Szewach Weiss
 |
Ten artykuł od 2018-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Szewach Weiss (hebr. שבח וייס; ur. 5 lipca 1935 w Borysławiu, zm. 3 lutego 2023[1] w Tel Awiwie[2]) – izraelski politolog, polityk i dyplomata, profesor nauk politycznych, poseł do Knesetu w latach 1981–1999 i jego przewodniczący (1992–1996), w latach 2001–2003 ambasador Izraela w Polsce[3], kawaler Orderu Orła Białego[4].
 Szewach Weiss (2008) | |
| Imię i nazwisko po urodzeniu |
Szejwach Weiss |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
5 lipca 1935 |
| Data i miejsce śmierci |
3 lutego 2023 |
| Przewodniczący Knesetu | |
| Okres |
od 13 lipca 1992 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Ambasador Izraela w Polsce | |
| Okres |
od 2001 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Młodość i czas wojny edytuj
Urodził się w ówcześnie leżącym w Polsce Borysławiu (obecnie leży na Ukrainie) w rodzinie żydowskiej, jako Szejwach Weiss (forma z języka jidysz), syn Gitł (Gieni) i Meira Wolfa Weissa, właściciela sklepu spożywczego. Latem 1941, po wkroczeniu armii niemieckiej, rodzinie Weissów udało się zbiec z getta. Najpierw ukrywali się u Ukrainki Julii Lasotowej, później u polskiego małżeństwa Anny i Michała Górali. Następnie pomagała im przetrwać sąsiadka, Maria Potężna z synem Tadeuszem.
Weiss:
(…) potem przenieśliśmy się do nowej kryjówki, którą przygotował mój ojciec. Między ścianą naszego sklepu, za szafami, a ścianą magazynu wydzielił pomieszczenie szerokości nie więcej niż sześćdziesiąt centymetrów, za to bardzo wysokie, aż do sufitu, i tam się schowaliśmy[5].
W tej kryjówce spędzili około 8 miesięcy. Następnie przenieśli się do ukrytej piwnicy innego niepozornego domu, gdzie ukrywali się przez kolejne 21 miesięcy[3].
W sierpniu 1944 do Borysławia wkroczyły wojska radzieckie. Po zakończeniu działań wojennych Weissowie zamieszkali ponownie w swoim starym domu, a Szejwach poszedł do drugiej klasy szkoły podstawowej. Jednak wkrótce potem zmuszeni byli wyjechać na tereny Polski w obecnych granicach. Przez pewien czas mieszkali w Wałbrzychu, a sam Szejwach mieszkał i uczył się w sierocińcu prowadzonym przez syjonistyczną organizację Bricha w Głuszycy. W tym czasie rozpoczął naukę języka hebrajskiego.
W styczniu 1946 Weissowie przekroczyli nielegalnie granicę z Czechosłowacją, by przedostać się do mandatu Palestyny. Przez Bratysławę dotarli do Wiednia, po czym znaleźli się w obozie przejściowym niedaleko Linzu. Następnie przedostali się do Włoch i dotarli do Rzymu. 1 grudnia Weiss wypłynął z Genui do mandatu Palestyny.
W Izraelu edytuj
Po przybyciu na tereny obecnego Izraela zmienił imię na Szewach (w języku hebrajskim szewach oznacza „sława”[6]). Skierowano go do szkoły rolniczej Hadassim niedaleko Netanji. Tam spotkał polskiego lewicującego Żyda, Micha’ela Kasztana, który stał się jego nauczycielem. To m.in. pod jego wpływem Weiss zbliżył się do lewicy.
W tym czasie zaczął uprawiać wyczynowo sport. W 1954 był jednym z najlepszych sportowców w Izraelu[potrzebny przypis] (trenował lekkoatletykę i podnoszenie ciężarów). Następnie rozpoczął służbę wojskową w armii izraelskiej, gdzie zaangażował się w życie kulturalne – jako podoficer do spraw kultury dla północnej części Izraela. Dosłużył się stopnia sierżanta[7]. Później został dziennikarzem radiowym. Jednocześnie studiował na Wydziale Nauk Politycznych Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie i Wydziale Prawa w Tel Awiwie.
W 1965 uległ wypadkowi samochodowemu, który zakończył jego karierę sportową. Był jednak jednym z pierwszych trenerów Miriam Sidranski, wielokrotnej mistrzyni Izraela w biegach.
W 1975 założył Wydział Mediów na Uniwersytecie Hajfy i został profesorem nauk politycznych na tej uczelni.
Działalność polityczna edytuj
W latach 1969–1981 był radnym w Hajfie, od 1977 do 1999 członkiem Komitetu Centralnego Partii Pracy. Był jednym ze zwolenników Icchaka Rabina podczas jego wewnątrzpartyjnej rywalizacji z Szimonem Peresem. Od 1981 był posłem do Knesetu.
Przewodniczący Knesetu edytuj
W latach 1988–1992 był wiceprzewodniczącym[7], od 13 lipca 1992 do 24 czerwca 1996 przewodniczącym Knesetu[8], wybranym stosunkiem głosów 76:32. Po latach pisał:
Na mnie głosowała nie tylko moja partia, ale też partie religijne! Jedna z nich – Aguda – miała pięciu posłów w parlamencie. Ich lider, Awram Szapira, urodzony w Drohobyczu, bardzo mnie lubił, zawsze mówił do mnie w jidysz – Szejwach. I podczas tego posiedzenia parlamentu Awram Szapira wstał i powiedział: Moja partia jest w opozycji i nigdy nie będziemy głosować na Partię Pracy, ale na Szejwacha zawsze![9]
W 1993 uczestniczył w rozmowach pokojowych z Jasirem Arafatem w Oslo, zakończonych podpisaniem porozumienia.
Był jedną z ostatnich osób, z którą rozmawiał premier Izraela Icchak Rabin zanim zginął z rąk żydowskiego nacjonalisty 4 listopada 1995. Przy wielu okazjach reprezentował Kneset za granicą (w latach 1984–1999 był delegatem izraelskiego parlamentu do Rady Europy).
Ambasador Izraela w Polsce i późniejsza działalność edytuj
W latach 2001–2003 pełnił funkcję ambasadora Izraela w Polsce. Podczas swojej misji w Polsce brał udział w polskim życiu publicznym, do czego przyczyniała się jego biegła znajomość języka polskiego. Od 2000 był Przewodniczącym Rady Instytutu Pamięci Jad Waszem.
Prowadził wykłady na temat historii i polityki Izraela na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, w ostatnich pięciu latach we współpracy z dr hab. Elżbietą Kossewską. W 2008 r. wspólnie z prof. Stanisławem Sulowskim i dr hab. Elżbietą Kossewską powołał Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską na tym Wydziale. Po śmierci Szewacha Weissa, dla uczczenia jego pamięci, decyzją Władz Uniwersyteckich i Wydziału, Centrum zmieniło nazwę na: Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską im. prof. Szewacha Weissa[10].
Przez kilka lat współpracował z tygodnikiem „Wprost”[11], a od 2011 do 2012 z tygodnikiem „Uważam Rze”. Publikował także komentarze w „Rzeczpospolitej”. Od stycznia 2013 był publicystą tygodnika „Do Rzeczy”[12].
Był autorem kilkudziesięciu książek: dla dzieci, z dziedziny nauk politycznych, na temat zarządu miejskiego oraz Holocaustu.
Był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Umiejętności[13]. Od 28 marca 2008 był członkiem Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu.
Życie prywatne edytuj
Od 1959 był żonaty z Ester, z którą miał dwójkę dzieci – córkę Jifat i syna No’ama. Miał wnuczkę Szirę.
Biegle władał językami: hebrajskim, polskim, angielskim i rosyjskim.
Zmarł 3 lutego 2023 w Ramat Gan w wieku 87 lat[14][2][1]. Został pochowany dwa dni później na narodowym cmentarzu na Wzgórzu Herzla w Jerozolimie[15].
Odznaczenia edytuj
- Order Orła Białego (2016)[16][17],
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2004)[18],
- Komandoria Missio Reconciliationis (2003)[19],
- Odznaka Honorowa „Bene Merito” (2009)[20][21],
- Medal „Zasłużony dla Tolerancji” (2003).
Nagrody i wyróżnienia edytuj
- 1975 – Nagroda za studia nad zarządem miejskim,
- 1995 – Nagroda za tolerancję przyznaną mu przez Ruch Piękny Izrael,
- 1996 – Nagroda Amitaia za uczciwość w służbie publicznej,
- 1998 – Nagroda Brata Alberta,
- 1999 – Nagroda Ruchu dla Dobrego Zarządu,
- 2003 – Honorowy Obywatel Miasta Kalisza,
- 2006 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego,
- 2008 – Nagroda imienia Sérgio Vieira de Mello (nagroda specjalna[22]),
- 2011 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego[23],
- 2011 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi[24],
- 2012 – Doktorat honoris causa Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie[25],
- 2013 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach[26],
- 2018 – Nagroda im. Jana Nowaka Jeziorańskiego.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Nie żyje Szewach Weiss [online], Rzeczpospolita, 4 lutego 2023 [dostęp 2023-02-04].
- ↑ a b Zmarł prof. Szewach Weiss [online], Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, 4 lutego 2023 [dostęp 2023-02-04].
- ↑ a b Piotr Gabryel: Ambasador Izraela w Polsce i Polski w Izraelu. rzeczpospolita.pl, 29 grudnia 2008. [dostęp 2015-05-22].
- ↑ Poland’s highest distinction for Professor Shevah Weiss. sztetl.org.pl. [dostęp 2018-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-28)]. (ang.).
- ↑ Joanna Szwedowska, Szewach Weiss: Ziemia i chmury. Sejny: 2002, s. 24. ISBN 83-86872-31-4.
- ↑ (…)Schevach – a post-Biblical word for „praise”. (…) also means „to improve, raise in value”. [1].
- ↑ a b Szewach Weiss (ang.) – profil na stronie Knesetu.
- ↑ Israel. Ministries, etc.. rulers.org. [dostęp 2019-06-05]. (ang.).
- ↑ Joanna Szwedowska, Szewach Weiss: Ziemia i chmury. Sejny: 2002, s. 89. ISBN 83-86872-31-4.
- ↑ Centrum Badań nad Izraelem i Diasporą Żydowską im. prof. Szewacha Weissa – Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych [online] [dostęp 2023-06-24] (pol.).
- ↑ Teksty publikowane we „Wprost” w latach 2003–2005 ukazały się w publikacji Między nami (współpr. Ewa Szmal, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2005, ISBN 83-7384-412-0.).
- ↑ Redakcja. dorzeczy.pl. [dostęp 2013-02-04]. (pol.).
- ↑ Prof. dr Shewach Weiss, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2023-02-04].[martwy link]
- ↑ עופר אדרת, שבח וייס, יו”ר הכנסת ושגריר ישראל בפולין לשעבר, מת בגיל 87, „הארץ”, 4 lutego 2023 [dostęp 2023-02-04] (hebr.).
- ↑ Szewach Weiss został pochowany na cmentarzu przywódców państwowych w Jerozolimie. pap.pl. [dostęp 2023-02-05].
- ↑ Postanowienie nr rej. 592/2016 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 grudnia 2016 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2017 r. poz. 151).
- ↑ Prezydent Duda odznaczył Szewacha Weissa Orderem Orła Białego. tvpparlament.pl, 17 stycznia 2017.
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 stycznia 2004 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2004 r. nr 26, poz. 441).
- ↑ K.K., Misja Pojednania, „Kombatant, 2003, nr 11, s. 20.
- ↑ Wręczenie przez ministra Radosława Sikorskiego odznaki Bene Merito. msz.gov.pl, 14 listopada 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-05)].
- ↑ Szewach Weiss z Odznaką „Bene Merito”. msz.gov.pl, 14 listopada 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-04)].
- ↑ Laureaci Nagrody im. Sergio Vieira de Mello (2008) [online], | Narodowe Centrum Kultury [dostęp 2023-02-04].
- ↑ Uniwersytet Warszawski. [dostęp 2011-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-28)].
- ↑ Doktorat Honorowy Uniwersytetu Medycznego w Łodzi dla prof. Szewacha Weissa. [w:] Uniwersytet Medyczny w Łodzi [on-line]. umed.pl, 2011-11-11. [dostęp 2013-08-03].
- ↑ Profesor Szewach Weiss [online], Akademia Pedagogiki Specjalnej [dostęp 2023-02-04].
- ↑ Shevach Weiss awarded honorary doctorate by the University of Economics in Katowice. scienceinpoland.pap.pl. [dostęp 2018-05-19]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Szewach Weiss (ang.) – profil na stronie Knesetu.
- Informacja na WNPiSM UW