Torboraki
Torboraki[1] (Peracarida) – nadrząd skorupiaków z gromady pancerzowców i podgromady Eumalacostraca. Obejmuje około 40% opisanych gatunków skorupiaków klasyfikowanych do 12 rzędów. Są to na ogół niewielkie zwierzęta (w większości do 2 cm, wyjątkowo do 40 cm) zasiedlające zróżnicowane siedliska wodne i lądowe. Przechodzą rozwój prosty.
| Peracarida | |
| Calman, 1904 | |
 Bathyporeia elegans z rzędu obunogów | |
.jpg) prosionek szorstki z rzędu równonogów | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd |
torboraki |
Opis edytuj
Grupa o różnorodnej budowie[1]. Większość gatunków nie przekracza 2 cm[2], ale Bathynomus giganteus osiąga ponad 40 cm[3]. Jeden, rzadziej dwa lub trzy segmenty tułowia zrastają się z głową w głowotułów[3][1], natomiast pozostałe segmenty tułowia tworzą pereion. Pierwsza para czułków zwykle z trójczłonowym protopoditem. Pomiędzy częścią trącą a gryzącą żuwaczek osadzona jest zwykle żuwka (lacinia mobilis), w postaci ruchomego wyrostka[3]. Karapaks może być różnie wykształcony do całkiem zanikłego[1], a jeśli jest obecny to nie zrasta się ze wszystkimi segmentami tułowiowymi[3]. Charakterystyczną cechą samic torboraków jest występowanie, zwykle po brzusznej stronie ciała, torby lęgowej (marsupium). Otoczona jest ona przez dwie do siedmiu par oostegitów, będących endytami biodrowych członów odnóży tułowiowych[3][1]. Oostegitów brak jedynie w rzędzie Thermosbaenacea, w którym torba lęgowa wykształcona jest po grzbietowej stronie ciała poprzez rozszerzenie karapaksu[2].
Biologia i ekologia edytuj
Zasiedlają wody słone, słodkie i środowiska lądowe. Niektóre gatunki są ektopasożytami[1]. Przechodzą rozwój wprost, ale w niektórych grupach osobniki świeżo wylęgnięte nie mają ostatniej pary odnóży i określane są jako postlarwa (manca)[3].
Systematyka edytuj
Należy tu około 40% opisanych gatunków skorupiaków[1]. Torboraki dzieli się na 12 rzędów[4]:
- Amphipoda – obunogi
- Bochusacea
- Cumacea – pośródki
- Isopoda – równonogi
- Lophogastrida
- Mictacea
- Mysida
- † Pygocephalomorpha
- Spelaeogriphacea
- Stygiomysida
- Tanaidacea – kleszczugi, odsiężnice
- Thermosbaenacea
Część systematyków łączy Mysida i Lophogastrida w jeden rząd: lasonogów (Mysidiacea)[3]. W systemie Ahyong i innych z 2011 roku przedstawicieli Stygiomysida włączano do rzędu Mysida[5]. Część autorów wyłącza z torboraków rząd Thermosbaenacea, umieszczając go we własnym nadrzędzie Pancarida[3][2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 464.
- ↑ a b c Edward E. Ruppert, Richard S. Fox, Robert D. Barnes: Invertebrate Zoology. Wyd. VII. Cengage Learning, 2004, s. 652. ISBN 978-81-315-0104-7.
- ↑ a b c d e f g h Nadrząd: torboraki – Peracarida. W: Krzysztof Jażdżewski: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 309-318. ISBN 978-83-01-16568-0.
- ↑ Peracarida. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-03-31].
- ↑ Shane T. Ahyong i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772 Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 165–191 [dostęp 2016-03-31].