Wikipedia

Tadeusz Bystrzycki

polski architekt

Tadeusz Bystrzycki (ur. 1 grudnia 1889 w Przemyślu, zm. 1940 w ZSRR) – polski inżynier architekt, działacz społeczny, właściciel księgarni i wydawnictwa, radny i burmistrz Przemyśla, kapitan rezerwy artylerii Wojska Polskiego II RP, ofiara zbrodni katyńskiej.

Tadeusz Bystrzycki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 grudnia 1889
Przemyśl

Data i miejsce śmierci

1940
USRR, ZSRR

Burmistrz Przemyśla
Okres

od 1933
do 1934

Poprzednik

Roman Krogulecki

Następca

Michał Bystrzycki

Multimedia w Wikimedia Commons
Tadeusz Bystrzycki
kapitan rezerwy artylerii kapitan rezerwy artylerii
Data i miejsce urodzenia

1 grudnia 1889
Przemyśl

Data śmierci

1940

Przebieg służby
Siły zbrojne

C. K. Obrona Krajowa
Wojsko Polskie

Jednostki

2 Pułk Artylerii Górskiej

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-ukraińska (walki o Przemyśl),
II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Odznaczenia
Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny)

Życiorys edytuj

 
Kamienica przy ulicy Rynek 9 w Przemyślu
 
Symboliczna inskrypcja na grobowcu rodzinnym

Urodził się 1 grudnia 1889[1] we wpływowej rodzinie przemyskiej[2] jako syn Michała (1864–1957) i Zofii, z domu Klimek (1866–1919)[3]. Ojciec był przemysłowcem, właścicielem tartaku, dwukrotnie pełnił urząd burmistrza Przemyśla. Żoną Tadeusza została w 1920 Helena, z domu Stankiewicz (członkini POW). Mieli trzy córki, w tym Zofię (ur. 1922) i syna Przemysława (ur. 1923). Rodzina posiadała dwie kamienice w Przemyślu, pierwsza pod adresem ulicy Rynek 9 została nabyta dla Tadeusza jako prezent ślubny, druga pod adresem ulicy Serbańska 7 wybudowana przez Tadeusza i przylegająca do pierwszej, mieściła Książnicę Naukową (wydawnictwo i księgarnię), których był właścicielem.

Uczył się w C. K. I Gimnazjum w Przemyślu, gdzie w 1908 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości[4]. Studiował architekturę na Politechnice Lwowskiej i w Wiedniu, które ukończył z tytułem inżyniera architekta.

Podczas I wojny światowej służył w szeregach wojsk austriackich. W C. K. Obronie Krajowej został mianowany podporucznikiem artylerii z dniem 1 stycznia 1916 i do 1918 był przydzielony do 144 pułku artylerii polowej[5]. Po zakończeniu wojny został przyjęty do Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej, w tym w walkach o Przemyśl. Został awansowany do stopnia kapitana rezerwy artylerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[6][7]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwy 2 pułku artylerii górskiej w Przemyślu[8][9].

Był pasjonatem książek, stworzył własną bibliotekę. Jego żona Helena prowadziła księgarnię, którą Tadeusz Bystrzycki rozwinął i przeniósł do nowej siedziby przy przemyskim rynku. W 1919 założył dział wydawniczy „Polska Książnica Naukowa", w 1922 przekształcił w spółkę „Książnica Naukowa, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” (od 1924 w siedzibie przy Rynek 9), którą prowadził do 1939. Jej specjalizacją były książki szkolne. Od 1924 wydawał czasopismo reklamowe „Dobra Książka", od 1925 miesięcznik „Dom i Świat”, a ponadto powieści w serii „Książki Zajmujące”, kalendarze książkowe („Kalendarz Humorystyczny, „Ludowy”, „Mariański", „Mieszczański", „Powieściowy", „Rodzinny", „Żołnierza Polskiego"). W 1933 pod redakcją Tadeusza Bystrzyckiego nakładem Wydawnictwa Książnicy Naukowej został wydany Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych.[10], pionierskie wydawnictwo w tym zakresie.

W 1923 został członkiem założycielem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu, później zasiadł w jego zarządzie. W 1924 został powołany do Dyrekcji Spółdzielczego Banku Rzemieślników i Rolników w Przemyślu. Działał społecznie. Od 1927 był radnym Przemyśla w radzie miejskiej, od 1928 wiceburmistrzem miasta. Od 1933 do 1934 był burmistrzem, a jego następcą został ojciec Michał.

Po wybuchu II wojny światowej podczas trwającej kampanii wrześniowej w Przemyślu na urząd prezydenta miasta został powołany Władysław Baldini, który pełnił urząd z radnymi Apolinarym Garlickim, Michałem Romanowskim i Eugeniuszem Złotnickim do 28 września 1939[11]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 na terenach wschodnich II Rzeczypospolitej został aresztowany przez Sowietów. Został uwięziony przez NKWD w Przemyślu, później we Lwowie. Został wymieniony na liście wywózkowej 55/3-32 oznaczony numerem 213. W 1940 został zamordowany w więzieniu NKWD w Kijowie przy ul. Karolenkiwskiej 17. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994[12]. Ofiary tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

12 kwietnia 1940, dwa dni po aresztowaniu Tadeusza Bystrzyckiego przez NKWD, członkowie jego rodziny (żona i dzieci) zostali wywiezieni w głąb ZSRR do Kazachstanu, gdzie pracowali przymusowo w kołchozie i w sowchozie. Z wycieńczenia zmarła tam żona Helena. Syn Przemysław był podczas wojny „cichociemnym”, a po wojnie został pisarzem, podobnie jak córka Zofia.

Upamiętnienie edytuj

W 1953 Zofia, Wieńczysława, Dobromiła i Przemysław Bystrzyccy przekazali kamienice należące do rodziny na rzecz Skarbu Państwa[13]. W 1997 stały się własnością Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, które mieści się w nich od 2005. 14 maja 2010 w jego siedzibie została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona rodzinie Bystrzyckich[14][15].

Został upamiętniony symboliczną inskrypcją na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Głównym w Przemyślu

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Tadeusz Bystrzycki został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci 25 kwietnia 2010 w Przemyślu[16][17].

Odznaczenia edytuj

austro-węgierskie

Przypisy edytuj

  1. ↑ Oficerowie. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. [dostęp 2016-07-19].
  2. ↑ Rodzina Bystrzyckich. przemyskie.info. [dostęp 2014-10-12].
  3. ↑ Tadeusz Bystrzycki. zaginieni1939-45.pl. [dostęp 2014-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 października 2014)].
  4. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1908. Przemyś: 1908, s. 42.
  5. ↑ a b c Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 459.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 842.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 767.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 777.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 697.
  10. ↑ Krzysztof Adam Tochman: Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939-1956. T. 11. Kraków: Barbara, 2005, s. 17. ISBN 83-921802-1-6.
  11. ↑ Koncepcje obrony miasta. wojnawp.republika.pl. [dostęp 2014-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 sierpnia 2014)].
  12. ↑ Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. s. 11. [dostęp 2014-04-08].
  13. ↑ Saga Rodu Bystrzyckich. przemysl.pl, 9 kwietnia 2010. [dostęp 2014-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 października 2014)].
  14. ↑ Saga Rodu Bystrzyckich. przemysl.pl, 14 maja 2010. [dostęp 2014-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 października 2014)].
  15. ↑ Przemyśl: Saga Rodu Bystrzyckich. Odsłonili tablicę. podkarpackie.naszemiasto.pl, 14 maja 2010. [dostęp 2014-10-12].
  16. ↑ Zmiana terminu obchodów 70 Rocznicy Zbrodni Katyńskiej. przemysl.pl, 15 kwietnia 2010. [dostęp 2014-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 października 2014)].
  17. ↑ Uroczyste obchody 70 rocznicy Zbrodni Katyńskiej. przemysl.pl, 26 kwietnia 2010. [dostęp 2014-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 października 2014)].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Bystrzycki&oldid=70153349”