Wikipedia

Szczur zaroślowy

gatunek gryzonia

Szczur zaroślowy[15] (Rattus fuscipes) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący wyłącznie w Australii[14][16].

Szczur zaroślowy
Rattus fuscipes[1]
(Waterhouse, 1839)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

Bilateria

(bez rangi) wtórouste
Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Infratyp

żuchwowce

Nadgromada

czworonogi

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszy

Plemię

Rattini

Rodzaj

szczur

Gatunek

szczur zaroślowy

Podgatunki
  • R. f. fuscipes (Waterhouse, 1839)
  • R. f. assimilis (Gould, 1858)
  • R. f. coracius O. Thomas, 1923
  • R. f. greyi (J.E. Gray, 1841)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania podgatunków:

     R. f. fuscipes

     R. f. greyi

     R. f. assimilis

     R. f. coracius

Systematyka w Wikispecies

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1839 roku brytyjski przyrodnik George Robert Waterhouse nadając mu nazwę Mus fuscipes[2]. Holotyp pochodził z Little Grove w Princess Royal Harbour, około 4 mi (6 km) na południe od Mount Melville, w Albany, w Australii Zachodniej, w Australii[17][16].

R. fuscipes jest taksonem siostrzanym w stosunku do wszystkich innych australijskich Rattus z wyjątkiem R. leucopus, który jest gatunkiem bazalnym tego kladu[17]. Każdy z rozpoznanych podgatunków jest odrębny morfologicznie i genetycznie; chociaż mogą się krzyżować, to przy dalszych badaniach mogą stanowić odrębne gatunki (zwłaszcza coracius)[17]. R. f. assimilis może reprezentować wiele podgatunków[17]. Taksonomia podgatunkowa wymaga ponownej oceny[17]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunków[17].

Etymologia edytuj

  • Rattus: łac. rattus „szczur”[18].
  • fuscipes: łac. fuscus „mroczny, ciemny”; pes, pedis „stopa”, od gr. πους pous, ποδος podos „stopa”[19].
  • assimilis: łac. assimilis „podobny, jak”[20].
  • coracius: gr. κορακιας korakias „rodzaj wrony lub kawki, być może wrończyk”, od κοραξ korax, κορακος korakos „kruk”, od κρωζω krōzō „krakać”[21]; tu w znaczeniu „czarny jak kruk”[22].
  • greyi: George Edward Grey (1812–1898), brytyjski administrator kolonialny, gubernator, premier Nowej Zelandii[22][23].

Nazewnictwo zwyczajowe edytuj

W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę szczur zaroślowy[15]. W Australii zwierzę nosi angielską nazwę bush rat, oraz aborygeńskie nazwy bogul[24] i mootit[25].

Występowanie edytuj

Szczur zaroślowy jest australijskim endemitem. Zamieszkuje wybrzeża i tereny przybrzeżne kontynentu[14][16]. Jest szeroko rozprzestrzeniony w obszarach zalesionych i na wrzosowiskach w południowej i wschodniej części Australii, oraz na wielu wyspach, w tym na Wyspie Kangura[14].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku[17]:

  • R. fuscipes fuscipes – południowo-zachodnia Australia i różne przybrzeżne wyspy.
  • R. fuscipes assimilis – południowo-wschodni Queensland po wschodnią Wiktorię i niektóre przybrzeżne wyspy.
  • R. fuscipes coracius – północno-wschodni Queensland, w tym wyspa Hinchinbrook.
  • R. fuscipes greyi – południowo-wschodnia Australia Południowa i południowo-zachodnia Wiktoria, a także różne przybrzeżne wyspy, w tym Wyspa Kangura.

Wygląd edytuj

Długość ciała (bez ogona) 100–205 mm, długość ogona 100–195 mm, długość ucha 18–25 mm, długość tylnej stopy 30–40 mm; masa ciała 50–225 g[26]. Ogon jest względnie krótki. Wierzch ciała jest szary do szarobrązowego lub rudawego, spód ciała jest szary lub kremowy; futro jest gęste i miękkie. Charakterystycznymi cechami jego wyglądu są żółte, dłutowate siekacze i spiczasta głowa z dużymi, zaokrąglonymi uszami[27].

Tryb życia edytuj

Szczur ten prowadzi naziemny[14], nocny tryb życia[27]. Jest spotykany w lasach piętra subalpejskiego w Wielkich Górach Wododziałowych, wilgotnych lasach równikowych, lasach eukaliptusowych, zaroślach i wrzosowiskach w obszarach przybrzeżnych[14]. Kryje się w gęstym poszyciu leśnym, kopie krótkie nory pod skałami i konarami, wykłada gniazda trawą. Nie jest spotykany na terenach zurbanizowanych[27].

Jest to zwierzę wszystkożerne, zjada grzyby, trawy, owoce, nasiona i owady[27]. Samica w miocie rodzi do pięciu młodych, w sprzyjających latach może wydać na świat kilka miotów w ciągu roku[14].

Populacja i zagrożenia edytuj

Szczur zaroślowy ma duży zasięg występowania, lokalnie jest liczny, szczególnie na przybrzeżnych wrzosowiskach. Jest obecny w wielu obszarach chronionych. Jest wrażliwy na zaburzenia środowiska przez działalność ludzką, w części zasięgu może być zagrożony przez wycinkę drzew, nieodpowiednie gospodarowanie ogniem i pożary buszu. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje szczura zaroślowego za gatunek najmniejszej troski[14].

Szczur zaroślowy został skutecznie reintrodukowany w rezerwacie North Head w obrębie aglomeracji Sydney. Gryzoń ten konkuruje z zawleczonym do Australii szczurem śniadym (Rattus rattus) i badacze spodziewają się, że jego silna populacja będzie w stanie przeciwstawić się ekspansji obcego gatunku[24][28][29].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rattus fuscipes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b G.R. Waterhouse: The zoology of the voyage of H.M.S. Beagle, under the command of Captain Fitzroy, R.N., during the years 1832 to 1836. Cz. 2: Mammalia. London: Published by Smith, Elder and Co., 65 Cornhil, 1838, s. 66. (ang.).
  3. ↑ J.E. Gray: Contributions towards the geographical distribution of the mammalia of Australia, with notes on some recently discovered species. W: G. Gray: Journals of two expeditions of discovery in north-west and western Australia, during the years 1837, 38, and 39, under the authority of her Majesty's governmen. Cz. 2. London: T. and W. Boone, 1841, s. 404. (ang.).
  4. ↑ Gould 1857 ↓, s. 241.
  5. ↑ Gould 1857 ↓, s. 242.
  6. ↑ O. Thomas. Notes on Australasian rats, with a selection of lectotypes of Australasian Muridæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. 8 (Ninth series), s. 428, 1921. (ang.). 
  7. ↑ O. Thomas. The Godman Exploration Fund: List of Mammals from North Queensland collected by Mr. T. V. Sherrin. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 11, s. 173, 1923. (ang.). 
  8. ↑ O. Thomas. The native rat of Pearson’s Islands, S. Australia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 11, s. 601, 1923. (ang.). 
  9. ↑ O. Thomas. Two new Australian Muridæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 18, s. 308, 1926. DOI: 10.1080/00222932608633514. (ang.). 
  10. ↑ Ch.W. Brazenor. Muridae recorded from Victoria. „Memoirs of the National Museum, Melbourne”. 10, s. 69, 1936. (ang.). 
  11. ↑ E.L.G. Troughton. The status of "Mus" novaehollandiae Waterhouse and allied forms. „Records of the Australian Museum”. 20 (2), s. 189, 1937. (ang.). 
  12. ↑ G.H.H. Tate. Notes on the types of certain early described species of monotremes, marsupials, Muridae and bats from the Indo-Australian region. „American Museum novitates”. 1061, s. 6, 1940. (ang.). 
  13. ↑ H.H. Finlayson. Rattus greyi Gray and its derivatives. „Transactions of the Royal Society of South Australia, Incorporated”. 83, s. 140, 1960. (ang.). 
  14. ↑ a b c d e f g h P. Menkhorst i inni, Rattus fuscipes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-30] (ang.).
  15. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 279. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  16. ↑ a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rattus fuscipes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-30].
  17. ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 478. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  18. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 601, 1904. (ang.). 
  19. ↑ fuscipes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-30] (ang.).
  20. ↑ assimilis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-30] (ang.).
  21. ↑ coracius, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-30] (ang.).
  22. ↑ a b J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2022-01-30]. (niderl.).
  23. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 168. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  24. ↑ a b Katynna Gill: The real rat race. University of Sydney, 2011-06-08. [dostęp 2021-02-08]. (ang.).
  25. ↑ Indigenous and exotic non-marine mammals of Australia (excluding External Territories). Ministerstwo Środowiska Australii. [dostęp 2021-02-08]. (ang.).
  26. ↑ Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 848–849. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  27. ↑ a b c d O. Evans: Bush Rat. Australian Museum, 2015-10-30. [dostęp 2018-04-04]. (ang.).
  28. ↑ Sydney Bush Rat. University of Sydney, 2016-05-26. [dostęp 2018-04-04]. (ang.).
  29. ↑ Native Bush Rats reclaiming North Head. Australian Wildlife Conservancy, marzec 2016. [dostęp 2018-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-14)]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szczur_zaroślowy&oldid=70969927”