Wikipedia

Trójkąt Trzech Cesarzy

historyczna granica trzech europejskich cesarstw

Zakątek Trzech Cesarzy inaczej Kąt Trzech Cesarzy bądź Zakątek Trzech Cesarstw (niem. Dreikaisereck, niem. Dreikaiserreichsecke, ros. Угол трёх императоров, ros. Угол трёх империй) (powszechnie, choć błędnie zwany w polszczyźnie Trójkąt Trzech Cesarzy) – określenie miejsca, gdzie w latach 1846 (1795)–1915 zbiegały się granice trzech (dwóch w okresie Neu Schlesien i lat 1915–1918) europejskich cesarstw, mocarstw rozbiorczych polskiej monarchii: Królestwa Prus (od 1871 Cesarstwa Niemieckiego), Cesarstwa Austrii (później Cesarstwa i Królestwa Austro-Węgier) i Imperium Rosyjskiego. Punkt jest dawnym trójstykiem trzech cesarstw[1].

Zakątek Trzech Cesarzy
Kąt Trzech Cesarzy
ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowości

Mysłowice, Sosnowiec

Położenie na mapie Sosnowca
Mapa konturowa Sosnowca, blisko dolnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Zakątek Trzech Cesarzy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zakątek Trzech Cesarzy”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zakątek Trzech Cesarzy”
Ziemia50°13′46″N 19°09′27″E/50,229444 19,157500
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wieża Bismarcka w Mysłowicach i Zakątek Trzech Cesarzy na starej pocztówce. Portret cesarza niemieckiego pośrodku. Pozostali pokazani w sposób uniżony
Niemiecka pocztówka z 1902 r., przedstawiająca Zakątek Trzech Cesarzy. Portret cesarza niemieckiego dominuje nad pozostałymi.
Pocztówka przedstawiająca Trójkąt i wieżę Bismarcka. Cesarz niemiecki na honorowym miejscu otoczony znaczkami tego kraju. Na mniej znaczących pozycjach, pozostali cesarze poniżej których są znaczki z ichnich krajów
Pocztówka przedstawiająca Zakątek Trzech Cesarzy – Port węglowy na Niwce i galary rzeczne.
Dawny Dreikaisereck w 2007 r.
Eka Trzech Cysorzy – obelisk
Dreikaisereck na mapie Deutsches Reich z 1892 r.
Jeden ze schronów niemieckich Linii b2-Stellung znajdujących się w lesie nad Zakątkiem Trzech Cesarzy po stronie Mysłowic.

Historia edytuj

Pierwsze ważniejsze zmiany graniczne w tym obszarze pojawiły się w 1742 r., gdy w wyniku wojny prusko-austriackiej znacznie większa część Śląska z Austrii przeszła na rzecz Prus, można rzec zabór Śląska przez Prusy na Austrii. Wtedy Czarna Przemsza stała się granicą oddzielającą Prusy od Księstwa Siewierskiego[2], które było lennem Polski[3]. Od 1790 r., po połączeniu księstwa z innymi ziemiami polskimi, była to granica z Rzecząpospolitą Polską[2]. Modyfikacja tego stanu nastąpiła podczas III rozbioru Polski, gdzie cały teren znalazł się w Królestwie Prus[2], a granice trzech mocarstw w latach 1795–1807, czyli od III rozbioru Polski do powstania tzw. Księstwa Warszawskiego, zbiegały się w rejonie miasta Niemirów, by ostatecznie ukształtować się na Czarnej Przemszy w 1807 r. podczas pokoju w Tylży[2][3].

W latach 1815–1831, po Kongresie Wiedeńskim, zbiegały się tam rubieże: Królestwa Polskiego będącego częścią Cesarstwa Rosyjskiego, Królestwa Prus oraz Rzeczypospolitej Krakowskiej pod protektoratem trzech zaborców[2][3]. W latach 1831–1846 po włączeniu Królestwa Polskiego do Rosji jako autonomicznej prowincji, był to trójstyk granic Rosji, Prus i Rzeczypospolitej Krakowskiej. Następnie, po włączeniu tej ostatniej do Monarchii Habsburgów, w latach 1846–1871 zbiegały się tam granice pomiędzy Królestwem Prus, Cesarstwem Austriackim (od 1867 r. Austro-Węgrami) i Imperium Rosyjskim[3].

Nazwa Dreikaisereck powstała po 1871 r. gdy doszło do zjednoczenia Niemiec i to miejsce, pozostając nadal na granicy Królestwa Prus, stało się jednocześnie punktem granicznym Cesarstwa Niemieckiego. Linie graniczne biegły rzekami: Białą Przemszą, Czarną Przemszą oraz Przemszą.

Granica przestała istnieć w tym miejscu w 1915 r. po zajęciu tzw. kongresówki przez Niemcy i Austro-Węgry. Miejsce graniczne zniknęło w 1918 roku (a zasadniczo w 1922 r.), po powstaniu Rzeczypospolitej Polskiej[4]. Jednak w latach 1922–1939 spotykały się tu granice trzech województw: śląskiego, krakowskiego i kieleckiego.

Obecnie to tereny miast: Mysłowice (dzielnice Brzęczkowice i Słupna) oraz Sosnowiec (dzielnice Modrzejów, Niwka i Jęzor). Gdyby spojrzeć na okres, kiedy określenie to miało zastosowanie, to ze strony niemieckiej miejscowościami granicznymi były: Brzęczkowice/Słupna, ze strony rosyjskiej Modrzejów, Niwka, a ze strony austriackiej Jęzor (wtedy osiedle należące do Jaworzna). To ostatnie miejsce wchodziło w skład Wielkiego Księstwa Krakowskiego, wcześniej było wsią należącą do Rzeczypospolitej Krakowskiej, do dystryktu jaworznickiego, później powiatu chrzanowskiego. W 1953 r. decyzją PZPR Jęzor przeniesiono administracyjnie do Sosnowca. Stąd też tereny dawnego styku trzech imperiów leżą dziś w granicach dwóch miast.

Często błędnie z Zakątkiem Trzech Cesarzy utożsamiany jest teren, którego południowy wierzchołek znajduje się obecnie w granicach Sosnowca (wówczas Modrzejowa) o kształcie trójkąta[potrzebny przypis].

Nazwa i polski błąd edytuj

Nazwa Trójkąt jest błędnie zrobioną kalką językową z języka niemieckiego. Nazwa oryginalna brzmiała Drei Kaiser Ecke / Dreikaiserreichsecke, co w tłumaczeniu oznacza Zakątek Trzech Cesarzy / Trzech Cesarstw bądź Kąt. Ktoś z Polaków źle przyjął nazwę robiąc skrót myślowy od Drei Kaiser Ecke do Dreieck, w języku niemieckim oznaczający trójkąt[4].

Toponim wziął się od podziału terenu, gdzie widły utworzone przez rzeki dzielą obszar graniczny na trzy części. Oznaczał miejsce zbiegania się rzek, w którym Biała Przemsza łączy się z Czarną Przemszą (od tego miejsca rzeka przybiera po prostu nazwę Przemsza) i tym samym zbiegały się granice trzech imperiów. Nazwa przyjęła się po 1873 r., po spotkaniu i konwencji między Cesarzem i Królem Austrii i Węgier Franciszka Józefa I z Cesarzem Wszechrusi Aleksandrem II do której dołączył Cesarz Niemiecki i Król Prus Wilhelm I. Porozumienie zawarte stało się podstawą do utworzenia Sojuszu Trzech Cesarzy co przełożyło się na nazwę Zakątka[5]. Określenie Eck jest popularną częścią niemieckich toponimów np. Friedeck, Landeck.

Przed tą datą miejsce nazywano Drei Länder Ecke co tłumacząc z j. niemieckiego oznacza Kąt Trzech Krajów[3][5]. Ponadto w języku niemieckim słowo Dreiländereck oznacza trójstyk[potrzebny przypis]. Popularne były wycieczki z terenów niemieckich w to miejsce, istniały foldery przedstawiające bliskość Rosji, państwa rozległego od Niwki względnie Modrzejowa do Port Artur, bądź Anadyrska.

Turystyka edytuj

Do czasu zakończenia I wojny światowej miejsce było znane niemal w całej Europie[6]. Jak pisały ówczesne gazety, tygodniowo odwiedzało je od 3 do 8 tysięcy turystów[2][7][8]. Po rzece pływały dwa niewielkie parostatki wycieczkowe, można było podziwiać widoki z wieży Bismarcka znajdującej się w Mysłowicach-Słupeckiej Górce (wybudowanej w 1907 r., zburzonej ostatecznie w 1937[6] na podstawie fanatycznej decyzji wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego), a nawet zrobić zakupy[9] w przygranicznych kramach[8]. Szczególną atrakcją była wyprawa przez mosty graniczne[8]. Miejsce zyskało popularność dzięki różnicom kulturowym i gospodarczym, widocznym tuż po przekroczeniu granic[8].

Od końca II wojny światowej miejsce zaczęło popadać w zapomnienie. W dzień po wejściu Polski do Unii Europejskiej 2 maja 2004 na terenie „Trójkąta” odbyło się spotkanie prezydentów: Jaworzna, Sosnowca i Mysłowic. W tym dniu po mysłowickiej stronie „Trójkąta” zamontowano tablice z błędnym merytorycznie napisem[10]:

W miejscu, w którym niegdyś stykały się granice trzech zaborów(sic) dzisiaj świętujemy wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i jesteśmy dumni, że wspólnie budujemy Europę bez granic[11].

30 kwietnia 2013 w tzw. Trójkącie Trzech Cesarzy w Mysłowicach z inicjatywy i środków stowarzyszenia Ślōnskij Ferajny[3][12][13] zmieniono płytę z napisem informującym, że w tym miejscu stykały się dawniej granice trzech państw. W poprzednim napisie było: „granice trzech zaborów”. Płytę zmieniono ze względu na status Śląska w trakcie zaborów, kiedy wchodził w skład dwóch państw niemieckich, choć rzeczone miejsce dotyczy części Cesarstwa Niemieckiego[14][15].

9 listopada 2007, z okazji zbliżającego się Narodowego Święta Niepodległości, został odsłonięty pamiątkowy, niski obelisk, pomnik na terenie sosnowieckiej części „trójkąta”. Do jego budowy użyto jedną z granitowych płyt dawnego pomnika, zdemontowanego Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej z Sosnowca[16]Powstał przy współpracy władz Miasta Sosnowiec oraz Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Znajduje się na nim inskrypcja:

Obelisk Pamięci o dawnym podziale Europy i jej zjednoczeniu[17][18].

Wtedy też powstały pierwsze plany rewitalizacji i upamiętnienia Zakątka Trzech Cesarzy, przygotowane przez PTTK Oddział w Sosnowcu[6]. W 2017 r. na terenie między rzekami, od strony Sosnowca powstała niewielka infrastruktura turystyczna: altana, stojaki na rowery, ławki, kosze, palenisko[19][20]. Został poprowadzony do tego miejsca Szlak Rowerowy Dawnego Pogranicza[21], którym można dotrzeć od Parku Tysiąclecia, Stawików lub graniczącego z centrum Osiedla Naftowa. Na Zakątku wyznaczono także początek innej trasy: Szlaku Rowerowego Czarnego Morza[22]. Do końca 2018 roku od ul. Żeglarskiej do Zakątka planowane jest utworzenie drogi asfaltowej w formie ciągu pieszo-jezdnego i wykonanie oświetlenia ulicznego lampami LED[23].

Z Jaworzna poprowadzono w to miejsce trasę rowerową nr 476 (żółta)[22].

Urząd Miasta Mysłowice wraz z władzami Muzeum Miasta Mysłowice przygotowują program rewitalizacji tego terenu. Na starym, nieczynnym moście kolejowym powstać ma platforma widokowa, a dookoła całego terenu ścieżki rowerowe. Wybudowane zostanie też centrum historyczne upamiętniające historię tegoż miejsca[18]. W pierwszej edycji Budżetu Obywatelskiego miasta Mysłowice w 2016 r. zwyciężył projekt rewitalizacji Trójkąta[24].

Symbol styku rzek i obecnie dwóch miast województwa śląskiego występuje zarówno we fladze Sosnowca, jak i herbie tego miasta[25].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ S. Śląski, Typo-miasto. Studium graficzne desygnatów tożsamości dzielnicowej Jaworzna w plakacie; Katowice–Jaworzno 2017, s. 47.
  2. ↑ a b c d e f Tresc – PTTK, PHP – Lukasz Aranowski, Małgorzata Jakubiak, Gościniec PTTK [online], gosciniec.pttk.pl [dostęp 2017-07-11].
  3. ↑ a b c d e f Trójkąt Trzech Cesarzy nie powinien dzielić, „dzieje.pl” [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  4. ↑ a b „Trójkąt Trzech Cesarzy” – ewenement na skalę światową. Do I wojny światowej znany w całej Europie – Niezwykle.com, „Niezwykle.com”, 30 maja 2015 [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  5. ↑ a b Informacja, Z historii Trójkąta Trzech Cesarzy [online], biblioteka.jaw.pl [dostęp 2017-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-12] (pol.).
  6. ↑ a b c Trójkąt Trzech Cesarzy w Sosnowcu, „SosnowiecDzisiaj.pl”, 26 września 2011 [dostęp 2017-07-11].
  7. ↑ Trójkąt Trzech Cesarzy – relacja, zdjęcia, mapa wycieczki Polskie Szlaki [online], polskieszlaki.pl [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  8. ↑ a b c d Informacja, Turystyka wczoraj [online], biblioteka.jaw.pl [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  9. ↑ Gościniec PTTK.
  10. ↑ Wyborcza.pl [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2017-07-11].
  11. ↑ Napis zawiera merytoryczny błąd, gdyż stykały się tu tereny dwóch zaborów Polski: rosyjskiego i austriackiego z Królestwem Prus/Cesarstwem Niemieckim.
  12. ↑ NŎWŎ TABULA NA DRAJ EKU CESŎRZY(sic) – NOWA TABLICA NA TRÓJKĄCIE TRZECH CESARZY | Ślōnskŏ Ferajna [online], ferajna.eu [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  13. ↑ l, Gazeta Mysłowicka » Właściwy napis w Trójkącie Trzech Cesarzy [online], gazetamyslowicka.com [dostęp 2017-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-12] (pol.).
  14. ↑ Plura: Śląsk nigdy nie był pod zaborami. Nowa tablica w Trójkącie Trzech Cesarzy.
  15. ↑ W Trójkącie Trzech Cesarzy umieszczono nową tablicę. sosnowiec.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-29)].
  16. ↑ Ślązacy i Zagłębiacy chcą wspólnie promować Trójkąt Trzech Cesarzy, „ekstramagazyn.pl”, 8 lipca 2016 [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  17. ↑ Dreikaiserreichsecke, Trójkąt Trzech Cesarzy, Mysłowice, Myslowitz [online], dreikaiserreichsecke.com [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  18. ↑ a b Trójkąt Trzech Cesarzy [online], slaskie.travel [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  19. ↑ TOS, Trójkąt Trzech Cesarzy w Sosnowcu ładnie odnowiony [ZDJĘCIA], „Dziennikzachodni.pl” [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  20. ↑ Na ognisko do Trójkąta Trzech Cesarzy, „Silesia Dzieci” [dostęp 2017-07-16] (pol.).
  21. ↑ Wyborcza.pl [online], sosnowiec.wyborcza.pl [dostęp 2017-07-11].
  22. ↑ a b Informacja, Turystyka dziś [online], biblioteka.jaw.pl [dostęp 2017-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-26] (pol.).
  23. ↑ Piotr Purzyński, Przed końcem roku powstanie oświetlona droga do Trójkąta Trzech Cesarzy [online], Sosnowiec Wyborcza.pl, 17 kwietnia 2018 [dostęp 2018-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-01] (pol.).
  24. ↑ Zagospodarowanie Trójkąta Trzech Cesarzy – z budżetu obywatelskiego, „dzieje.pl” [dostęp 2017-07-16] (pol.).
  25. ↑ Trójkąt Trzech Cesarzy – WikiZagłębie [online], wikizaglebie.pl [dostęp 2017-07-11] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Trójkąt_Trzech_Cesarzy&oldid=73164330”