Tahir Jahja
Tahir Jahja (ur. 1913, zm. 1986) – iracki wojskowy i polityk, jeden z przywódców ruchu Wolnych Oficerów i rewolucji 14 lipca 1958. Dwukrotny premier Iraku.
 W 1965 roku | |
| Data i miejsce urodzenia |
1913 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1986 |
| premier Iraku | |
| Okres |
od 10 lipca 1967 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| minister obrony Iraku | |
| Okres |
od 1964 |
| Przynależność polityczna |
Baas |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| premier Iraku | |
| Okres |
od 18 listopada 1963 |
| Przynależność polityczna |
Baas |
| Poprzednik | |
| Następca | |
 generał porucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
przed 1948–1965 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna izraelsko-arabska, |
| Późniejsza praca |
polityk |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Ukończył szkołę wojskową w Bagdadzie i szkołę sztabu generalnego. Działał w konspiracyjnej organizacji wojskowej Wolnych Oficerów. Należał do jej ścisłego siedmioosobowego kierownictwa, które zdecydowało o zorganizowaniu 14 lipca 1958 przewrotu wojskowego[1], jednak po jego sukcesie nie wszedł do rewolucyjnego rządu kierowanego przez Abd al-Karima Kasima[2].
W 1963 wstąpił do partii Baas[1]. Po zamachu stanu w lutym 1963, zorganizowanym przez partię Baas i wojskowych skupionych wokół Abd as-Salama Arifa, który obalił rząd Kasima, wszedł do rządzącej krajem Narodowej Rady Dowództwa Rewolucji[1]. Opowiadał się za nacjonalizmem arabskim i odłożeniem wdrażania w gospodarce rozwiązań socjalistycznych[1].
W czasie drugiego zamachu stanu Abd as-Salama Arifa poparł go przeciwko działaczom Baas i w listopadzie 1963 został premierem Iraku[3]. Urząd premiera sprawował do września 1965[3]. Prowadził rozmowy pokojowe z przywódcami powstania Kurdów[1] Zdymisjonowany 3 września 1965, gdy utracił poparcie rządzących krajem wojskowych dla swojego gabinetu. Jako pretekst wykorzystano konflikt wewnętrzny w rządzie po nieudanych negocjacjach z Iraqi Petroleum Company[3]. Wpływ na upadek rządu miało również wyjście z niego sześciu ministrów-naserystów[1].
W maju 1967 mianowany wicepremierem[1], Jahja został premierem po raz drugi po wojnie sześciodniowej, klęsce Arabów, która w polityce wewnętrznej Iraku przyczyniła się do wzrostu niechęci do rządu. Wbrew prowadzonej wcześniej agresywnej retoryce antyizraelskiej i panarabskiej Irak skierował bowiem do walki jedynie minimalne siły[3]. Będąc po raz drugi szefem rządu (jak również ministrem spraw wewnętrznych[1]) Jahja zmienił kierunek polityki zagranicznej Iraku na radykalnie antyzachodni (wcześniej w stosunkach kraju z państwami zachodnioeuropejskimi nastąpiła pewna poprawa[4]), zerwał stosunki dyplomatyczne z USA i Wielką Brytanią, podpisał nowy kontrakt na eksploatację złóż naftowych z konsorcjum francuskim, zapowiedział dalsze zacieśnianie współpracy ze Związkiem Radzieckim[3]. Jego rząd był popierany przez część wojskowych[5].
Zawarty przez Jahję kontrakt naftowy wzbudził w elicie władzy kontrowersje - podczas gdy jego decyzja została przyjęta pozytywnie przez część społeczeństwa, inni zarzucali mu zbytnie umiarkowanie. Ostro krytykowała go partia Baas, zarzucając jego rządowi korupcję i zaniedbywanie działań wymierzonych w Izrael[6].
15 lipca 1968 premier Jahja zrezygnował z urzędu wskutek rywalizacji wojskowych irackich o wpływ na rząd. Decyzja ta uniemożliwiła aparatowi państwa normalne funkcjonowanie. Dwa dni później partia Baas dokonała kolejnego zamachu stanu[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Ghareeb E., Dougherty B.: Historical Dictionary of Iraq. Scarecrow Press, 2004, s. 245. ISBN 978-0-8108-6568-6.
- ↑ Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 92. ISBN 978-83-89899-82-8.
- ↑ a b c d e Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 103-106. ISBN 978-83-89899-82-8.
- ↑ Zdanowski J.: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 291-293. ISBN 978-83-04-05039-6.
- ↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 227. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 227-229. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 108. ISBN 978-83-89899-82-8.