Strzelichowe (Marattiidae) – grupa roślin zarodnikowych klasyfikowana jako podklasa w obrębie szeroko ujmowanych paproci[2][3] lub klasa w obrębie gromady roślin telomowych (ew. monilofitów)[4][5]. Reprezentowana współcześnie przez około 200 gatunków zaliczanych do jednego rzędu Marattiales i rodziny Marattiaceae. Znanych jest wiele szczątków kopalnych, świadczących o znacznym bogactwie form w dawnych epokach geologicznych, począwszy od karbonu. Współcześnie grupa ta ma charakter reliktowy i jej występowanie ograniczone jest wyłącznie do strefy równikowej[3].

Strzelichowe
Ilustracja
Angiopteris evecta
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

strzelichowe

Nazwa systematyczna
Marattiidae Klinge
Fl. Est.-Liv-Churland 1: 93. 1882[2]
Marattia salicina

Morfologia edytuj

 
Synangia na dolnej stronie liścia Angiopteris evecta

Gametofit edytuj

Gametofity są naziemne, zielone, samożywne, o plechowatej budowie. Gametangia, czyli plemnie i rodnie tworzą się na przylegającej do gleby powierzchni plechy. Plemnie pogrążone są w plesze i tworzą wielką liczbę plemników zaopatrzonych w wiele wici[3].

Sporofit edytuj

Pokrój
Strzelichowe współczesne mają sporofity z pióropuszami okazałych liści wyrastających z krótkich łodyg rosnących w całości lub częściowo pod ziemią. U Angiopteris evecta łodyga osiąga 1 m długości i podobną szerokość[3].
Liście
Wyrastają skrętolegle ze szczytowej partii łodygi. Osiągają do 9 m długości i mają podzieloną blaszkę ułożoną w jednej płaszczyźnie i długie, tęgie ogonki o budowie podobnej do budowy łodygi. Oś liścia jest pastorałowato zwinięta. U nasady liści wykształcają się dwa liściowate twory zwane przylistkami, pełniące funkcję ochronną dla zawiązka liścia. Po jego opadnięciu tworzą wraz z nasadą ogonka charakterystyczną osłonę łodygi, powiększając jej średnicę[3].
Zarodnie
Zarodnie powstają są na dolnej (odosiowej) stronie blaszki liściowej. Są grubościenne i wykazują wyraźną tendencję do skupiania się w grupy zwane kupkami, gdy dane zarodnie występują osobno, lub synangiami, gdy dochodzi do silnego zrośnięcia zarodni ściankami. Zarodnie pękają szparą i zwykle nie mają mechanizmów otwierających. Zarodniki, w liczbie do kilku tysięcy w jednej zarodni, są jednakowe[3].

Anatomia edytuj

Łodygi są w młodości protosteliczne, grubiejąc stają się syfonosteliczne, ale łyko jest wykształcone z obu stron pierścienia drewna (syfonostella amfifloiczna). Przy dalszym grubieniu łodygi, tkanki przewodzące układają się w policykliczną diktiostelę. Grubienie łodyg jest ma charakter pierwotny, tkanki wtórne zakładają się wyjątkowo i nie mają większego znaczenia[3].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna strzelichowych

We współczesnych systemach klasyfikacyjnych strzelichowe sytuowane są jako grupa siostrzana względem paprotkowych (paproci cienkozarodniowych) Polypodiidae[6][2].

W systemie Nitta i in. (2022)[6]:

Polypodiopsida


skrzypowe Equisetidae



nasięźrzałowe Ophioglossidae





strzelichowe Marattiidae



paprotkowe Polypodiidae




W systemie PPG I (2016)[2]:


paprocie

skrzypowe (Equisetidae)




nasięźrzałowe (Ophioglossidae)




strzelichowe (Marattiidae)



paprotkowe (Polypodiidae)






Podział systematyczny[2]

Podklasa: Marattiidae Klinge, Fl. Est-Liv-Churland 1: 93. 22-28 Jun 1882

Ekologia edytuj

Strzelichowe występują najczęściej w miejscach bardzo wilgotnych – na brzegach rzek i moczarów oraz na terenach górskich[3].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. a b c d e f The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. a b c d e f g h Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: PWN, 2007, s. 271-275. ISBN 83-01-10951-3.
  4. Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-03-25]. (ang.).
  5. James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme. Department of Plant Biology, Cornell University. [dostęp 2009-03-25]. (ang.).
  6. a b Nitta J.H. i inni, An open and continuously updated fern tree of life, „Frontiers in Plant Science”, 13, 2022, DOI10.3389/fpls.2022.909768 [dostęp 2023-08-06].
  7. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 853–854. ISBN 83-214-1305-6.