Wikipedia

Zbąszynek

miasto w województwie lubuskim

Zbąszynek (do 1945 niem. Neu Bentschen[2]) – miasto w województwie lubuskim, tuż przy granicy z województwem wielkopolskim, w powiecie świebodzińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zbąszynek. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa zielonogórskiego. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 5032 mieszkańców[1]. Zbąszynek leży na obszarze stanowiącym część historycznej Wielkopolski[3].

Zbąszynek
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Jedna z ulic w Zbąszynku
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

świebodziński

Gmina

Zbąszynek

Data założenia

1923

Prawa miejskie

1945

Burmistrz

Wiesław Czyczerski

Powierzchnia

3,6 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


5032[1]
1397,8 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 68

Kod pocztowy

66-210

Tablice rejestracyjne

FSW

Położenie na mapie gminy Zbąszynek
Mapa konturowa gminy Zbąszynek, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zbąszynek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Zbąszynek”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zbąszynek”
Położenie na mapie powiatu świebodzińskiego
Mapa konturowa powiatu świebodzińskiego, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Zbąszynek”
Ziemia52°14′32″N 15°48′59″E/52,242222 15,816389
TERC (TERYT)

0808064

SIMC

0988649

Urząd miejski
Rynek 1
66-210 Zbąszynek
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

Zbąszynek powstał w latach 1923–1939 jako Neu Bentschen (Nowy Zbąszyń), niemiecka osada i placówka celna, przy stacji granicznej. Wiernie oddaje to serial Szpiedzy w Warszawie – czteroodcinkowy polsko-brytyjski miniserial historyczny produkcji BBC Films i Telewizji Polskiej. W pierwszym odcinku część akcji odbywa się w miejscowości granicznej Neu Bentschen.

Lokalizacja nie obyła się bez trudności, gdyż pierwotna koncepcja budowy stacji w okolicy Dąbrówki Wielkopolskiej została zmieniona na skutek problemów z wykupem gruntów pod zabudowę. Ostatecznie osadę wybudowano na polach wsi Kosieczyn. W okresie międzywojennym stworzono dużą i nowoczesną infrastrukturę kolejową oraz kolonię według koncepcji miasta-ogrodu (projektantem był Friedrich Veil). Neu Bentschen w tym okresie zamieszkiwali w przeważającej większości Niemcy pracujący na kolei. W osadzie istniały dwa kościoły (ewangelicki i katolicki, oba wzniesione w 1929 roku w stylu charakterystycznym dla okresu międzywojennego), drukarnia należąca do Carla Albrechta, dom kultury (Deutsches Haus), szkoła, poczta oraz bank. Administracyjnie kolonia należała do powiatu międzyrzeckiego.

W okresie II wojny światowej istniały w mieście obozy pracy przymusowej, w których pracowały (w różnych okresach) oddziały robocze złożone jeńców sowieckich, francuskich, włoskich a także Żydzi z łódzkiego Getta. W wyniku fatalnych warunków wielu z przymusowych robotników zmarło z wycieńczenia oraz chorób. Robotnicy przymusowi pracowali głównie przy rozbudowie infrastruktury kolejowej i jej dostosowaniu do obsługi transportów wojennych. Często dochodziło w trakcie tych prac do aktów sabotażu bezlitośnie karanego przez Niemców.

 
Kim Ir Sen na stacji kolejowej w Zbąszynku. Na pierwszym planie, tyłem, Tomasz Kotkowiak

W styczniu 1945 roku mieszkańcy Neu Bentschen i okolicznych wsi ewakuowali się koleją za Odrę. O miasto nie toczyły się walki, więc pozostało niezniszczone (w znikomym stopniu dosięgły go dewastacje oraz szabrownicy, natomiast zostało splądrowane i podpalone przez Armię Czerwoną[4]) i mogło stanowić jeden z etapów w akcji repatriacyjnej. Od 1945 roku pod przejściową nazwą Nowy Zbąszyń (od 1946 pod obecną nazwą[5]) już w Polsce, uzyskał prawa miejskie. W latach 1945–1989 dominującą rolę w mieście odgrywała kolej, będąc głównym zakładem pracy i przyczyniając się do wszechstronnego rozwoju infrastruktury miejskiej. W tamtym okresie Zbąszynek był jednym z ważniejszych węzłów kolejowych na trasie Berlin – Warszawa.

Obecnie największym zakładem w okolicy jest koncern IKEA i szereg zakładów kooperujących. W byłej lokomotywowni serwisowane są zespoły trakcyjne Kolei Wielkopolskich, m.in. typu Pesa Elf[6]. W pobliżu znajduje się rezerwat leśny Kręcki Łęg (pow. 65 ha) oraz wioski Chlastawa z zabytkowym drewnianym kościołem z 1637 roku, Kosieczyn z drewnianym kościołem (według najnowszych[kiedy?] badań dendrochronologicznych jednym z najstarszych w kraju) datowanym na ok. 1406 rok i dworem z XVII–XVIII wieku oraz Dąbrówka Wielkopolska znana z walki o polskość w okresie międzywojennym i działalności Związku Polaków w Niemczech.

Demografia edytuj

  • Piramida wieku mieszkańców Zbąszynka w 2014 roku[7].


 

Zabytki edytuj

 
Kościół Macierzyństwa NMP
 
Urząd Miasta i Gminy w Zbąszynku

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:

  • kościół filialny pod wezwaniem śś. Apostołów Piotra i Pawła, z lat 1929–1930
  • zespół kościoła ewangelickiego, ul. Długa 29/30, z lat 1928–1929:

inne zabytki:

  • dworzec kolejowy z 1923 r.
  • Urząd Miasta i Gminy z 1930 r.
  • dom kultury w stylu modernistycznym.

Kultura edytuj

 
Gimnazjum i Miejska Biblioteka Publiczna, 1925 r.
  • Miasto należy do Regionu Kozła kultywującego tradycje ludowe
  • Dom Kultury Kolejarz
  • Kino Muza
  • Biblioteka Miejska w Zbąszynku.

Oświata edytuj

  • Niepubliczne Przedszkole pod Muchomorkiem
  • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi im. Powstańców Wielkopolskich w Zbąszynku
  • Szkoła Podstawowa im. II Armii Wojska Polskiego w Zbąszynku – oddział drugi placówki (dawniej Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Zbąszynku)
  • Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Zbąszynku (Zespół Szkół Technicznych im. Jana Pawła II w Zbąszynku)

Sport edytuj

  • Miejski Klub Sportowy „Syrena” Zbąszynek – klub piłkarski założony w 1945 roku i występujący w IV lidze lubuskiej.
  • Semafor Zbąszynek – sekcja piłki nożnej, strzelecka i wędkarska
  • SPS Strefa Piłki Siatkowej Zbąszynek – sekcja piłki siatkowej dziewcząt i chłopców.
  • Zbąszynecka Akademia Piłkarska.

Transport edytuj

Osobny artykuł: Zbąszynek (stacja kolejowa).
 
Parowóz Tp3 przy stacji Zbąszynek

Ważny węzeł kolejowy. Linie kolejowe łączą Zbąszynek bezpośrednio z wieloma miastami:

W pobliżu miasta przebiega droga wojewódzka nr 302 do Nowego Tomyśla.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19].
  2. ↑ Garbacz 2011 ↓, s. 187.
  3. ↑ Aleksander Fudalej, Piętnaście lat istnienia przekreśla tymczasowość (w sprawie nazwy „Ziemia Lubuska”), [w:] „Kwartalnik Historyczny”, R. 66, nr 4, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959, s. 1382.
  4. ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 249. ISBN 978-83-7510-714-2.
  5. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  6. ↑ RAK, Przystań dla „elfów”, w: Monitor Wielkopolski, wrzesień 2015, s. 6.
  7. ↑ Zbąszynek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 80. [dostęp 2013-02-20].

Bibliografia edytuj

  • Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. T. 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 187-190. ISBN 978-83-919914-8-0.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbąszynek&oldid=72059233”