Viggo Mortensen

amerykański aktor

Viggo Peter Mortensen Jr.[1][2] (ur. 20 października 1958 w Nowym Jorku) – amerykański aktor teatralny i filmowy, a także poeta, fotograf, malarz oraz reżyser, scenarzysta i producent filmowy[3]. Trzykrotnie nominowany do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[4].

Viggo Mortensen
Ilustracja
Viggo Mortensen w 2020 roku
Imię i nazwisko

Viggo Peter Mortensen Jr.

Data i miejsce urodzenia

20 października 1958
Nowy Jork

Zawód

aktor, poeta, muzyk, fotograf, malarz, reżyser, scenarzysta i producent filmowy

Współmałżonek

Exene Cervenka
(1987–1998; rozwód)

Lata aktywności

od 1984

Życiorys edytuj

Wczesne lata edytuj

Urodził się na nowojorskim Manhattanie[5] jako starszy syn Amerykanki Grace Gamble (z domu Atkinson) i Viggo Petera Mortensena Sr.[6], pochodzenia duńskiego[7]; jego rodzice spotkali się w Norwegii. Dziadek ze strony matki pochodził z Nowej Szkocji w Kanadzie, a rodzina babki ze strony matki była z Nowej Anglii[8]. Jego rodzina przeniosła się do Wenezueli, a następnie do Danii i ostatecznie osiadła w Argentynie w prowincji Córdoba, w Chaco i Buenos Aires, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej i opanował biegle język hiszpański, podczas gdy jego ojciec zajmował się fermą drobiu i ranczem. Kiedy miał 11 lat, rodzice rozwiedli się, po czym wrócił z matką do Nowego Jorku, gdzie spędził resztę dzieciństwa[9]. W 1976 ukończył Watertown High School w Watertown[10].

Studiował w St. Lawrence University w Canton w stanie Nowy Jork, zdobywając w 1980 tytuł licencjata na wydziale iberystyki i polityki. Później wyjechał do Europy i zamieszkał w Hiszpanii, Anglii i Danii, gdzie imał się różnych prac dorywczych, takich jak przewóz samochodem ciężarowym w Esbjerg czy sprzedażą kwiatów w Kopenhadze[11].

Kariera edytuj

Po powrocie do Stanów Zjednoczonych rozpoczął karierę aktorską[12]. Na początku lat 80. na Manhattanie studiował aktorstwo w Warren Robertson’s Theatre Workshop[13].

Początkowo występował na małym ekranie jako porucznik w LeBoeuf w miniserialu CBS Jerzy Waszyngton (George Washington, 1984) z Barrym Bostwickiem w roli tytułowej i jako Bragg w operze mydlanej NBC Search for Tomorrow (1985). Sceny filmowe z jego udziałem w dramacie Jonathana Demme’a Szybka zmiana (Swing Shift, 1984) i komedii romantycznej Woody’ego Allena Purpurowa róża z Kairu (The Purple Rose of Cairo, 1985) zostały ostatecznie wycięte[14]. Na kinowym ekranie zadebiutował rolą farmera Mosesa Hochleitnera ze wspólnoty amiszów w dreszczowcu Petera Weira Świadek (Witness, 1985)[15] z Harrisonem Fordem. Jednocześnie został obsadzony w roli żołnierza w przedstawieniu Williama Shakespeare’a Henryk V w Delacorte Theater w Central Park, ale zdecydował się odrzucić tę propozycję[16]. W latach 1985–1986 w Indiana Repertory Theatre w Indianapolis grał Tybalta w tragedii szekspirowskiej Romeo i Julia[17]. W 1987 otrzymał nagrodę Dramalogue Critics’ Award za rolę kapitana nazisty w spektaklu Bent o homoseksualnych więźniach obozów koncentracyjnych w Coast Playhouse w West Hollywood[18]. W jednym z odcinków przebojowego serialu NBC Policjanci z Miami (Miami Vice, 1987)[19] pojawił się gościnnie jako detektyw Eddie Trumbull u boku Lou Diamonda Phillipsa. W dramacie sensacyjnym Davida Cronenberga Wschodnie obietnice (Eastern Promises, 2007) stworzył kreację Nikołaja Łużyna, kierowcy rosyjskiego gangstera Siemiona (Armin Mueller-Stahl) i ochroniarza jego syna Kiriła (Vincent Cassel)[20], która przyniosła mu Brytyjską Niezależną Nagrodę Filmową i nagrodę Sant Jordi oraz nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego, Złotego Globu, BAFTA, Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych i Saturna[21].

Najbardziej znany jest z roli Aragorna w trzyczęściowej ekranizacji Władcy Pierścieni w reżyserii Petera Jacksona[22]. Po czterech dniach zdjęć zastąpił wybranego wcześniej do tej roli Stuarta Townsenda, a przyjął ją tylko dzięki entuzjazmowi syna dla powieści Tolkiena. Część zarobionych za film pieniędzy przeznaczył na utworzenie wydawnictwa Perceval Press (nazwanego od imienia jednego z rycerzy Króla Artura), publikującego prace awangardowych artystów.

Życie prywatne edytuj

8 lipca 1987 poślubił Christene „Exene” Cervenkę, z którą ma syna Henry’ego Blake’a (ur. 28 stycznia 1988). W 1992 doszło do separacji, a w 1997 do rozwodu. W 2009 roku związał się z hiszpańską aktorką Ariadną Gil[23].

Filmografia edytuj

Obsada edytuj

Reżyser filmowy edytuj

  • 2020: Jeszcze jest czas (Falling)

Scenarzysta filmowy edytuj

  • 2020: Jeszcze jest czas (Falling)

Dyskografia edytuj

  • 1994: Don’t Tell Me What to Do
  • 1997: One Less Thing to Worry About
  • 1998: Recent Forgeries
  • 1999: The Other Parade
  • 1999: One Man’s Meat
  • 1999: Live at Beyond Baroque
  • 2003: Pandemoniumfromamerica
  • 2004: Live at Beyond Baroque II
  • 2004: Please Tomorrow
  • 2004: This, That, and The Other
  • 2005: Intelligence Failure
  • 2006: 3 Fools 4 April
  • 2007: Time Waits for Everyone
  • 2008: At All
  • 2010: Canciones de Invierno
  • 2011: Reunion
  • 2013: Acá

Nagrody i nominacje edytuj

Rok Nagroda Kategoria Film Rezultat
1999 Nagroda Blockbuster Entertainment Ulubiony aktor drugoplanowy - suspens[21] Morderstwo doskonałe (1998) Nominacja
2002 Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych Najlepszy filmowy zespół aktorski[21] Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia (2001) Nominacja
2003 Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych Władca Pierścieni: Dwie wieże (2002) Nominacja
Nagroda Satelita Najlepszy aktor drugoplanowy w dramacie[21] Nominacja
Nagroda Saturn Najlepszy aktor[21] Nominacja
2004 Władca Pierścieni: Powrót króla (2003) Nominacja
Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych Najlepszy filmowy zespół aktorski[21] Wygrana
2005 Golden Buzzard Najlepszy aktor[24] Hidalgo – ocean ognia (2004) Nominacja
Nagroda Satelita Najlepszy aktor w filmie dramatycznym[21] Historia przemocy (2005) Nominacja
Stowarzyszenie Nowojorskich Krytyków Filmowych Najlepszy aktor[21] 3 miejsce
2006 Nagroda Saturn Najlepszy aktor[21] Nominacja
2007 Stowarzyszenie Nowojorskich Krytyków Filmowych Najlepszy aktor[21] Wschodnie obietnice (2007) 2 miejsce
Nagroda Satelita Najlepszy aktor[21] Wygrana
2008 Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor pierwszoplanowy[21] Nominacja
2009 Kataloński Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sitges Honorowa nagroda główna[21] Wygrana
2011 Kanadyjska Akademia Filmowa i Telewizyjna Najlepszy aktor drugoplanowy[21] Niebezpieczna metoda (2011) Wygrana
Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych Najlepszy aktor drugoplanowy[21] 3 miejsce
2012 Nagroda Genie Najlepszy aktor drugoplanowy[21] Wygrana
2017 Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor pierwszoplanowy[21] Captain Fantastic (2016) Nominacja
Nagroda Satelita Najlepszy aktor[21] Wygrana
2019 Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor pierwszoplanowy[21] Green Book (2018) Nominacja
2020 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sztokholmie Nagroda za całokształt twórczości[21] Wygrana
Europejska Nagroda Filmowa Europejski aktor[21] Jeszcze jest czas (2020) Nominacja
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián Najlepszy film[21] Wygrana
Nagroda za całokształt twórczości[21] Wygrana

Przypisy edytuj

  1. Viggo Mortensen Actor. „TV Guide”. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
  2. Viggo Mortensen. Listal. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
  3. Viggo Mortensen Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
  4. Viggo Mortensen Awards. AllMovie. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
  5. Viggo Mortensen Biography. biography.com, 2 kwietnia 2014. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-04)]. (ang.).
  6. Viggo Mortensen Biography (1958-). Film Reference. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
  7. Sandra Brennan: Viggo Mortensen Biography. AllMovie. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
  8. Viggo Mortensen–What Nationality Ancestry. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
  9. Thessaly La Force: Viggo Mortensen, the Unlikely Leading Man. „The New York Times”, 15 października 2018. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
  10. Why Viggo Mortensen Is Off the Grid. „Esquire”. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
  11. Viggo Mortensen Biography. TV.com. [dostęp 2016-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-07)]. (ang.).
  12. Viggo Mortensen – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-02]. (rum.).
  13. Sandra Brennan: Viggo Mortensen Biography. AllMovie. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
  14. Viggo Mortensen (20 de Outubro de 1958). Filmow. [dostęp 2016-07-02]. (port.).
  15. Viggo Mortensen - Sztárlexikon. Starity.hu. [dostęp 2021-06-04]. (węg.).
  16. Keith Clark, Jon Mefford Between Two Worlds: The Making of „Witness” (2005), DVD Paramount Pictures 949729643
  17. Mortensen, Viggo 1958–. Encyclopedia.com. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
  18. Viggo Mortensen, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-06-04] (ang.).
  19. Viggo Mortensen Biography. TheFamousPeople.com, 2 kwietnia 2014. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-04)]. (ang.).
  20. John Patterson: Wanted: actor with naked ambition. „The Guardian”, 20 października 2007. [dostęp 2021-06-07]. (ang.).
  21. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Viggo Mortensen Awards. FamousFix. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
  22. Viggo Mortensen. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
  23. Viggo Mortensen Dating History. FamousFix. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
  24. Top 5: Najlepsze role w karierze Viggo Mortensena. Prime Movies, 2022-07-19. [dostęp 2022-07-19].

Bibliografia edytuj