Szczwoligorz tatarski

Szczwoligorz tatarski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	szczwoligorz
Gatunek	szczwoligorz tatarski
	Nazwa systematyczna
	Conioselinum tataricum Hoffm.; Gen. Pl. Umbell., ed. 2: 185 (1816)
Synonimy
	Conioselinum altaicum Rupr.; Conioselinum boreale Schischk.; Conioselinum cenolophioides Turcz.; Conioselinum chinense subsp. boreale (Schischk.) Á.Löve & D.Löve; Conioselinum fischeri Wimm. & Grab.; Conioselinum gmelinii (Bray) Steud.; Conioselinum latifolium Rupr.; Conioselinum neglectum Fisch. ex Steud.; Conioselinum papyraceum (C.B.Clarke) Pimenov & Kljuykov; Conioselinum schugnanicum B.Fedtsch.; Conioselinum univittatum Turcz. ex Kar. & Kir.; Cortia papyracea (C.B.Clarke) Leute; Ligusticum divaricatum Ledeb.; Ligusticum fischeri Link; Oreoselinum album Hoffm.; Peucedanum chaerophylloides Less. ex Ledeb.; Peucedanum ligusticoides Less. ex Ledeb.; Peucedanum minus Poir.; Selinum benthamii Kurtz; Selinum dubium Turcz.; Selinum fischeri (Link) E.H.L.Krause; Selinum gmelinii Bray; Selinum papyraceum C.B.Clarke; Selinum univittatum Turcz.; Silaus gilibertii Besser ex Eichw.; Silaus longifolius Ledeb.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szczwoligorz tatarski (Conioselinum tataricum Hoffm.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych.

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Występuje w Europie północnej, środkowej, wschodniej i południowo-wschodniej oraz w Azji w strefie umiarkowanej^[4]. W Polsce występuje na pojedynczych stanowiskach w Tatrach i Pieninach. Rośnie w Tatrach Zachodnich w Dolinie Chochołowskiej, Dolinie Długiej i na Wyżniej Polanie Tomanowej oraz w Pieninach w przełomie Dunajca u podnóża Facimiecha i w Małych Pieninach na wschód od Wysokiej^[5]^[6]. Podawany był także ze szczytowych partii Śnieżnika w Sudetach Wschodnich^[7].

Morfologia edytuj

Kwiatostan

Owoce

Blaszka liścia

Łodyga: Siwa, naga, o wysokości 50–150 cm^[8]^[6].

Liście: Pochwy liściowe rozdęte. Liście 2–4 krotnie pierzaste, odcinki ostatniego rzędu pocięte na równowąskolancetowate łatki^[8]^[6].

Kwiaty: Zebrane w baldach złożony z 10–20 baldaszków na szypułach. Pokrywki nitkowate. Kwiaty zielonawobiaławe lub brudnobiaławe^[8]^[6].

Owoc: Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki^[8]^[6].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do września. Rośnie w szczelinach skał wapiennych w piętrze regla dolnego. Liczba chromosomów 2n=22^[5]^[6].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) w kategorii LR (gatunek niższego ryzyka). W wydaniu z 2014 roku posiada kategorię EN (zagrożony)^[9]. Tę samą kategorię otrzymał na polskiej czerwonej liście^[10]. W Czerwonej Księdze Karpat Polskich posiada kategorię VU (narażony na wyginięcie). Stanowiska w Tatrach i Pieninach Centralnych chronione są w Tatrzańskim Parku Narodowym i Pienińskim Parku Narodowym.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-09-27] (ang.).
↑ ^a ^b Conioselinum tataricum Hoffm.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Kew, Royal Botanical Gardens. [dostęp 2022-02-07].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN) [dostęp 2013-09-27].
↑ ^a ^b Zarzycki K. 2001. Szczwoligorz tatarski. s. 276–277. W: Polska Czerwona Księga Roślin, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zarzycki K., Mirek Z. 2008. Szczwoligorz tatarski. s. 266–267. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Leokadia Stanowska, Tadeusz Stanowski: Rezerwaty przyrody w Masywie Śnieżnika zagrożone przez turystykę [w:] "Chrońmy przyrodę ojczystą" R. XLII (1986), nr 5 (wrzesień-październik), s. 55-61
↑ ^a ^b ^c ^d Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny Polskie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1969.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-09-27] (ang.).

[powo-3] Conioselinum tataricum Hoffm.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Kew, Royal Botanical Gardens. [dostęp 2022-02-07].

[4] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [dostęp 2013-09-27].

[CZK-5] Zarzycki K. 2001. Szczwoligorz tatarski. s. 276–277. W: Polska Czerwona Księga Roślin, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[Kar-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zarzycki K., Mirek Z. 2008. Szczwoligorz tatarski. s. 266–267. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[SS-7] Leokadia Stanowska, Tadeusz Stanowski: Rezerwaty przyrody w Masywie Śnieżnika zagrożone przez turystykę [w:] "Chrońmy przyrodę ojczystą" R. XLII (1986), nr 5 (wrzesień-październik), s. 55-61

[Sz-8] Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny Polskie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1969.

[9] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]