Wikipedia

Szczepan Pieniążek

polski profesor nauk rolniczych w zakresie sadownictwa

Szczepan Aleksander Pieniążek (ur. 27 grudnia 1913 w Słupie, zm. 1 lipca 2008 w Konstancinie-Jeziornie) – polski profesor nauk rolniczych w zakresie sadownictwa[1], wieloletni dyrektor Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach, profesor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk

Szczepan Pieniążek
Ilustracja
Ławeczka profesora Szczepana Pieniążka na Rynku w Skierniewicach
Data i miejsce urodzenia

27 grudnia 1913
Słup

Data i miejsce śmierci

1 lipca 2008
Konstancin-Jeziorna

Miejsce spoczynku

cmentarz Bródnowski

Zawód, zajęcie

sadownik

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Uczelnia

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Stanowisko

kierownik Katedry Sadownictwa

Małżeństwo

Janina Praska

Dzieci

córka Emilia Mroczkowska, syn Norman Pieniążek

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy II klasy
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Szczepana Pieniążka na warszawskim cmentarzu Bródnowskim
Pomnik profesora Szczepana Pieniążka w Skierniewicach

Życiorys edytuj

Młodość edytuj

Z woli rodziców miał zostać księdzem. Ukończył gimnazjum biskupie w Siedlcach, gdzie opanował łacinę, grekę oraz język francuski, a także zainteresował się starożytnością i przyrodą (szkoła dysponowała dobrze wyposażoną ekspozycją przyrodniczą). Wybrał studia biologiczne, co wywołało niezadowolenie rodziców. Pierwszy semestr nauki na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego opłaciła mu siostra[2]. Studia ukończył w 1938[3].

Nauka i praca w Stanach Zjednoczonych edytuj

Po studiach otrzymał stypendium Funduszu Kultury Narodowej im. Józefa Piłsudskiego i wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował naukę na Uniwersytecie Cornella w Ithaca w stanie Nowy Jork (1938–1942). W 1942 został doktorem filozofii w zakresie sadownictwa[3] po obronie dysertacji Transpiracja jabłek w chłodni. Przyjął propozycję objęcia stanowiska assistant professor na Wydziale Ogrodniczym Uniwersytetu stanowego w Kingston, Rhode Island, gdzie pracował do wiosny 1946[4]. W 1945 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk rolniczych[1][3], a w 1954 – tytuł profesora zwyczajnego.

Praca zawodowa w Polsce edytuj

Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Polski w kwietniu 1946 i rozpoczął pracę na Wydziale Ogrodniczym SGGW w Warszawie jako profesor i kierownik Katedry Sadownictwa. Po powstaniu Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach w 1951 został jego pierwszym dyrektorem i pełnił tę funkcję do przejścia na emeryturę w 1984. W 1952 został członkiem PZPR[5].

W 1947 nawiązał współpracę z amerykańską organizacją religijną Church of the Brethren(inne języki)[6], z którą utworzył polsko-amerykańską wymianę rolniczą, działającą od 1957 pod nazwą „Brethren Service Exchange Program”. Dzięki tej współpracy do końca 1989 wyjechało na roczne staże do USA ponad 1300 osób, głównie polskich sadowników. Nauka i praca w USA umożliwiły im zapoznanie się z najnowocześniejszymi metodami produkcji sadowniczej oraz pozwoliły na gromadzenie oszczędności, które przeznaczali na powiększenie i unowocześnienie własnych gospodarstw. Profesor Pieniążek organizował wyjazdy polskich pracowników naukowych zajmujących się ogrodnictwem na stypendia do amerykańskich (ale nie tylko) uczelni rolniczych, co pozwoliło im na uzyskiwanie przez nich stopni doktorskich, habilitacji oraz nominacji profesorskich[7]. Kierował także utworzonym przez dr Irenę Modlibowską w Anglii stypendium British Council im. Władysława Filewicza, dzięki któremu kilkudziesięciu naukowców z Polski odbyło staże w różnych instytutach naukowych Wielkiej Brytanii[8].

W latach 1965–1966 był dziekanem Wydziału Ogrodniczego SGGW. W 1968 stanął w obronie relegowanych studentów i wraz z innymi profesorami podpisał list protestacyjny przeciwko wydaleniu z uczelni profesorów pochodzenia żydowskiego. Na skutek nacisku władz partyjnych został zmuszony do rezygnacji z pracy w SGGW[9].

W 1952 Szczepan Pieniążek został członkiem korespondentem, a od 1964 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk (PAN). W latach 1966–1971 był sekretarzem Wydziału Nauk Rolniczych i Leśnych PAN, a następnie członkiem Prezydium oraz wiceprezesem PAN. W latach 1972–1974 był również przewodniczącym Komitetu Nauk Ogrodniczych PAN. Szczepan Pieniążek był członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych, przewodniczącym Sekcji Sadowniczej, wiceprezydentem, następnie prezydentem (1970–1974)[7].

Dorobek naukowy i popularyzacja nauki edytuj

W pracy naukowej Szczepan Pieniążek zajmował się szeroko rozumianą pomologią, w tym uprawą drzew owocowych i roślin jagodowych, ochroną sadów, a także fizjologią roślin. Jednym z ważniejszych Jego osiągnięć jest doprowadzenie do corocznego owocowania jabłoni odmian przemiennie owocujących, wprowadzenie do uprawy drzew niskopiennych, opracowanie nowoczesnych systemów pielęgnacji gleby, wprowadzenie do produkcji wielu cennych odmian jabłoni[7]. Opublikował około 100 prac naukowych. Jest m.in. autorem podręcznika akademickiego Sadownictwo, który doczekał się 11 wydań (ostatnie w 2000), a także autorem popularnonaukowych książek dotyczących sadownictwa Dookoła sadowniczego świata (1965) przetłumaczona na: czeski, bułgarski i węgierski oraz Gdy zakwitną jabłonie (1971) przetłumaczona na język czeski.

We wczesnych latach 50. XX wieku był aktywnym propagatorem miczurinizmu oraz teorii Łysenki, głosząc, że geny nie biorą udziału w dziedziczeniu[10]. Po kilku latach przyznał, że był to błąd i całkowicie wycofał się z głoszonych poglądów[11]. Należy dodać, że z prac Miczurina profesor Pieniążek najwyżej cenił poglądy dotyczące uprawy niskopiennych odmian drzew owocowych powszednie uważanych za najbardziej wartościowe[9]. W tym samym okresie działał na rzecz obrony sadowników i warzywników przed nadmiernym opodatkowaniem i uspółdzielczeniem oraz zachowania ich gospodarstw w rękach prywatnych[6].

Wynikiem tych działań była ciągła obecność na polskim rynku owoców i warzyw, podczas gdy w tamtych latach często brakowało innych produktów rolnych. Działalność profesora Pieniążka i stworzonego przez niego Instytutu Sadownictwa najlepiej pokazują dane dotyczące produkcji sadowniczej w Polsce, w której przed II wojną światową produkcja jabłek wynosiła 400-600 tysięcy ton rocznie, a w 1983, kiedy przechodził na emeryturę, osiągnęła ponad 1,7 miliona ton[12].

Obok działalności naukowej Profesor Pieniążek zajmował się szeroko rozumianą popularyzacją wiedzy ogrodniczej w Polsce, publikując w prasie artykuły dotyczące m.in. sadownictwa, a w latach 70. XX wieku biorąc udział w cotygodniowych audycjach telewizyjnych propagujących sadzenie i uprawę drzew owocowych i roślin jagodowych na działkach i w ogródkach przydomowych, a także cytryn doniczkowych w domu.

Życie prywatne edytuj

Był żonaty z Janiną z domu Praską (ur. 28 sierpnia 1914 w Warszawie), profesorem fizjologii roślin (ślub: 1 września 1939 w Ithace). Z tego małżeństwa miał dwoje dzieci: córkę Emilię (ur. w 1942), po mężu Mroczkowską, i syna Normana (ur. w 1946 w Skierniewicach).

Zmarł 1 lipca 2008 w Domu spokojnej starości w Konstancinie-Jeziornie i został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (49A/1, grób 25).

Wybrane publikacje edytuj

Profesor Szczepan Pieniążek opublikował 75 oryginalnych prac naukowych, a także podręczniki akademickie[3]:

  • Sadownictwo. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1954 i nast.
  • Dookoła sadowniczego świata. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1965 i nast.
  • Gdy zakwitną jabłonie. Wiedza Powszechna‚ Warszawa 1971

Odznaczenia i nagrody edytuj

Tytuły honorowe edytuj

Profesor Pieniążek był członkiem honorowym Bułgarskiej Akademii Nauk Rolniczych, członkiem Akademii Nauk Rolniczych Republiki Federalnej Niemiec, Francuskiej Akademii Rolniczej, Niemieckiej Akademii Nauk Rolniczych (NRD) i Wszechzwiązkowej Akademii Nauk Rolniczych (ZSRR). Honorowe członkostwo nadały mu m.in. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. M. Kopernika, Polskie Towarzystwo Botaniczne, Amerykańskie Towarzystwo Nauk Ogrodniczych[3].

Otrzymał tytuły doktor honoris causa – Akademii Rolniczej w Krakowie (1973), Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (1983)[6], Akademii Rolniczej w Szczecinie (1984)[5], Akademii Rolniczej w Poznaniu (1985)[19].

Upamiętnienie edytuj

Pamięć profesora Pieniążka uczczono m.in. trzema pomnikami:

  • pomnikiem-ławeczką przed gmachem ratusza w Skierniewicach;
  • popiersiem przed gmachem Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach;
  • kamiennym obeliskiem na rynku w Błędowie w powiecie grójeckim, ufundowanym przez miejscowych sadowników.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Prof. zw. dr czł. rzecz. PAN Szczepan Aleksander Pieniążek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2023-11-10].[martwy link]
  2. ↑ Henryk Maziejuk, Pieniążek - Książę polskich sadów, w: red. Zygmunt Marcińczak, Nasi współcześni, MAW, Warszawa, 1980, s. 184-185, ISBN 83-203-1266-3
  3. ↑ a b c d e Kto jest kim w Polsce 1984. Informator biograficzny. Edycja 1. Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984, s. 743. ISBN 83-223-2073-6
  4. ↑ Szczepan Pieniążek, Pamiętnik sadownika, wyd. 2., Warszawa: Fundacja „Rozwój SGGW”, 2000.
  5. ↑ a b Zespół (red.), Kto jest kim w Polsce 1984. Informator biograficzny, wyd. 1, Warszawa: Interpress, 1984, s. 743-744, ISBN 83-223-2073-6.
  6. ↑ a b c A. Mika, Z. Woźniak, Sylwetki łódzkich uczonych – Profesor Szczepan Aleksander Pieniążek, „Zeszyt” (93), Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2009, s. 75.
  7. ↑ a b c A. Mika, Profesor Szczepan Aleksander Pieniążek (1913-2008) wielki naukowiec, wspaniały nauczyciel i wybitny twórca nowoczesnego polskiego sadownictwa., „Postępy Nauk Rolniczych” (6), 2008, s. 3–9.
  8. ↑ F. Jaumień, P. Sobiczewski, Doktor Irena Modlibowska (1912–1986) – wspomnienia w 95 rocznicę urodzin., Skierniewice: Wyd.Inst. Sad. i Kwiac., 2007.
  9. ↑ a b Zbigniew Borecki: Nasi profesorowie – Profesor Szczepan Aleksander Pieniążek. [dostęp 2013-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)].
  10. ↑ Sz. Pieniążek: Pierwszy ogólnopolski zjazd Miczurinowców-sadowników w Skierniewicach 14 i 15 czerwca 1952 r., Wszechświat, 1952, zeszyt 3/6 139–143.
  11. ↑ S.A. Pieniążek, Pamiętnik sadownika, wyd. 2, Warszawa: Fundacja "Rozwój SGGW", 2000.
  12. ↑ Tab. 27 (400) Drzewa owocowe i zbiory owoców, [w:] Rocznik statystyczny 1984, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1984.
  13. ↑ 19 lipca 1954 „za zasługi w dziedzinie nauki” M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1463.
  14. ↑ 14 stycznia 1994 „w uznaniu wybitnych zasług dla rozwoju polskiego rolnictwa i sadownictwa” M.P. z 1994 r. nr 17, poz. 126.
  15. ↑ Archiwum Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach
  16. ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Skierniewicach, 1980, nr 9 (31 grudnia 1980), s. 9
  17. ↑ Nowiny, nr 165 (8951), 22-23-24 lipca 1977, s. 2.
  18. ↑ Józef Hurwic, Czasopismo „Problemy” w polskim życiu intelektualnym po drugiej wojnie światowej, „Analecta”, 8/2 (16), 1999, s. 20.
  19. ↑ Doktorzy Honoris Causa 1973 – 2008. Tytuły nadane przez Senat Akademii Rolniczej i Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (dostęp 10.11.2023)

Bibliografia edytuj

  • Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, Edycja 3, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1993

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szczepan_Pieniążek&oldid=73002554”