Wincenty Kirchmajer
Wincenty Marcin Kirchmayer (Kirchmajer) (ur. 12 listopada 1820 w Krakowie, zm. 28 lipca 1893 tamże) – jednego z najbogatszych kupców i bankierów krakowskich, działacz społeczny i polityczny, prezes Izby Handlowej w Krakowie, poseł na Sejm Krajowy Galicji i do austriackiej Rady Państwa.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł na Sejm Krajowy Galicji I kadencji | |
| Okres |
od 1861 |
| poseł do austriackiej Rady Państwa I kadencji | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna |
Koło Polskie - frakcja konserwatywna |
| Radny miasta Krakowa | |
| Okres |
od 1861–1863 |
Życiorys edytuj
Ukończył liceum św. Barbary w Krakowie (1834). Edukację uzupełniał w Paryżu[1]. W latach 1837–1842 odbył praktykę w firmach handlowych i bankach w Paryżu, Londynie, Hamburgu, Lipsku, Berlinie, Wiedniu i w Warszawie[1][2]. Po powrocie do kraju pracował w domu handlowo-bankowym ojca "F. J. Kirchmayer i Syn" (mieszczącą się w Krakowie, przy Rynku Głównym 44), którą po śmierci ojca w 1857 przejął wraz z nabytym w 1829 majątkami ziemskimi w Pleszowie[1] i Swoszowicach[3]. Miał wielkie umiejętności jak również odpowiednie wykształcenie do prowadzenia działalności gospodarczej. W r. 1856 uczestniczył wraz z Leonem Sapiehą w konsorcjum budowy Kolei Karola Ludwika (Kraków-Lwów), a jego bank przyjmował wpłaty na akcje. Zajmował się sprowadzaniem narzędzi rolniczych z Francji, Anglii i Stanów Zjednoczonych AP. Handlował na wielką skalę bydłem, W 1860 był współtwórcą[4], a potem członkiem Rady Nadzorczej Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń.W swym majątku w Pleszowie produkował olej do lamp zwany salonowym. Prowadził także od 1865 skład komisowy produktów młyna w Podgórzu. Jak napisał Wiesław Bieńkowski Dzięki obrotności i stosunkom towarzyskim wśród elity ziemiaństwa szybko począł odgrywać poważną rolę w życiu gospodarczym Krakowa i Galicji. Bardzo towarzyski, «wysoki, barczysty, z twarzą mocno zarośniętą faworytami, z monoklem w oku», był popularną postacią Krakowa owych czasów. Przebywał staje w otoczeniu bogatych przyjaciół (Adam Potocki, Leon i Adam Skorupkowie) i często odbywał z nimi podróże po Europie[1][5]. W latach 1858–1873 prezes Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie[2]. Należał również do Rady Zawiadowczej Kolei Karola Ludwika, rad nadzorczych: Banku Krajowego Galicyjskiego we Lwowie oraz Banku Związkowego w Wiedniu (Vercinsbank), Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego w Krakowie, Rady Ogólnej Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie[2]. W l. 1861-1867 był kuratorem Kasy Wspólnej Pomocy krakowskich drukarzy[1].
Od czasów Wiosny Ludów związany z konserwatystami, od 1848 z „Czasem”, gdzie był członkiem kolegium redakcyjnego i kierownikiem działu ekonomicznego gazety. W latach 1855–1870 był jedynym właścicielem pisma. Przejmując "Czas" na własność, pozostawił redakcji dziennika pełną swobodę oraz okazywał daleko idącą tolerancję wobec głoszonych przez „Czas” opinii i poglądów, nawet gdy szło o ocenę czynności własnego domu bankowego. W tym czasie „Czas” powiększył znacznie swą objętość i upodobnił swój układ do czołowych dzienników zachodnioeuropejskich[1]. W l. 1856-1860 wydawał także magazyn naukowo-literacki „Czas – Dodatek Miesięczny”. Jako właściciel „Czasu” pokrywał niedobory finansowe pisma dochodami w własnej drukarni. Wspierał materialnie wydawnictwo „Biblioteki Polskiej” Kazimierza Józefa Turowskiego oraz popierał program zmierzający do spolszczenia administracji i szkolnictwa w Galicji[1]. Podczas powstania styczniowego popierał białych. Zaangażował się osobiście w powołaniu do życia dyktatury Mariana Langiewicza i w sprawie odrzucenia carskiej amnestii. Bank jego kredytował różne operacje związane z organizacją oddziałów galicyjskich i sprowadzaniem broni. W tym okresie „Czas” wspierał działania Rządu Narodowego. Po ogłoszeniu stanu oblężenia w Galicji wycofał się ze stosunków z konspiracją. Kolekcjoner dzieł sztuki, od 1858 członek dyrekcji Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych.
W latach 1861–1863 oraz 1866–1870 zasiadał w Radzie Miasta Krakowa, z jego inicjatywy powstała w 1862 r. targowica miejska w Krakowie. Z nominacji namiestnika Agenora Goluchowskiego był w 1859 jego mężem zaufania w komisji opracowującej zasady nowej ustawy gminnej. W latach 1861–1866 był posłem do Sejmu Krajowego I kadencji, wybranym w kurii II, z Krakowskiej Izby Handlowej i Przemyslowej[6][7]. Był również posłem do austriackiej Rady Państwa I kadencji (11 maja 1861 - 20 września 1865) wybranym przez Sejm w kurii II. W parlamencie austriackim był członkiem frakcji posłów konserwatywnych Koła Polskiego[3][8].
W 1866 założył w Wiedniu wraz z bankierem austriackim Samuelem Simundtem spółkę zajmującą się skupowaniem dóbr rządowych w Czechach i Galicji[1]. Po jej upadku poniósł ogromne straty finansowe; z powodu długów miał proces sądowy w 1875, został skazany na karę pozbawienia wolności. Do najważniejszych wierzycieli (tzw. wielka piątka) należeli: Adam Potocki, Paweł Popiel, Stanisław Małachowski, Franciszek MycieIski i Mieczysław Rey. Kirchmayera oskarżono o niewypłacalność i nadużycie na sumę ponad 900 tys. złr. W dniach od 16 marca do 3 kwietnia 1875 r. odbył się w Krakowie głośny proces, w którym zapadł wyrok skazujący go na 2 lata ciężkiego więzienia. Obrońca oskarżonego, znany adwokat Faustyn Jakubowski, zdołał jednak doprowadzić do zmiany kwalifikacji czynu i decyzją Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1875 r. pierwotny wyrok zamieniono na 6 miesięcy aresztu. „Krach Kirchmayera” odbił się szerokim echem nie tylko w Galicji, ale także w całej monarchii austriackiej. Omawiany był przez dziennikarzy i publicystów, zajmowali się nim satyrycy i literaci. Opinia publiczna była Kirchmayerowi zdecydowanie nieprzychylna[9].
Po bankructwie wycofał się z życia politycznego, zamieszkał u siostry w Dębnikach, gdzie zmarł na wylew krwi do mózgu. Pochowany został w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Pleszowie.
Rodzina edytuj
Pochodził z rodziny, która przybyła z Niemiec i w drugiej połowie XVIII w. osiadła w Krakowie. Najstarszy syn Wincentego Antoniego Kirchmayera i Franciszki Józefy z Bartlów[1]. Jego siostra Euzebia Franciszka Marianna (1834-1909) wyszła za właściciela pałacu i dóbr Dębniki - Adama Łosia (1824-1892), ich synem był m.in. powieściopisarz Wincenty Łoś[10]. Jego bratem ciotecznym (syn jego wuja Jana Kantego) był poseł na Sejm Krajowy Galicji i do austriackiej Rady Państwa Julian Kirchmayer[11].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Wiesław Bieńkowski, Kirchamyer (Kirchmajer) Wincenty Marcin Kanty, Polski Słownik Biograficzny, t. 12, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966-1967, s. 471-473
- ↑ a b c Kirchmayer, Wincenty Marcin Kanty (1820-1893), Bankier und Politiker, Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950, Bd. 3 (Lfg. 14, 1964), S. 341, online
- ↑ a b Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Kirchmajer (Kirchmayer), Wincenty. – Parlamentarier 1848–1918 online [30.11.2022]
- ↑ 50-lecie Krakowskiego „Tow. Wzaj. Ubezpieczeń”. Założenie Towarzystwa. „Kurier Kolejowy i Asekuracyjny”, s. 2-3, Nr 11 (568) z 1 czerwca 1911.
- ↑ Zob. też charakterystykę Kirchmayera - Kazimierz Chłędowski, Pamiętniki, oprac. Antoni Knot, t. 1 Galicja 1843-1880, Kraków 1957, s. 135
- ↑ Stanisław Grodziski, Sejm Krajowy Galicyjski 1861–1914, Warszawa 1993, ISBN 83-7059-052-7
- ↑ Wykaz Członków Sejmu krajowego królestwa Galicyi i Lodomeryi, tudzież wielkiego xięstwa Krakowskiego 1863, Lwów 1863
- ↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996,
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Od Kislinga do Kirchmayera, czyli finansowe afery w dawnym Krakowie, "Gazeta Krakowska", 9-10 IV 1994 r., nr 82 (13993).
- ↑ Euzebia Kirchmayer, w: M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego, online
- ↑ Jerzy Zdrada, Kirchmayer Julian, Polski Słownik Biograficzny, t. 12, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966-1967, s. 469-470
Bibliografia edytuj
- Wiesław Bieńkowski, Kirchamyer (Kirchmajer) Wincenty Marcin Kanty, Polski Słownik Biograficzny, t. 12, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966-1967, s. 471-473