Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku

teatr w Białymstoku

Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstokubiałostocki teatr dramatyczny, działający od 1938 roku.

Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku
Ilustracja
Typ teatru

dramatyczny

Założyciel

Aleksander Węgierko

Kierownictwo
artystyczne

Piotr Adam
Półtorak
(dyrektor teatru)

Data powstania

ok. 1938 roku

Państwo

 Polska

Lokalizacja

ul. Elektryczna 12
15-080 Białystok

Spektakle

Zapiski oficera Armii Czerwonej
Makbet
Mayday (dramat)
Żegnaj Judaszu
Na pełnym morzu

Strona internetowa

Historia edytuj

 
Fasada teatru z sierpem i młotem pod okupacją sowiecką w 1939 roku

W 1940 roku, po włączeniu Białegostoku w skład ZSRR, władze radzieckie upaństwowiły placówkę i przekształciły ją w Państwowy Teatr Polski Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Jego dyrektor, Aleksander Węgierko, powołał do życia pierwszy stały zespół złożony głównie z aktorów scen warszawskich[1]. W spektaklach występowali m.in.: Iryna Borodowska, Jacek Woszczerowicz, Seweryn Butrym, Tola Mankiewiczówna i Anatol Szałowski. Przedstawienia odbywały się w języku polskim. Wystawiano twórczość polskich i zagranicznych dramaturgów, m.in. „Intrygę i miłośćFriedricha Schillera, „Moralność pani Dulskiej” i „Pannę MaliczewskąGabrieli Zapolskiej, „DożywocieAleksandra Fredry, „KordianaJuliusza Słowackiego, „Wesele” i „Noc listopadowąStanisława Wyspiańskiego. Aleksander Węgierko zginął w niewyjaśnionych okolicznościach, a na temat jego śmierci krąży wiele legend.

 
Kompozycja białostockiego rzeźbiarza, Albina Sokołowskiego, na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego przed Teatrem Dramatycznym im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku

W 1941 roku teatr przestał istnieć z powodu wojny niemiecko-radzieckiej. Teatr wznowił działalność w 1944 roku. Wtedy również w Białymstoku po raz kolejny ukonstytuował się stały zespół aktorski w składzie: Joanna Błońska, Halina Kossobudzka, Halina Czengery, Lidia Zamkow, Marian Meller, Jan Świderski, Czesław Wołłejko. Do nich dołączyli białostoccy aktorzy: Rena Ruszczyc, Władysław Szumowicz, Władysław Szypulski, Mikołaj Aleksandrowicz, Witold Różycki. To właśnie oni przygotowali już 22 września 1944 roku premierę spektaklu „Uciekła mi przepióreczkaStefana Żeromskiego. W 1945 roku do zespołu dołączyli Hanka Bielicka, Igor Śmiałowski, Jerzy Duszyński i Zygmunt Kęstowicz[2].

Złotymi okresami białostockiej sceny były dyrekcja aktora i reżysera Bronisława Orlicza oraz dwie dyrekcje Jerzego Zegalskiego, który proponował ambitny repertuar z polskim dramatem romantycznym, prapremierą "Sonaty Belzebuba" Witkacego i sztukami Sławomira Mrożka. Zegalski wyreżyserował m.in. "Kordiana" Juliusza Słowackiego, Krystyna Meissner "Szkołę kobiet" Wojciecha Bogusławskiego, Izabella Cywińska przygotowała prapremierę "Dozorcy" Harolda Pintera, a Roman Kordziński wyreżyserował "Czajkę" Czechowa[3].

Remont Teatru Dramatycznego został zaplanowany na lata 2021-2023. W ramach inwestycji zostaną wykonane roboty budowlane polegające na przebudowie, rozbudowie, remoncie i dociepleniu zabytkowego budynku teatru przy ul. Elektrycznej 12. Planowana jest także wymiana instalacji wewnętrznych czy zagospodarowanie terenu wokół budynku. Modernizacja obejmie dostosowanie budynku do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, a także zakłada nowoczesne rozwiązania w obszarze technologii sceny, akustyki oraz elektroakustyki[4].

Siedziba teatru edytuj

Budynek Teatru Dramatycznego w Białymstoku
 
Teatr od strony południowej, widziany od ul. Elektrycznej
Państwo

  Polska

Miejscowość

Białystok

Adres

ul. Elektryczna 12
przy Parku Starym

Styl architektoniczny

modernizm

Architekt

Jarosław Girin

Rozpoczęcie budowy

1933 rok

Ukończenie budowy

1938 rok

Położenie na mapie Białegostoku
 
Położenie na mapie Polski
 
Położenie na mapie województwa podlaskiego
 
 53°07′47,51″N 23°10′09,47″E/53,129864 23,169297
Strona internetowa
 
Fontanna i park przed Teatrem Dramatycznym

Teatr położony jest na terenie parku Księcia J. Poniatowskiego przy ul. Elektrycznej 12. Teatr Dramatyczny mieści się w zabytkowym budynku zaprojektowanym przez inżyniera Jarosława Girina[5], wybudowanym w latach 1933-1938 w stylu modernistycznym. Do tej pory zachował się oryginalny rozkład wnętrz teatralnych[6].

Teatr posiada trzy sceny:

  • Scena Duża – widownia na 496 widzów (parter - 300, balkon - 196)[7],
  • Scena Kameralna – widownia na 100 widzów, prezentuje mniejsze formy teatralne,
  • Scena Foyer – o charakterze kawiarnianym,

Instytucja posiada własne pracownie[8]: krawieckie, modelatorsko-plastyczną, szewską, perukarską (charakteryzatornia), stolarską. Przy Teatrze działa też Archiwum Artystyczne, dokumentujące różnorodne działania artystyczne.

Zespół artystyczny edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Artyści Teatru Dramatycznego w Białymstoku.

Kontrowersje wokół patrona edytuj

Pierwotnie gmach miał zostać Domem Ludowym im. J. Piłsudskiego. Jednak przed ukończeniem budowy ludność Białegostoku zadecydowała, aby zmienić profil obiektu. Tak powstał Teatr Miejski im. Józefa Piłsudskiego, który ofiarowano pierwszemu marszałkowi w podziękowaniu za niepodległość Polski.

Zmiany w teatrze po 1940 roku według niektórych historyków zostały źle przyjęte przez część społeczeństwa, które miało widzieć w Teatrze Miejskim im. Józefa Piłsudskiego pomnik patriotyzmu. Wybuch wojny niemiecko-radzieckiej był przyczyną likwidacji teatru. Jednak już we wrześniu 1944 roku powstał Teatr Wojewódzki w Białymstoku (w tym okresie działał jedynie Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie). Początkowo spektakle odbywały się w budynku obecnego Kina Ton, a od 1948 w obecnym budynku. W 1950 teatr został ponownie upaństwowiony i nadano mu imię Aleksandra Węgierki.

Decyzją marszałka woj. podlaskiego Jarosława Schabieńskiego, 12 maja 2007 Aleksander Węgierko przestał być patronem Teatru Dramatycznego w Białymstoku[9]. Przywrócono pierwotnego patrona, tj. Józefa Piłsudskiego. Nazwa utrzymała się jednak tylko przez pół roku. Podczas listopadowej sesji rady miejskiej, radni Białegostoku ponownie nadali Teatrowi Dramatycznemu imię Aleksandra Węgierki[10].

Niektóre źródła wskazują, że dyrektor Węgierko w okresie okupacji 1939–1941 traktował teatr jako jedno z narzędzi radzieckiej agitacji. Według białoruskiego historyka Jauhiena Siamaszki dyrektor twierdził, że teatr może być najlepszym nośnikiem ideologii komunistycznej do mas pracujących[11].

Przypisy edytuj

  1. Theatre database / STRONA GŁÓWNA [online], theatre-architecture.eu [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  2. Historia Dramatycznego - Wrota Podlasia [online], wrotapodlasia.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
  3. Mapa teatru publicznego (13) Wschód Polski | Przeglad | Miesięcznik „Teatr” [online], teatr-pismo.pl [dostęp 2017-11-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-24] (pol.).
  4. Modernizacja Teatru Dramatycznego im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku [online], Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku [dostęp 2021-07-29] (pol.).
  5. Andrzej Lechowski, Różne oblicza teatru 1905-1941, [w:] A. Lechowski, K. Szczebiot, M. Zaniewska, Kilka odsłon teatru białostockiego, s. 61.
  6. Prezentacja Teatru Dramatycznego [online], wrotapodlasia.pl [zarchiwizowane z adresu 2013-05-04].
  7. Wynajem scen [online], dramatyczny.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
  8. Pracownicy teatru [online], dramatyczny.pl [zarchiwizowane z adresu 2012-11-18].
  9. Patron Teatru Dramatycznego gazeta.pl
  10. Z sesji miejskiej. PiS przegrał z Węgierką. bialystok.wyborcza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)]. gazeta.pl
  11. Jaszcze da wajny. W: Armija Krajowa... s. 13.

Linki zewnętrzne edytuj


Bibliografia edytuj