Wikipedia

Szczur błotny

gatunek gryzonia

Szczur błotny[12] (Rattus lutreola) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący wyłącznie w Australii[11][13].

Szczur błotny
Rattus lutreola[1]
(J.E. Gray, 1841)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszy

Plemię

Rattini

Rodzaj

szczur

Gatunek

szczur błotny

Podgatunki
  • R. l. lutreola (J.E. Gray, 1841)
  • R. l. lacus Tate, 1951
  • R. l. velutinus (O. Thomas, 1882)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1841 roku brytyjski zoolog John Edward Gray, nadając mu nazwę Rattus lutreolus[2]. Holotyp pochodził z wyspy Moscheto, na rzece Hunter, w Nowej Południowej Walii, w Australii[13].

Powszechnie stosowana nazwa gatunkowa lutreolus została zmieniona, ponieważ oryginalny epitet gatunkowy lutreola jest rzeczownikiem w apozycji, a zatem nieodmiennym[14]. R. lutreola jest taksonem siostrzanym kladu obejmującego R. sordidus, R. colletti, R. villosissimus i R. tunneyi w australijskim kladzie Rattus[14]. Podgatunek lacus z płaskowyżu Atherton Tableland jest prawdopodobnie odrębnym gatunkiem w oparciu o jego odmienną morfologię, chociaż potrzebne są analizy genetyczne[14]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki[14].

Etymologia edytuj

  • Rattus: łac. rattus „szczur”[15].
  • lutreola: łac. lutraola „wyderka”, od lutra „wydra”; przyrostek zdrabniający -ola[16].
  • lacus: łac. lacus, lacuus „jezioro”[17].
  • velutinus: nowołac. velutinus „aksamitny”, od fr. velouté „aksamitny”, od velours „aksamit”, od nowołac. velvettum „aksamit”, od łac. vellus „runo, wełna”[18].

Nazewnictwo zwyczajowe edytuj

W Australii zwierzę jest nazywane angielską nazwą swamp rat oraz aborygeńską nazwą koota[19].

W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę szczur błotny[12].

Występowanie edytuj

Szczur błotny jest australijskim endemitem. Zamieszkuje wybrzeża i tereny przybrzeżne we wschodniej części kontynentu od Adelaide po południowo-wschodni Queensland, z odizolowanymi populacjami na północy tego stanu; żyje także na Tasmanii, Wielkiej Wyspie Piaszczystej i Wyspie Kangura. Jest spotykany od poziomu morza do 1600 m n.p.m.[13][11]

Zasięg występowania w zależności od podgatunku[14]:

Wygląd edytuj

Szczur błotny osiąga długość ciała (bez ogona) 120–200 mm, długość ogona 80–145 mm, długość ucha 15–20 mm, długość tylnej stopy 27–35 mm; masa ciała 55–160 g[20]. Wierzch ciała jest ciemnoszary lub szarobrązowy, spód ciała jest kremowy do brązowego; włosy wierzchniej połowy ciała mają złote końce. Uszy są małe, w znacznym stopniu ukryte w futrze. Ogon jest ciemnoszary, łuskowany i rzadko pokryty włosami[21].

Tryb życia edytuj

Szczur błotny prowadzi naziemny tryb życia, na kontynencie australijskim żyje głównie na terenach podmokłych, ale na Tasmanii zamieszkuje szerszy zakres biotopów: piętro alpejskie, wiecznie zielone lasy twardolistne, łąki tussock i wilgotne lasy strefy umiarkowanej[11]. Najważniejsze dla tego gatunku jest występowanie gęstej roślinności, w której może kryć się przed ptakami drapieżnymi, bądź też jest mu łatwiej znaleźć pokarm[21].

Niewiele wiadomo o systemie społecznym tego gatunku. Samice przejawiają agresję wobec samców, wiosną pilnują zajmowanych terytoriów, podczas gdy samce wędrują aż do zimy; zimą one także zajmują terytoria, aby przetrwać niesprzyjający czas. Gryzonie te jadają głównie łodygi i liście roślin, ale wiosną i wczesnym latem w ich diecie pojawiają się też nasiona, mięsiste owoce i owady. Zjadają one także korzenie i rosnące pod ziemią grzyby[21].

Rozmnażanie edytuj

Sezon rozrodczy zasadniczo trwa od wczesnej wiosny do jesieni, chociaż szczur błotny może rozmnażać się w ciągu całego roku[21]. Ciąża trwa 27 dni, samica rodzi od 3 do 5 młodych o masie około 5 g. Samica w ciągu roku może wydać na świat kilka miotów, trzymiesięczna samica urodzona wczesną wiosną może rodzić jeszcze w tym samym roku. Poza sezonem rozrodczym samice są zwykle agresywne wobec samców[11][21].

Populacja i zagrożenia edytuj

Szczur błotny jest pospolity i lokalnie liczny, chociaż jego liczebność maleje. W przeszłości do spadku liczebności w największym stopniu przyczyniła się europejska kolonizacja Australii[11]. Aborygeni australijscy przed kolonizacją europejską polowali na szczury błotne dla ich mięsa, ale obecnie już tego nie praktykują[21]. Współcześnie rozwój osadnictwa na wybrzeżach może prowadzić do lokalnych spadków liczebności szczurów błotnych; w północno-wschodnim Queenslandzie sprzyjające im środowisko zanika, w związku ze zmianami struktury leśnej po pożarach. Gatunek jest obecny w kilku obszarach chronionych. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje szczura błotnego za gatunek najmniejszej troski[11].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Nomen nudum.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rattus lutreola, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b J.E. Gray: Contributions towards the geographical distribution of the mammalia of Australia, with notes on some recently discovered species. W: G. Gray: Journals of two expeditions of discovery in north-west and western Australia, during the years 1837, 38, and 39, under the authority of her Majesty's governmen. Cz. 2. London: T. and W. Boone, 1841, s. 409. (ang.).
  3. ↑ J.E. Gray. Description of a new Rat from South Australia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 15, s. 5, 1847. (ang.). 
  4. ↑ J.L.G. Krefft: Notes on the Fauna of Tasmania. Sydney: F. White, 1868, s. 3. (ang.).
  5. ↑ O. Thomas. On two new Muridae from Tasmania. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fifth series. 9, s. 415, 1882. (ang.). 
  6. ↑ E.T. Higgins & W.F. Petterd. Descriptions of new Tasmanian animals. „Papers and proceedings of the Royal Society of Tasmania”. 1883, s. 182, 1884. (ang.). 
  7. ↑ E.T. Higgins & W.F. Petterd. Description of a new species of Mus, with a list of the teerestrial animals of Tasmania. „Papers and proceedings of the Royal Society of Tasmania”. 1883, s. 195, 1884. (ang.). 
  8. ↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 373. (łac.).
  9. ↑ a b E.L.G. Troughton. On new forms of the eastern swamp rat, and the relationship of Mastacomys. „The Australian zoologist”. 8, s. 283, 1937. (ang.). 
  10. ↑ G.H.H. Tate. Results of the Archbold Expeditions. No. 65. The rodents of Australia and New Guinea. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 97 (4), s. 347, 1951. (ang.). 
  11. ↑ a b c d e f g S. Burnett, P. Menkhorst, M. Ellis & M. Denny, Rattus lutreolus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-29] (ang.).
  12. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 279. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  13. ↑ a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rattus lutreolus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-29].
  14. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 478. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  15. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 601, 1904. (ang.). 
  16. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 128.
  17. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 117.
  18. ↑ velutinus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-29] (ang.).
  19. ↑ Indigenous and exotic non-marine mammals of Australia (excluding External Territories). Ministerstwo Środowiska Australii. [dostęp 2021-02-08]. (ang.).
  20. ↑ Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 850. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  21. ↑ a b c d e f C. Felcher: Rattus lutreolus, Australian swamp rat. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 1999. [dostęp 2018-04-04].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szczur_błotny&oldid=72438587”