Storczyk blady

Storczyk blady
	; Orchis pallens
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	storczyk
Gatunek	storczyk blady
	Nazwa systematyczna
	Orchis pallens L.; Mant. Pl. 2: 292 (1771)
Synonimy
	Androrchis pallens (L.) D.Tyteca & E.Klein; Orchis pseudopallens K.Koch; Orchis sulphurea Sims;
	Androrchis pallens (L.) D.Tyteca & E.Klein; Orchis pseudopallens K.Koch; Orchis sulphurea Sims;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Storczyk blady^[4] (Orchis pallens L.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). We florze Polski gatunek rodzimy^[4].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Rośnie w górach Europy i Azji Zachodniej. Zasięg jego występowania rozciąga się od Hiszpanii po Kaukaz. Na południu sięga po południowe Włochy, Peloponez i południową Turcję. Północna granica zasięgu biegnie przez środkowe Niemcy i południową Polskę^[5]. W Polsce najdalej na północ wysunięte stanowisko znajduje się na Wyżynie Miechowskiej (na terenie obszaru Natura 2000 „Kalina-Lisiniec”). Wszystkie pozostałe stanowiska znajdują się w zachodniej części Karpat i na ich Pogórzu. Stanowisk tych podano 31, jednak na ośmiu z nich gatunek ten już wyginął. Najliczniej występuje na Pogórzu Śląskim i na Pogórzu Rożnowskim (w dolinie Dunajca koło Wojnicza i Tęgoborza), poza tym na Pogórzu Wiśnickim (na Panieńskiej Górze) i na jednym stanowisku w Kotlinie Żywieckiej. Najwyżej położone stanowisko w Polsce znajdowało się na Wielkim Kopieńcu (1280 m) w Tatrach, jednakże już wyginął na nim^[6].

Morfologia edytuj

Liście: Liście odwrotnie jajowate lub eliptyczne, siedzące, w liczbie 4-6, skupione w rozetę u nasady łodygi, połyskujące^[5].
Kwiaty: Kwiaty żółte lub bladożółte, wonne, zebrane w szerokowalcowate grono. Warżka jest 3-ząbkowa, wzdłuż środka silnie wygięta do tyłu, a jej środkowa część jest zabarwiona intensywniej. Nie posiada rysunku. Boczne łatki są półokrągłe i drobno ząbkowane, łatka środkowa o długości 5-8 mm jest wyciągnięta do przodu i ma na szczycie 2 małe ząbki. Ostroga o długości 11-12 mm i szerokości 2-3 mm jest walcowata, łukowato wygięta i na szczycie tępa^[5].
Owoc: Walcowata, siedząca torebka o długości 17-24 i szerokości 5-6 mm^[5].

Morfologia
Kwiatostan
Kwiaty
Pokrój

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, geofit cebulkowy. Roślina przywiązana jest do podłoża bogatego w węglan wapnia. Gatunek górski, występujący głównie w reglu dolnym i górnym. Preferuje stanowiska lekko zacienione. W Polsce występuje przede wszystkim w zbiorowiskach leśnych i zaroślowych oraz w murawach kserotermicznych^[6]. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiaty imitują kwiaty roślin miododajnych, jednakże roślina nie wytwarza nektaru. Zapylana jest głównie przez trzmiele. Procent zawiązywanych owoców – średni^[5]. Rozmnaża się przede wszystkim przez nasiona, w niewielkim tylko stopniu wegetatywnie^[6]. Liczba chromosomów 2n = 40^[7].

Tworzy mieszańce z storczykiem męskim (Orchis mascula) i podkolanem zielonawym ({Platanthera chlorantha)^[7], a także z Orchis provincialis i Orchis spitzelii^[5].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Kategorie zagrożenia:

Kategoria zagrożenia według IUCN: gatunek narażony na wyginięcie (kategoria VU)^[6].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006, 2016)^[8]^[9]: VU (narażony na wyginięcie).
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[10]: VU (narażony na wyginięcie).

Mimo niezbyt licznych stanowisk nie zalicza się w Polsce do gatunku bezpośrednio zagrożonego wyginięciem, lecz tylko narażonego. Populacje na Pogórzu Cieszyńskim, w Kotlinie Żywieckiej i w dolinie Dunajca są bowiem dość liczne. Np. na wzgórzu Bucze na Pogórzu Śląskim oraz na Panieńskiej Górze na Pogórzu Wiśnickim liczba osobników w populacji wynosi około tysiąca, a na Machowej w Cisownicy (Pogórze Śląskie) i na górze Matysce w Kotlinie Żywieckiej przekracza 3 tysiące. Zagrożony jest przez zastępowanie naturalnych lasów mieszanych sadzonymi lasami iglastymi, a czasami także przez przesadzanie okazów z naturalnego środowiska do przydomowych ogródków^[6].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[storczyki-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[klucz-7] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]