskie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°18′36″N 16°55′27″E/50,310000 16,924167[1]
| |
Położenie edytuj
Stary Gierałtów to wieś łańcuchowa o długości około 4,3 km, położona jest we wschodniej części Ziemi Kłodzkiej, w dolinie Białej Lądeckiej, pomiędzy Górami Złotymi a Bialskimi, na wysokości około 525-570 m n.p.m.[2]
Podział administracyjny edytuj
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Historia edytuj
Pierwsze wzmianki o Starym Gierałtowie (wówczas Geraczdorf) pochodzą z roku 1346 z dokumentu króla Jana Luksemburskiego[5]. W połowie XIV wieku wieś należała do dóbr zamku Karpień, który był własnością rodziny Gloubos[5]. W 1419 istniało we wsi sędziostwo[2]. W latach 1625-1641 wieś musiała płacić kontrybucję armii cesarskiej. W 1648 roku Stary Gierałtów kupiła rodzina Althannów z Międzylesia, która włączyła go do klucza Stronie[5]. Od drugiej połowy XVIII wieku wieś systematycznie się rozwijała a w szczególności rzemiosło, tkactwo, lokalny przemysł oraz handel[2]. Już w końcu XVIII wieku działała w Starym Gierałtowie katolicka szkoła, w 1865 r. katolicka szkoła elementarna. W roku 1838 miejscowość kupiła księżna Marianna Orańska[5]. Znajdowały się tu wtedy młyny wodne, tartaki i olejarnia oraz kościół[5]. Od połowy XIX wieku Stary Gierałtów znalazł się na uczęszczanej trasie z Lądka do Puszczy Jaworowej w Górach Bialskich[2]. Związany z tym ożywiony ruch turystyczny obsługiwała gospoda w Starym Gierałtowie. Liczba ludności wsi wzrastała od lat dwudziestych do sześćdziesiątych XIX wieku i w latach 1864-1867 osiągnęła swój najwyższy poziom. Ze względu na swą wielkość Stary Gierałtów stał się siedzibą urzędu gromadzkiego obejmującego do 1905 roku też Bielice, Goszów, Nowy Gierałtów i Młynowiec.
Współczesność edytuj
W rozciągniętej wsi przetrwało sporo starych domów, wśród nich dawna pruska strażnica celna (obecnie schronisko). Położona w górach wieś jest odwiedzana przez turystów. W Starym Gierałtowie mieszka wielu twórców ludowych, artystów i rzemieślników zajmujących się kultywowaniem tradycyjnych "ginących" zawodów.
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[6]:
- Kościół Michała Archanioła w Starym Gierałtowie, filialny z 1798 roku[5]. Zachowało się w nim barokowe wyposażenie, między innymi ołtarz główny i boczny, ambona z wizerunkami Ewangelistów oraz rokokowy prospekt organowy[5],
- Kaplica przydrożna w Starym Gierałtowie, przy posesji nr 8, z drugiej połowy XVIII wieku.
Inne zabytki:
- liczne domy pochodzące z XVIII-XX wieku[2].
Zobacz też edytuj
- Nowy Gierałtów — wieś (sąsiednia) w powiecie kłodzkim w województwie dolnośląskim,
- Goszów – wieś (sąsiednia) w powiecie kłodzkim w województwie dolnośląskim,
- Trzy Siostry – grupa skał wspinaczkowych w pobliżu wsi,
- gnejsy gierałtowskie – rodzaj skały metamorficznej, która wzięła nazwę od wsi Stary Gierałtów.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129774
- ↑ a b c d e f Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 305-309. ISBN 83-7005-341-6.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1219 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, s. 443. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 83. [dostęp 2012-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
Bibliografia edytuj
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, ISBN 83-7005-341-6
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.