Stawisko (Podkowa Leśna)
Stawisko – nazwa majątku ziemskiego o powierzchni 17 hektarów, należącego w latach 1928–1980 do pisarza Jarosława Iwaszkiewicza, w którego skład wchodzi zabytkowa rezydencja oraz otaczający ją park. Obiekt obecnie znajduje się w miasteczku Podkowa Leśna (województwo mazowieckie), a od 1980 r. pełni funkcję siedziby Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku[2]. Nazwa Stawisko została nadana przez J. Iwaszkiewicza mieszkającego i tworzącego w nim swoje dzieła do końca życia[3][4].
 nr rej. 764 z 22.02.1967 i 1218 z 12.01.1983
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Gołębia 1[1] |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Stanisław Gądzikiewicz |
| Inwestor | |
| Rozpoczęcie budowy |
1922 |
| Ukończenie budowy |
1928 |
| Ważniejsze przebudowy |
sierpień 2011 (remont) |
| Pierwszy właściciel | |
| Obecny właściciel |
Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku |
Położenie na mapie Podkowy Leśnej  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu grodziskiego  | |
 52°07′35,803″N 20°42′13,594″E/52,126612 20,703776
| |
| Strona internetowa | |
Historia edytuj
Tereny przyszłego Stawiska były własnością teścia Jarosława Iwaszkiewicza – Stanisława Wilhelma Lilpopa (jako część dawnego folwarku rodziny Wilhelmów)[5][6]. Po ślubie córki Anny w 1922 roku, Stanisław Lilpop podarował Iwaszkiewiczom tę posiadłość, wówczas o powierzchni 35 hektarów[6][7]. Okazałą willę miał zaprojektować Karol Stryjeński, ale ostatecznie autorem projektu został należący do SARP, Stanisław Gądzikiewicz (znany z renowacji Zamku Królewskiego[7]); budowę willi ukończono w 1928[8]. W tym samym roku sprowadziła się tu rodzina Iwaszkiewiczów. Początkowo posiadłość nastawiona była na sadownictwo, uprawę szparagów i zbóż, jednak stopniowo uprawy ograniczano, a dziś większość terenu porasta las[2].
W latach 30. Stawisko stało się ośrodkiem literacko-artystycznym, w którym często gościli znani twórcy tamtej epoki: m.in. Karol Szymanowski, Antoni Słonimski, Jan Lechoń i Julian Tuwim. W Stawisku Jarosław Iwaszkiewicz napisał wiele swoich utworów. W okresie II wojny i okupacji Stawisko (odizolowane od innych miejscowości) stało się schronieniem dla wielu twórców: mieszkali tu m.in. Czesław Miłosz, Krzysztof Kamil Baczyński, Leon Schiller, Pola Gojawiczyńska i Witold Lutosławski[2].
Podczas trwania II wojny światowej po upadku Powstania Warszawskiego Stawisko stało się schronieniem wygnańców z Warszawy[6]. Gościli tutaj tacy goście jak księżne Czetwertyńska i Lubomirska, Pola Gojawiczyńska, Jerzy Waldorff, Czesław Miłosz, Stanisław Dygat i Jan Parandowski[5].
Po wojnie w Stawisku gościli przedstawiciele polityki i kultury, m.in. królowa belgijska Elżbieta, Artur Rubinstein i Jerzy Putrament, obok działaczy partyjnych i państwowych PRL. Po śmierci Iwaszkiewicza w 1980 Stawisko zgodnie z zapisem testamentowym przeszło na własność Ministerstwa Kultury i Sztuki. Utworzono tam muzeum, chroniące cenne pamiątki po pisarzu i jego żonie, rękopisy, książki, obrazy i meble[2].
Stan obecny edytuj
Wnętrze dworu zachowało swój pierwotny naturalny charakter zamożnego domu polskiego ze zbiorami malarstwa i innych dzieł sztuki, z meblami, sprzętami oraz przedmiotami „codziennego użytku”. W nienaruszonym stanie znajdują się prawie wszystkie pomieszczenia, gabinet pisarza, biblioteka, sypialnia, pokój gościnny, hol wejściowy i klatka schodowa[5]. W 2011 roku odrestaurowana została elewacja budynku, a w 2012 roku otaczający go teren – dzięki tym wszystkim zabiegom Stawisko wygląda jakby jego właściciele byli tylko chwilowo nieobecni[6][4]. Zostały również przeprowadzone konserwacje zbiorów Iwaszkiewiczów[4]. Teren, na którym położona była posiadłość początkowo wynosiła 35 hektarów[7] (według niektórych źródeł 45 hektarów[6]), jednakże stopniowo go parcelowano po oddzieleniu w latach 60. XX w. drogą z Warszawy do Skierniewic[3].
Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku edytuj
Budynek obecnie jest częścią założonego w 1980 roku muzeum, zgodnie z wolą Jarosława Iwaszkiewicza wyrażoną w testamencie – dworek stał się własnością państwa i pełni funkcję muzeum[2], będąc cenną pamiątką po Annie i Jarosławie Iwaszkiewiczach. Kolekcja muzealna zawiera rękopisy, książki, obrazy, meble, muzykalia, ikonografia i wiele innych przedmiotów[2][5]. Dyrektorem muzeum jest Agata Kościelna-Ratowska[9]. Muzeum w Stawisku prowadzi także szeroką działalność edukacyjną, są to m.in. lekcje muzealne poruszające szeroką problematykę: historii, literatury, muzyki, sztuk pięknych. Corocznie w maju w Stawisku organizowany jest Konkurs Recytatorski im. J. Iwaszkiewicza[4].
Opis architektury edytuj
W portyku willi widnieje herb Trąby[6]. Zauważalną ingerencją w jego pierwotną bryłę była wymiana okna powiekowego w zach. połaci dachu na facjatę, którą widać na zdjęciach z 1967 roku. Architektura obiektu odwołuje się do stylu dworkowego, o silnie neoklasycystycznym stylu architektonicznym[3].
Przypisy edytuj
- ↑ https://mapy.zabytek.gov.pl/nid/.
- ↑ a b c d e f Historia domu w Stawisku [online], Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku [dostęp 2020-12-17] (pol.).
- ↑ a b c willa, ob. Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, Podkowa Leśna – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2020-12-17] (pol.).
- ↑ a b c d Mariusz Pietrzak, Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku [online], Podkowa Leśna, 5 kwietnia 2012 [dostęp 2020-12-17] (pol.).
- ↑ a b c d Stawiska Iwaszkiewicza – recenzja Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów, Podkowa Leśna, Polska [online], Tripadvisor [dostęp 2020-12-17] (pol.).
- ↑ a b c d e f Mariusz Pietrzak, Stawisko [online], Podkowa Leśna, 1 kwietnia 2011 [dostęp 2020-12-17] (pol.).
- ↑ a b c Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, Krótki spacer po Muzeum Iwaszkiewiczów [online], 14 października 2020.
- ↑ In memoriam – Pamięci Architektów Polskich – Stanisław Gądzikiewicz [online], www.inmemoriam.architektsarp.pl [dostęp 2020-12-17].
- ↑ Strona główna - Powiat Grodziski [online], www.powiat-grodziski.pl, 28 czerwca 2023 [dostęp 2023-07-19].