Złota Palma

Złota Palma (fr. Palme d’Or) – nagroda filmowa przyznawana przez jury konkursu głównego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes dla najlepszego filmu sekcji konkursowej. Przyznawana od 1939, jest jedną z najstarszych i najbardziej prestiżowych nagród filmowych na świecie. Przez krytyków uznawana jest za filmowy odpowiednik literackiej Nagrody Nobla.

Złota Palma

Palme d’or

Przyznający	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes
Państwo	Francja
Lokalizacja	Cannes
Pierwsze rozdanie	1955
Strona internetowa

Historia nagrody

W latach 1939–1954 oraz 1964–1974 funkcjonowała pod pierwotną nazwą Wielka Nagroda Festiwalu (fr. Grand prix du festival). W niektórych edycjach festiwalu nagradzano więcej niż jeden film.

Statystyki

Amerykanin Michael Moore ze Złotą Palmą za film dokumentalny Fahrenheit 9/11 (2004).

Szwed Ruben Östlund ze Złotą Palmą za film The Square (2017).

Najwięcej filmów wyróżnionych Złotą Palmą pochodziło ze Stanów Zjednoczonych (aż 22). Jedynymi nagrodzonymi filmami wyreżyserowanymi przez kobiety były: Czerwone łąki (1945) Bodil Ipsen, Fortepian (1993) Jane Campion, Titane (2021) Julii Ducournau i Anatomia upadku (2023) Justine Triet. Dwukrotnie Złotą Palmę przyznano filmom dokumentalnym - były to Świat milczenia (1956) Jacques-Yves’a Cousteau i Louisa Malle’a oraz Fahrenheit 9/11 (2004) Michaela Moore’a.

Jak dotychczas dziewięciokrotnie przyznano Złotą Palmę dwa razy dla tego samego reżysera. Do elitarnego grona podwójnych zwycięzców należą w kolejności alfabetycznej:

• Duńczyk Bille August – nagrody za filmy Pelle zwycięzca (1988) i Dobre chęci (1992)
• Amerykanin Francis Ford Coppola – za filmy Rozmowa (1974) i Czas apokalipsy (1979)
• Belgowie Jean-Pierre i Luc Dardenne – za filmy Rosetta (1999) i Dziecko (2005)
• Austriak Michael Haneke – za filmy Biała wstążka (2009) i Miłość (2012)
• Japończyk Shōhei Imamura – za filmy Ballada o Narayamie (1983) i Węgorz (1997)
• Serb Emir Kusturica – za filmy Ojciec w podróży służbowej (1985) i Underground (1995)
• Anglik Ken Loach – za filmy Wiatr buszujący w jęczmieniu (2006) i Ja, Daniel Blake (2016)
• Szwed Ruben Östlund – za filmy The Square (2017) i W trójkącie (2022)
• Szwed Alf Sjöberg – za filmy Skandal (1946) i Panna Julia (1951)

Dwukrotnie otrzymali tę nagrodę polscy twórcy filmowi: Andrzej Wajda za Człowieka z żelaza (1981) i Roman Polański za Pianistę (2002).

Zestawienie państw, których filmy zdobyły Złotą Palmę lub analogiczną Wielką Nagrodę Festiwalu (Grand prix du festival), przyznawaną w latach 1939–1954 oraz 1964–1974 (stan na wrzesień 2022), przedstawia się następująco:

Państwo	Złota Palma	Wielka Nagroda	Łącznie
Stany Zjednoczone	13	9	22
Francja	9	6	15
Wielka Brytania	4	7	11
Włochy	5	6	11
Japonia	4	1	5
Szwecja	3	2	5
Dania	2	1	3
Austria	2		2
Belgia	2		2
Jugosławia	2		2
Polska	2		2
RFN	2		2
Turcja	2		2
ZSRR	1	1	2
Algieria	1		1
Brazylia	1		1
Chiny	1		1
Czechosłowacja		1	1
Grecja	1		1
Hiszpania	1		1
Indie		1	1
Iran	1		1
Korea Południowa	1		1
Meksyk		1	1
Nowa Zelandia	1		1
Rumunia	1		1
Szwajcaria		1	1
Tajlandia	1		1

Laureaci Złotej Palmy

Rok	Film	Reżyseria	Kraj pochodzenia
1939	Union Pacific	Cecil B. DeMille	Stany Zjednoczone*
1940- 1945	Festiwal nie odbył się.
1946	Spotkanie (Brief Encounter)	David Lean	Wielka Brytania*
	Skandal (Hets)	Alf Sjöberg	Szwecja*
	Ostatnia szansa (Die letzte Chance)	Leopold Lindtberg	Szwajcaria*
	Stracony weekend (The Lost Weekend)	Billy Wilder	Stany Zjednoczone
	Maria Candelaria (María Candelaria)	Emilio Fernández	Meksyk*
	Ludzie bez skrzydeł (Muži bez křídel)	František Čáp	Czechosłowacja*
	Miasto na dole (नीचा नगर / Neecha Nagar)	Chetan Anand	Indie*
	Czerwone łąki (De røde enge)	Bodil Ipsen i Lau Lauritzen młodszy	Dania*
	Rzym, miasto otwarte (Roma, città aperta)	Roberto Rossellini	Włochy*
	Symfonia pastoralna (La symphonie pastorale)	Jean Delannoy	Francja*
	Wielki przełom (Великий перелом / Wielikij pieriełom)	Fridrich Ermler	ZSRR*
1947	Antoni i Antonina (Antoine et Antoinette)	Jacques Becker	Francja
	Krzyżowy ogień (Crossfire)	Edward Dmytryk	Stany Zjednoczone
	Dumbo	Ben Sharpsteen	Stany Zjednoczone
	Potępieńcy (Les maudits)	René Clément	Francja
	Rewia na Broadwayu (Ziegfeld Follies)	Vincente Minnelli	Stany Zjednoczone
1948	Festiwal nie odbył się.
1949	Trzeci człowiek (The Third Man)	Carol Reed	Wielka Brytania
1950	Festiwal nie odbył się.
1951	Panna Julia (Fröken Julie)	Alf Sjöberg	Szwecja
	Cud w Mediolanie (Miracolo a Milano)	Vittorio De Sica	Włochy
1952	Nadziei za dwa grosze (Due soldi di speranza)	Renato Castellani	Włochy
	Otello (The Tragedy of Othello: The Moor of Venice)	Orson Welles	Stany Zjednoczone
1953	Cena strachu (Le salaire de la peur)	Henri-Georges Clouzot	Francja
1954	Wrota piekieł (地獄門 / Jigokumon)	Teinosuke Kinugasa	Japonia*
1955	Marty	Delbert Mann	Stany Zjednoczone
1956	Świat milczenia (Le monde du silence)	Jacques-Yves Cousteau i Louis Malle	Francja
1957	Przyjacielska perswazja (Friendly Persuasion)	William Wyler	Stany Zjednoczone
1958	Lecą żurawie (Летят журавли / Lietiat żurawli)	Michaił Kałatozow	ZSRR
1959	Czarny Orfeusz (Orfeu Negro)	Marcel Camus	Francja
1960	Słodkie życie (La dolce vita)	Federico Fellini	Włochy
1961	Tak długa nieobecność (Une aussi longue absence)	Henri Colpi	Francja
	Viridiana	Luis Buñuel	Hiszpania*
1962	Ślubowanie (O Pagador de Promessas)	Anselmo Duarte	Brazylia*
1963	Lampart (Il gattopardo)	Luchino Visconti	Włochy
1964	Parasolki z Cherbourga (Les parapluies de Cherbourg)	Jacques Demy	Francja
1965	Sposób na kobiety (The Knack or How to Get It)	Richard Lester	Wielka Brytania
1966	Kobieta i mężczyzna (Un homme et une femme)	Claude Lelouch	Francja
	Panie i panowie (Signore e signori)	Pietro Germi	Włochy
1967	Powiększenie (Blowup)	Michelangelo Antonioni	Wielka Brytania
1968	Festiwal odwołany z powodu rozruchów w Paryżu w maju 1968.
1969	Jeżeli... (If...)	Lindsay Anderson	Wielka Brytania
1970	MASH	Robert Altman	Stany Zjednoczone
1971	Posłaniec (The Go-Between)	Joseph Losey	Wielka Brytania
1972	Sprawa Mattei (Il caso Mattei)	Francesco Rosi	Włochy
	Klasa robotnicza idzie do raju (La classe operaia va in paradiso)	Elio Petri	Włochy
1973	Najemnik (The Hireling)	Alan Bridges	Wielka Brytania
	Strach na wróble (Scarecrow)	Jerry Schatzberg	Stany Zjednoczone
1974	Rozmowa (The Conversation)	Francis Ford Coppola	Stany Zjednoczone
1975	Kronika lat pożogi (وقائع سنين الجمر / Ahdat sanawovach el-djamr)	Mohammed Lakhdar-Hamina	Algieria*
1976	Taksówkarz (Taxi Driver)	Martin Scorsese	Stany Zjednoczone
1977	We władzy ojca (Padre padrone)	Paolo i Vittorio Taviani	Włochy
1978	Drzewo na saboty (L'albero degli zoccoli)	Ermanno Olmi	Włochy
1979	Czas apokalipsy (Apocalypse Now)	Francis Ford Coppola	Stany Zjednoczone
	Blaszany bębenek (Die Blechtrommel)	Volker Schlöndorff	RFN*
1980	Cały ten zgiełk (All That Jazz)	Bob Fosse	Stany Zjednoczone
	Sobowtór (影武者 / Kagemusha)	Akira Kurosawa	Japonia
1981	Człowiek z żelaza	Andrzej Wajda	Polska*
1982	Zaginiony (Missing)	Costa Gavras	Stany Zjednoczone
	Droga (Yol)	Yılmaz Güney i Şerif Gören	Turcja*
1983	Ballada o Narayamie (楢山節考 / Narayama bushiko)	Shōhei Imamura	Japonia
1984	Paryż, Teksas (Paris, Texas)	Wim Wenders	RFN
1985	Ojciec w podróży służbowej (Отац на службеном путу / Otac na službenom putu)	Emir Kusturica	Jugosławia*
1986	Misja (The Mission)	Roland Joffé	Wielka Brytania
1987	Pod słońcem szatana (Sous le soleil de Satan)	Maurice Pialat	Francja
1988	Pelle zwycięzca (Pelle erobreren)	Bille August	Dania
1989	Seks, kłamstwa i kasety wideo (Sex, Lies, and Videotape)	Steven Soderbergh	Stany Zjednoczone
1990	Dzikość serca (Wild at Heart)	David Lynch	Stany Zjednoczone
1991	Barton Fink	Joel i Ethan Coenowie	Stany Zjednoczone
1992	Dobre chęci (Den goda viljan)	Bille August	Szwecja
1993	Żegnaj, moja konkubino (霸王別姬 / Ba wang bie ji)	Chen Kaige	Chiny*
	Fortepian (The Piano)	Jane Campion	Nowa Zelandia*
1994	Pulp Fiction	Quentin Tarantino	Stany Zjednoczone
1995	Underground (Подземље / Podzemlje)	Emir Kusturica	Jugosławia
1996	Sekrety i kłamstwa (Secrets & Lies)	Mike Leigh	Wielka Brytania
1997	Smak wiśni (طعم گيلاس / Ta'm e guilass)	Abbas Kiarostami	Iran*
	Węgorz (うなぎ / Unagi)	Shōhei Imamura	Japonia
1998	Wieczność i jeden dzień (Μια αιωνιότητα και μια μέρα / Mia aioniotita kai mia mera)	Teo Angelopoulos	Grecja*
1999	Rosetta	Jean-Pierre i Luc Dardenne	Belgia*
2000	Tańcząc w ciemnościach (Dancer in the Dark)	Lars von Trier	Dania
2001	Pokój syna (La stanza del figlio)	Nanni Moretti	Włochy
2002	Pianista (The Pianist)	Roman Polański	Polska
2003	Słoń (Elephant)	Gus Van Sant	Stany Zjednoczone
2004	Fahrenheit 9/11	Michael Moore	Stany Zjednoczone
2005	Dziecko (L'enfant)	Jean-Pierre i Luc Dardenne	Belgia
2006	Wiatr buszujący w jęczmieniu (The Wind That Shakes the Barley)	Ken Loach	Wielka Brytania
2007	4 miesiące, 3 tygodnie i 2 dni (4 luni, 3 săptămâni și 2 zile)	Cristian Mungiu	Rumunia*
2008	Klasa (Entre les murs)	Laurent Cantet	Francja
2009	Biała wstążka (Das weiße Band - Eine deutsche Kindergeschichte)	Michael Haneke	Austria*
2010	Wujek Boonmee, który potrafi przywołać swoje poprzednie wcielenia (ลุงบุญมีระลึกชาติ / Lung Boonmee Raluek Chat)	Apichatpong Weerasethakul	Tajlandia*
2011	Drzewo życia (The Tree Of Life)	Terrence Malick	Stany Zjednoczone
2012	Miłość (Amour)	Michael Haneke	Austria
2013	Życie Adeli (La vie d'Adèle)	Abdellatif Kechiche	Francja
2014	Zimowy sen (Kış Uykusu)	Nuri Bilge Ceylan	Turcja
2015	Imigranci (Dheepan)	Jacques Audiard	Francja
2016	Ja, Daniel Blake (I, Daniel Blake)	Ken Loach	Wielka Brytania
2017	The Square	Ruben Östlund	Szwecja
2018	Złodziejaszki (万引き家族 / Manbiki kazoku)	Hirokazu Koreeda	Japonia
2019	Parasite (기생충 / Gisaengchung)	Bong Joon-ho	Korea Południowa*
2020	Festiwal nie odbył się ze względu na pandemię koronawirusa.
2021	Titane	Julia Ducournau	Francja
2022	W trójkącie (Triangle of Sadness)	Ruben Östlund	Szwecja
2023	Anatomia upadku (Anatomie d'une chute)	Justine Triet	Francja

*_{Pierwsza wygrana dla danej kinematografii.}

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Festiwalu w Cannes