Wikipedia

Werner Dubois

Karl Werner Dubois (ur. 26 lutego 1913 w Wuppertalu, zm. 22 października 1971 w Münster) – niemiecki robotnik i kierowca, SS-Oberscharführer, uczestnik akcji T4, członek personelu obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze, został skazany w procesie załogi Sobiboru na karę trzech lat pozbawienia wolności.

Werner Dubois
ilustracja
SS-Oberscharführer SS-Oberscharführer
Data i miejsce urodzenia

26 lutego 1913
Wuppertal

Data i miejsce śmierci

22 października 1971
Münster

Przebieg służby
Lata służby

1937–1945

Formacja

Schutzstaffel

Życiorys edytuj

Młodość edytuj

Urodził się w protestanckiej rodzinie wydawców książek[1]. Był wychowywany przez babkę[2]. Ukończył protestancką szkołę powszechną, następnie uczęszczał do szkoły zawodowej, w której zdobył fach wytwórcy pędzli. Po wybuchu wielkiego kryzysu przez długi czas pozostawał bezrobotny, później pracował w rolnictwie[3].

W 1934 roku wstąpił do SA[a]. Rok później został powołany w szeregi Wehrmachtu. Służbę odbywał w szkole sportów motorowych we Frankfurcie nad Odrą. Dzięki temu został później instruktorem jazdy w SS[3]. Ubiegał się o możliwość wstąpienia do jednostki „Leibstandarte Adolf Hitler”, będącej gwardią przyboczną Adolfa Hitlera, jego podanie zostało jednak odrzucone. Ostatecznie w styczniu 1937 roku podjął służbę w pułku „Brandenburg” należącym do formacji SS-Totenkopfverbände. Cztery miesiące później został formalnie członkiem SS[4]. Według Chrisa Webba miał w charakterze kierowcy i strażnika służyć w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen[2].

II wojna światowa edytuj

Na krótko przed wybuchem II wojny światowej został przydzielony do personelu akcji T4, czyli tajnego programu eksterminacji osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych umysłowo. Początkowo służył w „ośrodkach eutanazji” w Grafeneck i Brandenburgu jako kierowca autobusów służących do transportu ofiar. Później przeniesiono go do ośrodka w Bernburgu, gdzie pełnił funkcję „palacza” w krematorium[3]. Według niektórych autorów tę samą funkcję pełnił także w ośrodku w Hadamarze[2][5]. Jak sam przyznał po wojnie, udział w akcji T4 pozbawił go oporów przed zabijaniem ludzi[6].

Zimą 1941/42 w mundurze Organizacji Todt służył na froncie wschodnim (rejon Wiaźmy). Oficjalnie jego zadaniem była opieka nad rannymi żołnierzami[3][7].

Podobnie jak wielu innych weteranów akcji T4 został przeniesiony do okupowanej Polski, aby wziąć udział w eksterminacji Żydów. Na przełomie marca i kwietnia 1942 roku dołączył do personelu obozu zagłady w Bełżcu[2][3]. Pełnił służbę na terenie tzw. obozu II, czyli w strefie zagłady, w której znajdowały się komory gazowe. Jego głównym zadaniem było sprawowanie nadzoru nad więźniarskim komandem, które kopało masowe groby. Wielokrotnie przeprowadzał egzekucje w obozowym „lazarecie”[b][8]. Jako kierowca obozowej ciężarówki uczestniczył w misjach zaopatrzeniowych[5], zlecano mu także przewożenie zrabowanych pieniędzy i kosztowności do sztabu akcji „Reinhardt” w Lublinie[9][10]. Ponadto przez pewien czas odpowiadał za szkolenie ukraińskich strażników[11][12]. Z zeznań Karla Schlucha wynika, że w czasie pobytu w Bełżcu często znajdował się pod wpływem alkoholu[13]. W marcu 1943 roku został awansowany do stopnia SS-Oberscharführera[3].

W połowie grudnia 1942 roku obóz w Bełżcu zaprzestał przyjmowania transportów, a jego załodze powierzono zadanie wydobycia i spalenia blisko 450 tys. zwłok, które pogrzebano na terenie obozu[14]. Po zakończeniu akcji zacierania śladów zbrodni Dubois uczestniczył w pracach związanych z likwidacją obozu. Opuścił Bełżec jako jeden z ostatnich esesmanów[15]. Wczesnym latem 1943 roku został przeniesiony do obozu zagłady Sobiborze. Był jednym z esesmanów sprawujących nadzór nad „komandem leśnym” (Waldkommando), które pozyskiwało drewno budowlane i opałowe w lasach wokół obozu[2]. Między innymi dowodził komandem w dniu 20 lipca 1943 roku, gdy część jego więźniów podjęła próbę zbiorowej ucieczki, zakończoną schwytaniem i rozstrzelaniem większości z nich[16]. Odpowiadał także za obozową zbrojownię[17]. Z zeznań innych esesmanów oraz ocalałych więźniów wynika ponadto, że uczestniczył w przyjmowaniu transportów na obozowej rampie oraz w pędzeniu ofiar do komór gazowych[18].

Po południu 14 października 1943 roku, gdy w Sobiborze wybuchło powstanie więźniów, przebywał w obozowej zbrojowni. W czasie ataku powstańców został ciężko ranny; otrzymał kilka ciosów siekierą i postrzał w płuco[19]. Pomocy medycznej udzielił mu żydowski lekarz-więzień Szulim Bresler, pod którego opieką Duboisa odwieziono następnie do szpitala w Chełmie[c][20].

W szpitalu przebywał do stycznia 1944 roku. Następnie w ślad za większością weteranów akcji „Reinhardt” został przeniesiony do Einsatz R operującej na wybrzeżu Adriatyku. Zadaniem tej jednostki była likwidacja miejscowych Żydów oraz walka z jugosłowiańską i włoską partyzantką. Służbę pełnił w Trieście[3].

Losy powojenne edytuj

W maju 1945 roku dostał się do amerykańskiej niewoli. W obozie jenieckim przebywał do grudnia 1947 roku. Po zwolnieniu zamieszkał w Schwelm, gdzie wykonywał zawód ślusarza[3].

Był jednym z ośmiu byłych esesmanów sądzonych w procesie załogi Bełżca. W śledztwie zasłaniał się niepamięcią i starał się minimalizować rozmiar popełnionych w obozie zbrodni[21]. W sierpniu 1963 roku zachodnioniemiecka prokuratura postawiła mu zarzut pomocnictwa w zamordowaniu co najmniej 360 tys. Żydów[22]. Podobnie jak pozostali oskarżeni nie zaprzeczał swojemu udziałowi w Zagładzie, twierdził natomiast, że działał pod przymusem, nie mając możliwości sprzeciwienia się rozkazom przełożonych lub uzyskania przeniesienia z Bełżca. Argumenty te zostały zaakceptowane przez sąd krajowy w Monachium, który postanowieniem z 30 stycznia 1964 roku umorzył postępowanie przeciwko Duboisowi i sześciu innym oskarżonym[23].

Niedługo później ponownie stanął przed sądem, tym razem jako oskarżony w procesie załogi Sobiboru. Akt oskarżenia przeciwko niemu i jedenastu innym esesmanom został wniesiony w czerwcu 1964 roku[24]. Postawiono mu zarzut współudziału zamordowaniu co najmniej 43 tys. Żydów[18]. W trakcie przesłuchań nie zaprzeczył, że uczestniczył w „rozładunku” żydowskich transportów. Przyznał również, że zabrakło mu odwagi, by sprzeciwić się zbrodniczym rozkazom, a ewentualny wyrok skazujący byłby skłonny uznać za sprawiedliwy[25]. Jednocześnie przyjął tę samą linię obrony, co w przypadku procesu załogi Bełżca, utrzymując, że działał pod przymusem[26]. Ocaleni więźniowie złożyli obciążające go zeznania, w oczach sędziów okazały się one jednak niewystarczające, aby udowodnić, że wykazywał się okrucieństwem i inicjatywą wykraczającą poza standardowe wykonywanie rozkazów[27]. Uznano ponadto, że nie można mu udowodnić udziału w egzekucji więźniów Waldkommando w lipcu 1943 roku[28]. Ostatecznie wyrokiem sądu krajowego w Hagen z 20 grudnia 1966 roku został uznany winnym współudziału w zamordowaniu co najmniej 15 tys. Żydów i skazany na karę trzech lat pozbawienia wolności[29].

Zmarł w 1971 roku[3].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Michael Bryant podaje, że do NSDAP i SA wstąpił już w styczniu 1933 roku. Patrz: Bryant 2014 ↓, s. 147.
  2. ↑ Był to masowy grób na terenie obozu II. Nad jego krawędzią rozstrzeliwano Żydów niezdolnych dotrzeć o własnych siłach do komór gazowych: starców, inwalidów, osoby ranne i chore, małe dzieci bez opiekunów. Patrz: Kuwałek 2010 ↓, s. 51–52 i 133–134.
  3. ↑ Doktor Bresler nie powrócił już do obozu. Prawdopodobnie został zamordowany zaraz po odwiezieniu Duboisa do Chełma. Patrz: Webb 2017 ↓, s. 249.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 68 i 74.
  2. ↑ a b c d e Webb 2016 ↓, s. 166.
  3. ↑ a b c d e f g h i Kuwałek 2010 ↓, s. 68.
  4. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 147.
  5. ↑ a b Bryant 2014 ↓, s. 52.
  6. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 74.
  7. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 52 i 147.
  8. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 68–69.
  9. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 142.
  10. ↑ Tregenza 1992 ↓, s. 22.
  11. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 72.
  12. ↑ Arad 1999 ↓, s. 29.
  13. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 69.
  14. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 159.
  15. ↑ Webb 2016 ↓, s. 87.
  16. ↑ Arad 1999 ↓, s. 267–268.
  17. ↑ Bem 2014 ↓, s. 53.
  18. ↑ a b Bryant 2014 ↓, s. 148.
  19. ↑ Arad 1999 ↓, s. 330.
  20. ↑ Webb 2017 ↓, s. 249.
  21. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 60 i 104.
  22. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 53 i 58.
  23. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 59–62.
  24. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 144.
  25. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 168.
  26. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 163.
  27. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 184.
  28. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 174–175.
  29. ↑ Webb 2017 ↓, s. 373.

Bibliografia edytuj

  • Yitzhak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1. (ang.).
  • Marek Bem: Sobibór. Obóz zagłady 1942–1943. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2014. ISBN 978-83-7399-611-3.
  • Michael S. Bryant: Eyewitness to Genocide: The Operation Reinhard Death Camp Trials, 1955–1966. Knoxville: The University of Tennessee Press, 2014. ISBN 978-1-62190-070-2. (ang.).
  • Robert Kuwałek: Obóz zagłady w Bełżcu. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2010. ISBN 978-83-925187-8-5.
  • Michael Tregenza. Christian Wirth a pierwsza faza „Akcji Reinhard”. „Zeszyty Majdanka”. XIV, 1992. ISSN 0514-7409. 
  • Chris Webb: The Belzec death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2016. ISBN 978-3-8382-0866-4. (ang.).
  • Chris Webb: The Sobibor death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2017. ISBN 978-3-8382-0966-1. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Werner_Dubois&oldid=73199334”