Wynurt lśniący

Wynurt lśniący
	Ceruchus chrysomelinus
	Hochenwarth, 1785
	; Ceruchus chrysomelinus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Rodzina	jelonkowate
Podrodzina	Syndesinae
Plemię	Ceruchini
Rodzaj	wynurt
Gatunek	wynurt lśniący
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies

Wynurt lśniący^[2], wynurt^[3] (Ceruchus chrysomelinus) – chrząszcz z rodziny jelonkowatych, zasiedlający stare lasy świerkowe i jodłowe, rzadziej lasy mieszane.

Wygląd edytuj

Imago edytuj

Chrząszcz długości 11–18 mm. Ciało błyszczące i metaliczne czarne, głowa szeroka, żuwaczki duże i wysunięte do przodu. Przedplecze krótkie, szerokie, tarczka trójkątna. Pokrywy z ząbkami barkowymi, punktowane. Chrząszcza cechuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samce mają silnie rozwinięte żuwaczki, przy czym długość żuwaczek jest większa od długości głowy, występuje również duża zmienność wielkości i długości żuwaczek, kształtu głowy i przedplecza.

Larwa edytuj

Ciało larwy jest wygięte w kształcie litery „C”, w końcowej części rozszerzone i pokryte krótkim, odstającym owłosieniem. Ubarwienie: białe do kremowego. Głowa zaopatrzona w masywne żuwaczki do rozdrabniania części pokarmu. Na głowie larwy znajdują się członowe czułki. Ich końcowy człon jest przekształcony w narząd czuciowy zwany stożkiem czuciowym. Oczu złożonych brak.

Często na jednym stanowisku spotyka się duże samce ok. 2 cm długości i drobne ok. 1 cm długości z żuwaczkami nieznacznie wydłużonymi. Różnorodność ta spowodowana jest pokarmem jakim odżywiały się larwy. Jeżeli próchno drewna, którym odżywiały się larwy, było zbyt suche i miało postać humusu, powstały wówczas tzw. postacie głodowe, o wiele mniejsze i słabsze niż normalne osobniki.

Rozmnażanie edytuj

Owady roją się w okresie od czerwca do sierpnia. Samica składa jaja w starych próchniejących drzewach. Larwa wynurta ma postać pędraka, żyje w zmurszałym drewnie, żywiąc się szczątkami organicznymi, nie wyrządzając większych szkód. Cykl rozwojowy larwy może trwać od trzech do pięciu lat średnio trwa 4 lata. Po tym okresie przepoczwarza się. Stadium poczwarki trwa zaledwie parę tygodni, lecz już w pełni wykształcone chrząszcze pojawiają następnej wiosny. Dorosłe osobniki prowadzą skryty tryb życia, odżywiają się wypływającym sokiem ze zranionych drzew. Larwy rozwijają się i odżywiają w próchniejącym drewnie jodeł i świerków, rzadziej buków, dębów i brzóz najczęściej w gnijących grubych pniach.

Naturalni wrogowie edytuj

Dzięcioły, mrówki, larwy i postacie dojrzałe niektórych chrząszczy z rodziny przekraskowatych, pasożytnicze błonkówki^{[potrzebny przypis]}.

Samiec

Zasięg występowania edytuj

Gatunek zamieszkuje zalesione obszary Europy i zachodniej Syberii, ale nigdzie nie jest liczny. W Polsce występuje w górach i na pogórzu w drzewostanach reglowych oraz w starych lasach Białowieży.

Ochrona edytuj

Gatunek objęty jest częściową ochroną gatunkową^[4]^[3]. Przyczyną wymierania wynurta jest ciągłe zmniejszanie się areałów starodrzewia.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

↑ Ceruchus chrysomelinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Wynurt lśniący. [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody. [dostęp 2019-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-27)].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].
↑ Dz.U. 2014 poz. 1348 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. [dostęp 2014-10-08].

[iucn-1] Ceruchus chrysomelinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[ps-2] Wynurt lśniący. [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody. [dostęp 2019-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-27)].

[rozp2016-3] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].

[rozp2014-4] Dz.U. 2014 poz. 1348 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. [dostęp 2014-10-08].

[2]

[3]

[1]

[4]