Telsze
Telsze (lit. Telšiai, żmudz. Telšē) – miasto na Wysoczyźnie Żmudzkiej w północno-zachodniej Litwie położone na zachód od Szawli. Siedziba władz okręgu telszańskiego. Miejsce urodzin Gabriela Narutowicza i Rolandasa Paksasa. W mieście rozwinął się przemysł skórzany oraz dziewiarski[1].
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Okręg | |||||
| Burmistrz |
Valdemaras Ramšas | ||||
| Populacja (2007) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
444 | ||||
| Kod pocztowy |
LT-87133 | ||||
Położenie na mapie Litwy  | |||||
 55°59′N 22°15′E/55,983333 22,250000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia edytuj
Telsze były stolicą jednego z traktów (powiatów) Księstwa Żmudzkiego. Pierwszy kościół drewniany ufundował w 1612 król Zygmunt III Waza (inne źródła podają datę 1547). Natomiast w roku 1626 dzierżawca królewszczyzny Paweł Sapieha, ufundował klasztor bernardynów, który władze carskie zamknęły w 1832. W czasie powstania listopadowego silny ośrodek partyzantki polskiej dowodzonej przez Józefa Jana Giedroycia[2]
Od 1926 kościół jest katedrą. Na jej dziedzińcu znajdują się groby księży rozstrzelanych przez Kozaków za udział w powstaniu styczniowym. W 1926 utworzona została diecezja telszańska; powołano też seminarium diecezjalne, zamknięte w 1946 i ponownie otwarte w 1989. W pobliżu katedry położony jest pałac biskupów z lat trzydziestych XX wieku. W 1932 powstało w Telszach muzeum z cennymi zbiorami malarstwa, mebli i sprzętu z siedzib ziemiańskich.
W 1940 roku Telsze wraz z całą Litwą znalazły się pod sowiecką okupacją. 25 czerwca 1941 roku, kilka dni po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, funkcjonariusze NKWD i żołnierze Armii Czerwonej zabrali z miejscowego więzienia 76 więźniów, których następnie zamordowali w lesie Rainiai[3]. W lipcu tegoż roku kolaborujący z Niemcami litewscy nacjonaliści zamordowali około 700 telszańskich Żydów[4].
W 1982 otwarto skansen budownictwa żmudzkiego.
W Telszach, w 1865 urodził się Gabriel Narutowicz, późniejszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w tym samym roku Michał Wojnicz, odkrywca słynnego manuskryptu, a w 1878 Władysław Tryliński – polski inżynier komunikacji, wynalazca, twórca „trylinki”, współtwórca mostu w Maurzycach.
Zabytki edytuj
- klasztor bernardynów z XVII w.
- katedra z XVIII w.
Sport edytuj
- Džiugas Telsze – klub piłkarski.
Galeria edytuj
-
Telsze nocą -
Telsze o zachodzie słońca -
Katedra i klasztor -
Kościół
Miasta partnerskie edytuj
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Telsze, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-22].
- ↑ Wacław Schmitt, Józef Giedroyć, w: Polski Słownik Biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 429.
- ↑ Agnė Šiušaitė, Vytautas Landsbergis (red.): Forgotten Soviet War Crime. Rainiai in Lithuania, 24-25th June, 1941. Vilnius: UAB „Baltijos kopija”, 2007, s. 21–28. ISBN 9955-567-21-6. (ang.).
- ↑ Ruta Vanagaitė, Efraim Zuroff: Nasi. Podróżując z wrogiem. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2017, s. 170–176. ISBN 978-83-8015-426-1.
Linki zewnętrzne edytuj
- Telsiai.info (lit.)
- Telsze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 285.
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona