Sula (rodzaj)

	Sula
	Brisson, 1760
	; Przedstawiciel rodzaju – głuptak białobrzuchy (S. leucogaster)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	głuptakowe
Podrząd	głuptakowce
Rodzina	głuptaki
Rodzaj	Sula
	Typ nomenklatoryczny
	Sula leucogaster Boddaert, 1783
Synonimy
	Anaethetus Browne, 1789; Dysporus Illiger, 1811; Sularius Rafinesque, 1815; Piscatrix Reichenbach, 1852; Abeltera Heine & Reichenow, 1890; Hemisula Mathews, 1913; Parasula Mathews, 1913; Pseudosula von Boetticher, 1955; Prophalacrocorax Harrison, 1975;
	Anaethetus Browne, 1789; Dysporus Illiger, 1811; Sularius Rafinesque, 1815; Piscatrix Reichenbach, 1852; Abeltera Heine & Reichenow, 1890; Hemisula Mathews, 1913; Parasula Mathews, 1913; Pseudosula von Boetticher, 1955; Prophalacrocorax Harrison, 1975;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sula – rodzaj ptaków z rodziny głuptaków (Sulidae).

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące głównie w tropikalnych częściach oceanów^[12].

Morfologia edytuj

Długość ciała 64–92 cm, rozpiętość skrzydeł 132–166 cm; masa ciała 724–2353 g; samice są średnio większe i cięższe od samców^[13].

Systematyka edytuj

Etymologia edytuj

Sula: norweska nazwa Sula dla głuptaków, od staronordyjskiego Súla^[14].
Anaethetus: gr. αναισθητος anaisthētos „głupi, bezsensowny”, od negatywnego przedrostka αν- an-; αισθανομαι aisthanomai „zrozumieć”^[14]. Gatunek typowy: Sula leucogaster Boddaert, 1783.
Dysporus: gr. δυσπορος dusporos „niezgrabny, głupi”, od δυσ- dus- „ciężki, twardy”; πορος poros „przejście”^[14]. Gatunek typowy: Pelecanus sula Linnaeus, 1758.
Sularius: wariant nazwy rodzaju Sula Brisson, 1760^[14]. Gatunek typowy: Sula leucogaster Boddaert, 1783.
Piscatrix: łac. piscatrix, piscatricis „rybaczka”, od piscator, piscatoris „rybak”, od piscari „łowić”, od piscis „ryba”^[14]. Gatunek typowy: Pelecanus sula Linnaeus, 1758.
Abeltera: gr. αβελτερος abelteros „głupi”, od negatywnego przedrostka α- a-; βελτερος belteros „lepszy”, od stopnia wyższego formy αγαθος agathos „dobry”^[14]. Nowa nazwa dla Sula Brisson, 1760 ze względu na puryzm.
Hemisula: gr. ἡμι- hēmi- „pół-, mały”, od ἡμισυς hēmisus „połowa”; rodzaj Sula Brisson, 1760^[14]. Gatunek typowy: Sula leucogaster rogersi Mathews, 1913 (= Pelecanus plotus J.R. Forster, 1844^[a]).
Parasula: gr. παρα para „blisko”; rodzaj Sula Brisson, 1760^[14]. Gatunek typowy: Sula dactylatra bedouti Mathews, 1913 (= Sula personata Gould, 1846^[b]).
Pseudosula: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Sula Brisson, 1760^[14]. Gatunek typowy: Sula nebouxii A. Milne-Edwards, 1882.
Prophalacrocorax: gr. προ pro „przed, z przodu”; rodzaj Phalacrocorax Brisson, 1760 (kormoran)^[14]. Gatunek typowy: †Megus ronzoni Gervais, 1849.

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należą następujące żyjące współcześnie gatunki^[15]:

Sula sula (Linnaeus, 1766) – głuptak czerwononogi
Sula leucogaster (Boddaert, 1783) – głuptak białobrzuchy
Sula nebouxii A. Milne-Edwards, 1882 – głuptak niebieskonogi
Sula variegata (von Tschudi, 1843) – głuptak peruwiański
Sula dactylatra Lesson, 1831 – głuptak maskowy
Sula granti Rothschild, 1902 – głuptak galapagoski

Oraz gatunki wymarłe^[16]:

Sula ronzoni (eocen, Francja)
Sula sulita (późny miocen/wczesny pliocen, Peru)
Sula universitatis (wczesny miocen, Floryda)
Sula pohli (środkowy/późny miocen, Kalifornia)
Sula magna (późny miocen/pliocen, Peru)
Sula guano (miocen/pliocen, Floryda)
Sula clarki (późny pliocen, Kalifornia)
Sula phosphata (miocen/pliocen, Floryda)

Uwagi edytuj

↑ Podgatunek S. leucogaster.
↑ Podgatunek S. dactylatra.

Przypisy edytuj

↑ Sula, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 60. (fr. • łac.).
↑ Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 494. (fr. • łac.).
↑ P. Browne: The civil and natural history of Jamaica in three parts. Wyd. 2.ª ed. London: Sold by B. White and Son, 1789, s. 481. (ang.).
↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 279. (łac.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 72. (fr.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. vi. (niem.).
↑ F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1890, s. 351. (łac. • niem.).
↑ ^a ^b G.M. Mathews. New generic names, with some notes on others. „Austral Avian Record”. 2, s. 55, 1913–1915. (ang.).
↑ O. von Boetticher. Der Blaufuß-Tölpel "Camanay", Sula nebouxii Milne-Edwards. „Anzeiger der Ornithologische Gesellschaft in Bayern”. 4–5, s. 375, 1955. (niem.).
↑ C.J.O. Harrison. The taxonomic status of Milne-Edwards’s fossil sulids. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 95 (2), s. 52, 1975. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Storks, frigatebirds, boobies, cormorants, darters. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-03]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Boobies and Gannets (Sulidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.sulida1.01. [dostęp 2020-05-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Sulidae Reichenbach, 1849 (1836) - głuptaki - Gannets and Boobies (Wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-03].
↑ M. Stucchi. Los Piqueros de la Formación Pisco Perú. „Boletín de la Sociedad Geológica del Perú”. 95, s. 75–91, 2003.

[15] Podgatunek S. leucogaster.

[16] Podgatunek S. dactylatra.

[itis-1] Sula, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Brisson1-2] Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 60. (fr. • łac.).

[Brisson2-3] Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 494. (fr. • łac.).

[Browne-4] P. Browne: The civil and natural history of Jamaica in three parts. Wyd. 2.ª ed. London: Sold by B. White and Son, 1789, s. 481. (ang.).

[Illiger-5] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 279. (łac.).

[Rafinesque-6] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 72. (fr.).

[Reichenbach-7] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. vi. (niem.).

[Heine&Reichenow-8] F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1890, s. 351. (łac. • niem.).

[Mathews-9] G.M. Mathews. New generic names, with some notes on others. „Austral Avian Record”. 2, s. 55, 1913–1915. (ang.).

[Boetticher-10] O. von Boetticher. Der Blaufuß-Tölpel "Camanay", Sula nebouxii Milne-Edwards. „Anzeiger der Ornithologische Gesellschaft in Bayern”. 4–5, s. 375, 1955. (niem.).

[Harrison-11] C.J.O. Harrison. The taxonomic status of Milne-Edwards’s fossil sulids. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 95 (2), s. 52, 1975. (ang.).

[ioc-12] F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Storks, frigatebirds, boobies, cormorants, darters. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-03]. (ang.).

[Winkler&inni-13] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Boobies and Gannets (Sulidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.sulida1.01. [dostęp 2020-05-21]. (ang.).

[Jobling-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-17] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Sulidae Reichenbach, 1849 (1836) - głuptaki - Gannets and Boobies (Wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-03].

[Stucchi-18] M. Stucchi. Los Piqueros de la Formación Pisco Perú. „Boletín de la Sociedad Geológica del Perú”. 95, s. 75–91, 2003.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[a]

[b]

[15]

[16]