Zaraźnica niebieska
Zaraźnica niebieska, zaraza niebieska[5] (Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják) – gatunek rośliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Występuje naturalnie w Europie, Afryce Północnej oraz w pasie od Azji Zachodniej aż po Himalaje[6].
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
zaraźnica niebieska | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják Čas. Nár. Muz. Přir. 140: 130 (1972)[3] | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Rozmieszczenie geograficzne edytuj
Rośnie naturalnie w Algierii, Maroku, Portugalii, Hiszpanii (wliczając Wyspy Kanaryjskie), Francji (łącznie z Korsyką), Wielkiej Brytanii, Szwecji, Danii, Holandii, Belgii, Niemczech, Polsce, na Słowacji, w Czechach, Austrii, Szwajcarii, na Węgrzech, w Estonii, na Białorusi, Ukrainie (wliczając Krym), w Rosji (w europejskiej jej części oraz na Kaukazie Północnym i Dagestanie), Mołdawii, Włoszech (łącznie z Sycylią), Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Serbii, Czarnogórze, Macedonii Północnej, Albanii, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Turcji, Syrii, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanie, Iranie, Afganistanie oraz Pakistanie. Występuje między innymi na terenie albańskiego Parku Narodowego Prespa oraz macedońskiego Parku Narodowego Galiczicy[7][8][9]. W Polsce jest rzadka. Podawana była ze Śląska, Pomorza, Wyżyny Małopolskiej i Lubelskiej oraz Pienin. Jednakże w ostatnim czasie potwierdzono jej występowanie tylko na jednym stanowisku[10].
Morfologia edytuj
- Łodyga
- Stalowoniebieska lub fioletowa, ogruczolona, pokryta łuskami, dorasta do 60 cm wysokości.
- Kwiaty
- Grzbieciste, na bardzo krótkich szypułkach wyrastających w kątach przysadek, każdy kwiat z dwoma podkwiatkami, zebrane w walcowaty kwiatostan. Kielich dzwonkowaty. 4–5 ząbków kielicha krótszych od rurki. Korona kwiatu przewężona koło nasady pręcików, bladoniebieskofioletowa z purpurowymi żyłkami, u nasady biaława, długości 18–30 mm. Znamię dwułatkowe, białe lub lila[11].
Biologia i ekologia edytuj
Kwitnie w czerwcu i lipcu, natomiast owoce pojawiają się w lipcu i sierpniu[8].
Bylina, geofit. Jest rośliną pasożytniczą. Jej żywicielami są rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae), m.in.: krwawnik (Achillea sp.), bylica (Artemisia sp.) i ostrożeń (Cirsium sp.).
Zagrożenia i ochrona edytuj
W latach 2004–2014 roślina była objęta w Polsce ochroną ścisłą, od 2014 roku podlega częściowej ochronie gatunkowej[12].
Roślina jest umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[13] w grupie gatunków rzadkich, potencjalnie zagrożonych (kategoria zagrożenia R). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię CR (krytycznie zagrożony)[14]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w grupie gatunków krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia CR)[15].
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-30] (ang.).
- ↑ a b Óscar Sánchez Pedraja, Gonzalo Moreno Moral, Luis Carlón, Renata Piwowarczyk, Manuel Laínz i Gerald M. Schneeweiss: Phelipanche. [w:] Index of Orobanchaceae [on-line]. Grupo botanico cantabrico. [dostęp 2022-12-04].
- ↑ Orobanche purpurea Jacq.. The Plant List. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 129, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Orobanche purpurea – Detail. Encyclopedia of Life. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
- ↑ Taxon: Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
- ↑ a b New records for Albania based on taxa from the Prespa National Park. [w:] Biodiversity Data Journal 1: e1014 [on-line]. Pensoft, 13 grudnia 2013. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
- ↑ национален парк Галичица. galicica.org.mk. [dostęp 2015-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 kwietnia 2015)]. (mac.).
- ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.