Kudak: Różnice pomiędzy wersjami

'''Kudak''' ([[język ukraiński|ukr.]] кодак) – polska [[twierdza]] polska zbudowana w [[1635]] z inicjatywy [[hetman wielki koronny|hetmana wielkiego koronnego]] [[Stanisław Koniecpolski (hetman)|Stanisława Koniecpolskiego]].

Wzniesiona została w ciągu 4 miesięcy w formie niewielkiego czworobocznego fortu, na prawym wysokim brzegu [[Dniepr]]u, poniżej ujścia [[Samara (dopływ Dniepru)|Samary]], w miejscu, gdzie zaczynały się [[poroh]]y - na wysokości Kudackiego (Kojdackiego) porohu, od którego wzięła nazwę. Pierwotnie twierdzę nazywano Kodak. Miejsce, w którym znajdował się fort, znajduje się 10 km poniżej obecnego miasta [[Dniepropietrowsk]]a. Miała ona osłaniać południowe granice Polski, ograniczać kontakty chłopstwa ukraińskiego z [[Kozacy zaporoscy|Kozakami zaporoskimi]], oraz zapobiegać wyprawom Kozaków na [[Krym]] co powodowało częste konflikty dyplomatyczne z Turcją. Określana była jak "klucz do [[Zaporoże (kraina)|Zaporoża]]". Była to reduta z dwoma półbastionami od wschodu (południowo-wschodni półbastion zachował się do dzisiaj), którą wzniesiono wg projektu pułkownika królewskiego [[Jean de Marion|Jeana de Marion]] (Jan Marian). Niedokończony szaniec został opanowany przez kozaków Iwana Sulimy w tymże roku z powodu zdrady paru rusińskich żołnierzy z oddziału de Mariona. Załoga początkowo składała się z 200 najemnych [[dragoni (wojsko)|dragonów]]. Na skutek zdrady kilku rusińskich żołnierzy niedokończony szaniec opanowali w nocy z 3 na 4 sierpnia [[1635]] Kozacy pod dowództwem [[Iwan Sulima|Iwana Sulimy]], którzy powracali znad Morza Czarnego. Następnie kozacy Sulimy wybili całą załogę, znęcając się nad de Marionem, a fort zniszczyli. Wkrótce jednak w 1637 r. sejm podjął uchwałę o sfinansowaniu odbudowy fortu, w związku z czym hetman [[Stanisław Koniecpolski (hetman)|Stanisław Koniecpolski]] obsadził ruiny fortu z 4.000 żołnierzy i naprawił zniszczenia.

W [[1639]] r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów [[Johann Pleitner|Johanna Pleitnera]] i zrealizowano z pomocą Fryderyka Getkanta i Arciszewskiego, jako fortzałożenie o rozmiarach około 207 x 210 metrów w szpicach bastionów. Twierdza zbudowana wg założeń szkoły staroholenderskiej miała dwa pełne bastiony, dwa półbastiony i rodzaj dzieła kleszczowego od strony Dnieprurzeki Dniepr. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron suche fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi, twierdza miała też 13 armat (sześć brązowych i siedem żelaznych).

Na południowy-zachód od twierdzy w odległości 2,8 m znajdowała się duża drewniana wieża obserwacyjna, w miejscu której powstała później wieś Niemieckoje od narodowości żołnierzy jej strzegących. Pierwszym komendantem twierdzy był [[Jan Wojsław Żółtowski]], który zmarł w twierdzy w 1640 roku i został pochowany w kaplicy katolickiej. Jego następcą był pułkownik [[Krzysztof Grodzicki]] herbu Łada.

Podczas [[Powstanie Chmielnickiego|powstania Chmielnickiego]] Kudak, dowodzony przez pułkownikaGrodzickiego [[KrzysztofKudak Grodzicki|Krzysztofaodpierał Grodzickiegokozackie herbuoblężenie Łada]]przez 5 miesięcy na tyle skutecznie, że Chmielnicki musiał zastąpić dowodzącym oblegającymi Szumiejkę nowym dowódcą Nestorenką. Szturmy jednak były odpierane z ciężkimi stratami wśród Kozaków sięgających aż 4 tys. żołnierzy. Grodzicki jednak na wieść o porażce wojsk koronnych [[Bitwa pod Piławcami|pod Piławcami]] z uwagi na to, że nie mógł się już spodziewać odsieczy, skapitulował 1 października [[1648]] po 5-miesięcznym oblężeniu przez powstańców kozackich. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli).