Wat Tyler
Walter „Wat” Tyler (ur. 4 stycznia 1341, zm. 15 czerwca 1381) – angielski przywódca powstania ludowego dążącego do ustanowienia w Anglii jednoklasowego społeczeństwa – „Wielkiej Społeczności”.
 Rysunek Williama Blake’a z około 1819 roku | |
| Data i miejsce urodzenia |
4 stycznia 1341 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Życiorys edytuj
Zdolny dowódca i mówca. Miał walczyć we Francji. Nieprzychylni mu kronikarze opisują go jako „zręcznego człowieka o bystrym umyśle, lecz pozbawionego gracji” i „obdarzonego dużą inteligencją, którą należałoby wykorzystać w słusznej sprawie”. Przyłapanych na rabunku powstańców – swoich podkomendnych – zgodnie z ostrzeżeniem skazywał na śmierć. Powstańcy przysięgli przestrzegać tylko praw ustanowionych przez niego. Hasło powstania to stary dwuwiersz ludowy:
„When Adam delved, and Eve span
Who was then a gentleman?”
Gdy Ewa przędła, Adam rył [orał],
Kto wtedy jaśniepanem był?[1]
7 czerwca 1381 wybrany na wodza rebeliantów w Kencie, stał się głównym przywódcą powstania ludowego, które wybuchło w maju 1381 i objęło głównie południowo-wschodnią i wschodnią Anglię. Bezpośrednim powodem powstania było nałożenie podatku pogłównego, ponowne obarczenie chłopów pańszczyzną i ustalenie płacy wyrobników na niskim poziomie[2]. Głębszą przyczyną – trudności gospodarcze i napięcia społeczne (wyzysk i niewola chłopska), niezadowolenie z rządów baronów za małoletniości Ryszarda II i z kosztów wojny stuletniej, popularność radykalnych haseł społecznych głoszonych przez wędrownych kaznodziejów (jak John Ball) potępiających bogactwo Kościoła, nędzę ludu i rozpasanie panów.
Powstańcy pod wodzą Tylera zajęli Canterbury (10 czerwca), Londyn (13 czerwca) i Tower (14 czerwca), zabili m.in. kanclerza (arcybiskupa Canterbury) i skarbnika królewskiego. 14 czerwca Ryszard II udzielił żądanych przez część rebeliantów przywilejów (zniesienia poddaństwa, zmniejszenia obciążeń chłopskich). 15 czerwca Tyler zażądał z kolei m.in. konfiskaty dóbr kościelnych: „Majątek i dobra świętego Kościoła niechaj będą zabrane i rozdzielone według potrzeb ludu w każdej parafii po zaopatrzeniu znajdujących się na miejscu księży i mnichów, a wreszcie niechaj będzie więcej poddanych w Anglii, wszyscy niech będą wolni i jednego stanu”.
Podczas pertraktacji z Ryszardem II, Tyler został sprowokowany do obrony i zamordowany; doszło do bójki między Tylerem a burmistrzem Londynu (Lord Mayor) Williamem Walworthem, podczas której ten ostatni przebił Tylera mieczem. Pozbawieni przywódcy chłopi zostali prędko rozgromieni. W ciągu kilku tygodni powstanie krwawo stłumiono na prowincji; nadane przywileje (zniesienie poddaństwa i części podatków) odwołano.
Przypisy edytuj
- ↑ Inne tłumaczenie
„Gdy Adam orał, a przędła Ewa
gdzie wtedy szlachcic się podziewa?”
lub „Gdy przędła Ewa, Adam orał łan
gdzie wtedy był jaśnie pan?”
. - ↑ Praca zbiorowa 1968 ↓, s. 438.
Bibliografia edytuj
- Praca zbiorowa: Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968.
- Wszystkie cytaty z: Hilton R. H., Fagan H., Powstanie angielskie 1381 r., PIW 1951, s. 222
Linki zewnętrzne edytuj
- Kronika z XIV wieku opisująca spotkanie Tylera z królem Ryszardem II (w języku angielskim)