Zygmunt Wróblewski
Zygmunt Florenty Wróblewski (ur. 28 października 1845 w Grodnie, zm. 16 kwietnia 1888 w Krakowie) – polski fizyk, członek Akademii Umiejętności (od 1880 r.), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1882 r.), pionier kriogeniki, wraz z Karolem Olszewskim współautor skroplenia powietrza, tlenu, azotu i tlenku węgla, a także wyznaczenia wartości krytycznych tych gazów oraz wielu innych. Wynalazca kaskadowej metody skraplania gazów[potrzebny przypis].
 Zygmunt Florenty Wróblewski | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 października 1845 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 kwietnia 1888 |
| Profesor nauk fizyka | |
| Wykładowca akademicki | |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1882 |
Życiorys edytuj
Studia rozpoczął w Kijowie, jednak musiał je przerwać, gdyż w wieku 18 lat przystąpił do powstania styczniowego. Na krótko został zesłany na Syberię. Studia ukończył w Berlinie, a dwa lata później w Monachium uzyskał tytuł doktora za pracę z zakresu elektryczności. Następnie odbył kilka podróży naukowych po Europie, nawiązując kontakty z czołowymi naukowcami europejskimi, oraz organizując sprzęt naukowy niedostępny w Polsce. W końcu osiadł w Krakowie, gdzie zaproponowano mu, jako już uznanemu naukowcowi, katedrę fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam zaprzyjaźnił się z Karolem Olszewskim, z którym od tego czasu intensywnie współpracował. Przez wiele lat przyjaźnił się także z matematykiem Brunonem Abakanowiczem[potrzebny przypis].
Zajmował się badaniem właściwości gazów i metali w niskich temperaturach oraz dyfuzją gazów. Wyznaczył temperatury krytyczne szeregu gazów, w tym parametry krytyczne wodoru[1].
W roku 1882 jako pierwszy wytworzył klatrat dwutlenku węgla i zbadał jego podstawowe właściwości.
Wraz z Karolem Olszewskim – chemikiem i również profesorem UJ – dokonał w 1883 r. pierwszego na świecie skroplenia tlenu (5 kwietnia) i azotu (13 kwietnia), co było dużym wydarzeniem w ówczesnym świecie naukowym. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i alkohol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach.
Wróblewski zmarł przedwcześnie w wieku 43 lat, w wyniku tragicznego wypadku, który miał miejsce późnym wieczorem 25 marca 1888, w jego laboratorium w gmachu Collegium Physicum, gdzie pracując nad swoją publikacją przy biurku rozlał sobie na ubranie zawartość lampy naftowej[2]. W płonącym ubraniu wybiegł z gmachu, gdzie dopiero dwaj studenci stłumili ogień płaszczami. W wyniku rozległych oparzeń Zygmunt Wróblewski zmarł 16 kwietnia 1888 r. o godz. 7. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w kwaterze Ra. W 2018 jego szczątki przeniesiono do Panteonu Narodowego w krypcie Kościele świętych Piotra i Pawła w Krakowie[3].
Życie prywatne edytuj
Syn Antoniego (1810-?) i Karoliny z Mańkowskich (1815-1900), miał braci: geografa Witolda (1839–1927) i chemika i wykładowcę Instytutu Technologicznego w Petersburgu Edwarda Wincentego (1848-1892)[4] i inżyniera technologa Stanisława (1854–1928)[5].
Upamiętnienie edytuj
Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku imieniem Zygmunta Wróblewskiego został nazwany krater Wróblewski na Księżycu[6]. Patronuje ulicom w Krakowie i Gdańsku (dzielnica Wrzeszcz). Jest także patronem IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie, pry ul. Kazimierza Czapińskiego 5.
Przypisy edytuj
- ↑ Orłowski 1979 ↓, s. 328,335,374,479.
- ↑ Zachował się nadpalony blat owego biurka. Wraz z przymocowanymi doń resztkami lampy naftowej przechowywany jest w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 321, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Artur T. Wróblewski, Edward Wincenty Wróblewski, Słownik Biograficzny Techników Polskich, t. 15, s. 173
- ↑ Zygmunt Florenty Wróblewski, M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 14.08.2023]
- ↑ Imię jego nosi też m.in.: IX Liceum Ogólnokształcące w Krakowie.
Bibliografia edytuj
- Bolesław Orłowski: Encyklopedia odkryć i wynalazków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979. ISBN 83-214-0021-3.
- M. Kucharski, Zygmunt Florenty Wróblewski. Szkic o życiu i twórczości, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
- A. Hrynkiewicz, A. Szytuła, Stulecie skroplenia składników powietrza, „Postępy Fizyki”, nr 36 (1), 41 (1985)
- Karolina Grodziska-Ożóg Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939) wyd. II Wydawnictwo Literackie Kraków 1987
Linki zewnętrzne edytuj
- Prace Zygmunta Wróblewskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
- Prace Zygmunta Wróblewskiego w serwisie Polona