Statut Westminsterski (1931)
Statut Westminsterski, ang. Statute of Westminster – akt prawny uznający za podmioty wzajemnie równe (z pewnymi ograniczeniami) Wielką Brytanię i jej ówczesne dominia: Kanadę, Australię, Nową Zelandię, Związek Południowej Afryki, Dominium Nowej Fundlandii i Wolne Państwo Irlandzkie. Oprócz symbolicznego uznania równości dawnej metropolii i jej dominiów, statut znosił bardzo ważną dotąd zasadę, iż wszystkie akty prawne stanowione przez władze dominiów muszą być zgodne z prawem brytyjskim, pod rygorem nieważności w razie wystąpienia sprzeczności. Parlament brytyjski utrzymał jednak wyłączność na wprowadzanie zmian w konstytucjach Kanady i Australii.
| Data |
11 grudnia 1931 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Strony traktatu | |||
| |||
Przyjęcie statutu jest często spotykaną w historiografii cezurą, którą uznaje się za moment uzyskania przez dominia niepodległości[1]. Należy jednak pamiętać, że jest to data w znacznej mierze symboliczna, gdyż proces emancypacji dominiów i poszerzania zakresu ich suwerenności był bardzo stopniowy, zaś poszczególne dominia włączyły statut do własnego porządku prawnego w różnym czasie[2]. Podobnie należy traktować próby uznania statutu za dokument powołujący Wspólnotę Narodów - jest to jedna z możliwych do przyjęcia dat, choć np. sama Wspólnota za moment swojego powstania uznaje raczej rok 1949[3].
Treść statutu była w największym stopniu owocem prac komisji ekspertów, kierowanej przez Arthura Balfoura, której rekomendacje zostały przedstawione przywódcom Wielkiej Brytanii i dominiów oraz zaakceptowane przez nich na konferencji imperialnej w 1926 roku (co określa się mianem tzw. deklaracji Balfoura). Przyszłe przepisy statutu były jeszcze przedmiotem negocjacji na kolejnej konferencji, w 1930 roku.
Statut stanowi dość nietypowy dokument z punktu widzenia teorii prawa, łącząc w sobie cechy aktu prawa wewnętrznego i umowy międzynarodowej. Choć został przyjęty w zwykłej procedurze legislacyjnej w parlamencie brytyjskim (jak typowa ustawa), zakończonej jego uchwaleniem w dniu 11 grudnia 1931, a następnie udzieleniem sankcji królewskiej, na mocy własnych przepisów rozciągał swoją moc obowiązującą na poszczególne dominia dopiero w chwili ratyfikacji przez ich parlamenty (to jest procedurą stosowaną zwykle wobec aktów prawa międzynarodowego). Dotyczyło to jednak tylko Australii, Nowej Zelandii i Nowej Fundlandii - pozostałe dominia zrezygnowały z prawa do ratyfikacji i w ich przypadku statut wszedł w życie niezwłocznie. Australia ratyfikowała statut dopiero w 1942 (choć miał obowiązywać retroaktywnie już od września 1939)[4], Nowa Zelandia w 1947, zaś Nowa Fundlandia w ogóle nie zdążyła go przyjąć nim przyłączyła się do federacji kanadyjskiej.
Przypisy edytuj
- ↑ Eugene P. Chase, I. Government by Consultation in the British Commonwealth, „The Journal of Politics”, 9 (2), 1947, s. 198–210, DOI: 10.2307/2125310, JSTOR: 2125310 [dostęp 2017-11-07].
- ↑ F.R. Scott, The End of Dominion Status, „The American Journal of International Law”, 38 (1), 1944, s. 34–49, DOI: 10.2307/2192530, JSTOR: 2192530 [dostęp 2017-11-07].
- ↑ Celebrating thecommonwealth@60. thecommonwealth.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-30)]., Sekretariat Wspólnoty Narodów [strona archiwalna]
- ↑ Ratyfikacja statutu westminsterskiego. wphon.reklik.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-02)].