Wirydarz
Wirydarz (łac. viridarium – gaj, park od viridis – zielony) – niewielki kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczany w obrębie murów klasztornych[1].
.jpg)
Płaszczyzna jego rozplanowana była geometrycznie, a całość często otaczano arkadowymi krużgankami, pośrodku zazwyczaj umieszczając studnię, fontannę, rzeźbę lub drzewo[2]. Element ten w architekturze przewidziany był regułą wielu średniowiecznych zakonów (benedyktynów, cystersów, kartuzów) jako nieodłączna część założenia klasztornego[3].
Wirydarze powstawały też niekiedy przy kościołach. Jedyny w Polsce wirydarz przykościelny znajduje się w Kamieniu Pomorskim, przy konkatedrze św. Jana Chrzciciela[4].
Nazwę tę stosowano również dla określenia dworskich ogrodów z kwiatami, ziołami, z rozmieszczonymi w cienistych miejscach ławkami. Tworzono tam sadzawki z rybami, a nawet wyznaczano miejsce na zagajniki ze zwierzętami. Stąd ówczesny wirydarz bywa nazywany „rajskim dworem” [1][5].
W architekturze świeckiej wirydarze w postaci ogródków kwiatowo-ziołowych rozpowszechniły się w XVI wieku. Sadzono w nich majeranek, bazylię, szałwię, rutę, fiołki, goździki, lilie, róże, kosaciec, boże drzewko, rozmaryn, lawendę, krokosz, spikanard i wiele innych. Później zastąpiono je włoskimi ogrodami kwiatowymi, w których sadzono tulipany, narcyzy, nieśmiertelniki i aloesy. W ogrodach tego rodzaju możliwe było pływanie łódkami po sadzawkach. Hodowano w nich również ptactwo łowne (jak kuropatwy, przepiórki i bażanty) oraz ptactwo śpiewające. W zwierzyńcach niemal swobodnie żyły zające, króliki, sarny i jelenie. Utrzymany w tym stylu ogród założono np. w 1585 r. przy pałacu królewskim w Łobzowie[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Klemens Krajewski: Mała encyklopedia architektury i wnętrz. Wrocław: Ossolineum, 1974.
- ↑ Słownik terminologiczny sztuk pięknych (red. Krystyna Kubalska-Sulkiewicz). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 440. ISBN 83-01-12365-6.
- ↑ Krystyna Zwolińska, Zasław Malicki: Mały słownik terminów plastycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, s. 325, ISBN 83-214-0590-8.
- ↑ Katedra w Kamieniu Pomorskim i zaczarowany ogród na stronie sekulada.com [dostęp 2024-03-30].
- ↑ Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 175. ISBN 83-85001-89-1.
- ↑ Marek Żukow-Karczewski: Ogrody i sady w dawnej Polsce, „Aura” nr 11/1987.