Tadeusz Sołtyk
Tadeusz Sołtyk (ur. 30 sierpnia 1909 w Radomiu, zm. 14 lipca 2004 w Warszawie) – polski inżynier, konstruktor lotniczy i jachtowy, profesor nauk technicznych.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
inżynier, konstruktor lotniczy |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Urodził się 30 sierpnia 1909 w Radomiu. Ukończył IV Liceum Ogólnokształcące im. Tytusa Chałubińskiego w Radomiu, a następnie w 1934 r. Wydział Mechaniczny Politechniki Warszawskiej i rozpoczął pracę w Państwowych Zakładach Lotniczych jako konstruktor. Brał udział w rozwoju samolotu PZL.23 Karaś i w konstruowaniu i wdrażaniu do produkcji samolotu PZL.46 Sum. W chwili wybuchu wojny był na stanowisku zastępcy głównego konstruktora (inż. Stanisława Praussa). Uczestniczył w kampanii wrześniowej, między innymi w bitwie pod Kockiem. Został tam wzięty do niewoli, z której następnie uciekł i podczas okupacji ukrywał się w majątku Brzeźce k/Białobrzegów, którego właścicielem był Leon Bagniewski.
Tuż po wkroczeniu Armii Czerwonej pod koniec 1944 r. Sołtyk zorganizował pierwsze powojenne biuro konstrukcyjne w Lublinie – Lotnicze Warsztaty Doświadczalne (LWD), zostając jego głównym konstruktorem. Po przeniesieniu LWD do Łodzi zaprojektowano tam pod jego kierownictwem lekkie samoloty LWD Szpak (pierwszy polski samolot powojenny) i LWD Żak, których zbudowano kilka sztuk, a następnie szkolno-treningowy LWD Junak, produkowany poza LWD w dużej serii. Opracował też prototyp dwusilnikowego samolotu wielozadaniowego LWD Miś.
,_static_display,_Radom_AirShow_2005,_Poland.jpg)
Zespół LWD został rozwiązany w 1949 r., a Tadeusz Sołtyk podjął pracę w Instytucie Lotnictwa w Warszawie. W 1952 r. objął kierownictwo utworzonego tam biura konstrukcyjnego. Pierwszą jego konstrukcją, która weszła do produkcji, była modyfikacja samolotu TS-9 Junak 3 z 1953 r. Sołtyk zaczął wówczas stosować swoje inicjały „TS” dla oznaczenie konstrukcji. W 1955 r. oblatano pierwszy prototyp nowego samolotu szkolno-treningowego konstrukcji T. Sołtyka, TS-8 Bies, od 1957 r. produkowanego dla polskiego lotnictwa. Samolot ten zdobył 3[1] rekordy światowe w swojej klasie. W 1957 r. jego biuro konstrukcyjne zostało przeniesione do Ośrodka Konstrukcji Lotniczych WSK-Okęcie. Tadeusz Sołtyk zaprojektował tam następnie pierwszy polski samolot odrzutowy – szkolno-treningowy TS-11 Iskra, oblatany w 1960 r. Ustanowiono na nim 4 światowe rekordy w swojej klasie. Iskry stały się następnie podstawowymi i aż do roku 2016 (zakup samolotów M346 Aermacchi) jedynymi odrzutowymi samolotami szkolnymi w lotnictwie polskim, eksportowane były ponadto do Indii.
W 1964 r. rozpoczął prace nad projektami nowoczesnego naddźwiękowego samolotu szkolno-bojowego TS-16 Grot oraz samolotu rolniczego TS-17 Pelikan. Wykonano projekt wstępny oraz makietę Grota i projekt Pelikana, lecz gdy pod koniec lat 60. władze doszły do wniosku, że produkcja samolotów w Polsce jest nieopłacalna, dalsze prace nad tymi samolotami przerwano. Na skutek tego w 1967 r. Tadeusz Sołtyk przeszedł do pracy w Przemysłowym Instytucie Automatyki i Pomiarów, gdzie pracował przez następne lata głównie w dziedzinie automatyki okrętowej, nie powracając już do konstruowania samolotów, chociaż w latach 80. został konsultantem przy konstruowaniu samolotów PZL-130 Orlik i I-22 Iryda[2]. W 1992 r. przeszedł na emeryturę.
Oprócz pracy konstruktorskiej wykładał na Politechnice Łódzkiej, Gdańskiej i Warszawskiej oraz w Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. Uczestniczył także w pracy instytutów badawczych i był członkiem Krajowej Rady Lotnictwa. W 1955 roku otrzymał stanowisko docenta w Instytucie Lotnictwa. Dopiero jednak po odejściu z lotnictwa do Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów uzyskał tamże tytuł profesora nauk technicznych w 1975 roku. Szacuje się, że liczba wyprodukowanych samolotów konstrukcji Sołtyka wynosi około 1200[3]. Napisał pięć książek, z tego jedną wspomnieniową: Dwa żywioły, dwie pasje.
Poza lotnictwem interesował się także żeglarstwem – zwłaszcza przed wojną brał udział w regatach – oraz projektował łodzie i bojery. W 1938 r. zaprojektował jacht morski. Łodzie te nosiły nazwy „Kumka” I–VI. Kumka IV była jedną z pierwszych jednostek pływających na świecie zaopatrzonych w spawany kadłub. W 1936 r. Tadeusz Sołtyk kierował ośrodkiem przygotowania przedolimpijskiego żeglarzy w Pucku[4].
Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia edytuj
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)[5]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1960)
- Medal Polonia Mater Nostra Est (2001)
- Nagroda Państwowa II stopnia za samolot LWD Junak
- Nagroda MON I stopnia (za samolot Iskra)
- 5 października 1976 r. Minister Obrony Narodowej wyróżnił go wpisem do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich”[6].
- Tytuł honorowego obywatela miasta Radomia (2003)
Przypisy edytuj
- ↑ Samolot TS-8 Bies. smil.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-19)]..
- ↑ Marek Dębski, Daniel Dębski: Wybrane zagadnienia wytrzymałości zmęczeniowej konstrukcji lotniczych, Copyright by Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa 2014 ISBN 978-83-63539-06-1
- ↑ Tadeusz Kurcyk: Tadeusz Sołtyk. Konstruktor polskich samolotów wojskowych, Wydawnictwo SIMP – Sekcja Lotnicza, Warszawa 2000 ISBN 83-87982-50-4.
- ↑ Witold Iwańczak, TS jak Tadeusz Sołtyk [online], Prawica.net, 7 kwietnia 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-04-26].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 35, poz. 341
- ↑ Rozkaz Nr 14/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 października 1976 w sprawie wyróżnienia wpisem do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich” w: Dziennik Rozkazów MON z 1976 r., Nr 16, poz. 89.
Bibliografia edytuj
- Biografia z portretem
- Prof. inż. Tadeusz Sołtyk, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2014-06-17].[martwy link]