Wsiewołod Mierkułow

radziecki funkcjonariusz policji politycznej i bezpieczeństwa

Wsiewołod Nikołajewicz Mierkułow, (ros.) Всеволод Николаевич Меркулов, ps. „Teoretyk” (ur. 25 października?/6 listopada 1895 w Zakatale, zm. 23 grudnia 1953 w Moskwie) – generał armii, radziecki działacz partyjny i państwowy, funkcjonariusz służb specjalnych ZSRR.

Wsiewołod Mierkułow
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

25 października?/6 listopada 1895
Zaqatala, okręg zakatalski, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

23 grudnia 1953
Moskwa, RFSRR, ZSRR

Minister Kontroli Państwowej ZSRR
Okres

od 27 października 1950
do 22 maja 1953

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Minister Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR
Okres

od 19 marca 1946
do 7 maja 1946

Ludowy Komisarz Bezpieczeństwa Państwowego
Okres

od 3 lutego 1941
14 kwietnia 1943
do 20 czerwca 1941
15 marca 1946

Szef GZBP
Okres

od 17 grudnia 1938
do 3 lutego 1941

Odznaczenia
Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Order Kutuzowa I klasy (ZSRR)
Odznaka Honorowego Czekisty

Jeden z realizatorów zbrodni katyńskiej, pierwszy zastępca Ławrentija Berii. Został aresztowany po upadku Berii, a następnie rozstrzelany.

Życiorys edytuj

Syn szlachcica Nikołaja, kapitana carskiej armii, i gruzińskiej szlachcianki Ketowany z domu Cinamzgwariszwili. Wychował się w Tbilisi. Po maturze zdanej z wyróżnieniem w 1913 podjął studia fizyki i matematyki na Uniwersytecie Petersburskim, które jednak musiał przerwać w 1916 w związku z poborem do wojska po wybuchu I wojny światowej. Służył w różnych jednostkach, został mianowany w 1917 chorążym. W 1918 powrócił do rodzinnego Tbilisi, gdzie przez trzy lata pracował jako pracownik administracyjny w tamtejszej szkole dla niewidomych.

Służbę w aparacie bezpieczeństwa Mierkułow rozpoczął w 1921 w gruzińskiej CzeKa. W 1925 wstąpił do WKP(b). Od 1931 pracował w gruzińskim aparacie partyjnym[1].

W 1938 był zastępcą szefa Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego LKSW ZSRR i szefem 3 Wydziału (kontrwywiadu), zaś od grudnia tego roku pierwszym zastępcą ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR i jednocześnie szefem Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GZBP). W czasie agresji ZSRR na Polskę w 1939 nadzorował z Ukrainy koordynację działań grup operacyjno-czekistowskich na terytorium państwa polskiego. Wraz z Leonidem Basztakowem i Bogdanem Kobułowem wchodził w skład Kolegium Specjalnego NKWD, tzw. trójki NKWD (Osoboje Sowieszczanije). Był faktycznym kierownikiem operacji „rozładowania” obozów jenieckich i więzień w kwietniu i maju 1940. Ponosi odpowiedzialność za masowy mord na polskich oficerach w Katyniu.

3 lutego 1941 został mianowany ludowym komisarzem Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR, kierował komisariatem do 20 lipca 1941. Po jego likwidacji objął ponownie funkcję pierwszego zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych Ł. Berii, którą sprawował do 16 kwietnia 1943. W międzyczasie pełnił inne funkcje m.in. szefa Wydziału I, zajmującego się ochroną kierownictwa partii i rządu.

W lutym 1942 w Mceńsku Wsiewołod Mierkułow jako specjalny wysłannik Stalina odbył serię spotkań z SS-Obergruppenführerem Karlem Wolffem w ramach rokowań na temat zawieszenia broni na froncie wschodnim. Strony nie doszły jednak do porozumienia[2][3].

Po kolejnej reorganizacji aparatu bezpieczeństwa ZSRR w 1943 i ponownym utworzeniu Ludowego Komisariatu Bezpieczeństwa Państwowego (ros. NKGB) Mierkułow stanął na jego czele. Kierował nim od 14 kwietnia 1943 i dalej od 15 marca 1946 już jako ministerstwem do 4 maja tego samego roku, kiedy został zastąpiony przez Wiktora Abakumowa.

Zwolniony ze służby bezpieczeństwa w maju 1946, został zastępcą szefa, a następnie w 1947 szefem głównego zarządu dóbr zagranicznych przy Radzie Ministrów ZSRR. W 1950 został ministrem kontroli państwowej ZSRR.

Po aresztowaniu Berii w 1953 Mierkułow został także aresztowany w sierpniu 1953 i stracony 23 grudnia 1953.

Mierkułow pod literackim pseudonimem Wsiewołod Ross napisał kilka sztuk teatralnych, które były wystawiane na scenach teatrów moskiewskich, w tym «Inżynier Siergiejew” (wystawiana w Teatrze Małym)[1].

Odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Abrosimow 2009 ↓.
  2. Tadeusz Kisielewski, Zabójcy. Widma wychodzą z cienia, s. 69, Wyd. „Rebis”, Poznań 2006, ISBN 83-7301-961-8.
  3. Tadeusz Konecki, Labirynt dezinformacji w drugiej wojnie światowej, s. 362–364, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 2007, ISBN 978-83-05-13506-1.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj