Gołańcz: Różnice pomiędzy wersjami

W długiej historii Gołańczy bywały okresy, że traciła [[prawa miejskie]] i ponownie je odzyskiwała. Była niszczona przez obcych najeźdźców i odbudowywana później przez jej mieszkańców i dziedziców. [[3 maja]] [[1656]] roku oddział konny uzbrojony w cztery armaty ostrzelał warownię, wysadził most oraz bramę, a gdy najeźdźcom udało się wedrzeć do środka, wymordowali całą załogę (źródła podają liczbę 200-460 ofiar) nie oszczędzając nikogo. Wprawdzie będący na usługach Skandynawów [[Holandia|holenderski]] kronikarz [[Sam Pufendorf]] zapisał, że wycięto tylko tych, którzy byli pod bronią, a ukrywające się na zamku kobiety i dzieci ocalały, ale nauczeni doświadczeniem, jak bezczelnie przekupni dziennikarze potrafią fałszować rzeczywistość, nie mamy najmniejszego powodu, aby mu wierzyć. Zginęło wówczas w całej Gołańczy 425 osób, to jest 4 razy więcej niż w słynnej [[Bitwa pod Racławicami|bitwie pod Racławicami]].▼

We wrześniu 2010 roku w trakcie badań archeologiczno-architektonicznych prowadzonych pod kierownictwem dr Artura Różańskiego z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu i mgr Tomasza Olszackiego z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego w czasie wykopalisk prowadzonych w obrębie dziedzińca zamku dolnego natrafiono na masową mogiłę datowaną na połowę XVII w., w której szkielety, ułożone w porządku anatomicznym, lecz w sposób wskazujący na brak poszanowania ciał w czasie pochówku, nosiły ślady charakterystyczne dla dobijania rannych (czaszki rozbite kamieniami wyjętymi z bruku) i grabieży (brak śladów ubiorów). ▼

Na temat owych tragicznych chwil powstało wiele lokalnych legend. Jedna z nich mówi, że do obrony twierdzy zachęcała rodaków piękna starościanka Hanna. Dowódca szwedzkiego oddziału zdecydował się przerwać oblężenie, ale pod warunkiem, że odważna dziewczyna zostanie jego żoną. Ta – niczym legendarna Wanda, co z Niemcem dzieci mieć nie chciała – odmówiła wybierając śmierć w pobliskim jeziorze. Inna legenda głosi, iż przyczyną zejścia starościanki nie był uparty szwedzki adorator, lecz rozpacz na wieść o zamiarze poddania zamku wobec wielokrotnej przewagi wroga. W obliczu jej samobójstwa obrońcy postanowili walczyć do końca. Nie udało się. Szwedzi przełamali opór, a potem zrobili swoje.▼

Historie ze starościanką mają różne fabuły, ale zakończenie jedno: Hanka zawsze kończyła w stawie. Mówi się, że odtąd każdego roku w wigilię nocy świętojańskiej z toni wód jeziora wynurza się w pobliżu zameczku niezwykłej urody dziewica. To starościanka Hanna, która we włosy ma wplecione lilie, a prócz tego w jednej z rąk trzyma bukiecik z tych pięknych kwiatów. W ciemnościach nocy smętnie spogląda na gołaniecki zamek, a gdy wybije północ – jej postać ginie w toni jeziora. Dopełnieniem tych legend są opowieści mieszkańców tych okolic, którzy twierdzą (ci bardziej wrażliwi), iż każdej nocy między godziną 24 a 1 spotkać można widmo mężczyzny w czarnym stroju, który spod łuku bramy zamkowej spogląda na miasto. To ponoć zjawa samego starosty gołanieckiego, który opłakuje samobójczą córkę.▼

Po [[Potop szwedzki|wycofaniu się Szwedów]] warownię odbudowano, najpierw zrobili to Smoguleccy, a później – w [[XVIII wiek]]u – z inicjatywą taką wystąpił generał [[Jan Jerzy Flemming]], który przekształcił ją w niewielką szlachecką rezydencję. Potem obiekt znalazł się w rękach m.in. Przebędowskich, Mielżyńskich i Czarneckich. Za czasów tych ostatnich mocno zaniedbany już zamek po raz kolejny poddano działaniom remontowym, co na pewien czas oddaliło widmo ruiny. Pomimo wysiłków właścicieli był on jednak w coraz gorszej kondycji i jako nie nadający się do dalszej eksploatacji został ostatecznie opuszczony około roku [[1830]]. Przez następne 100 lat zameczkiem nikt się specjalnie nie interesował. Dopiero w 1. połowie ubiegłego wieku skupił on uwagę historyków – najpierw niemieckich, którzy w latach [[1941]]-[[1943|43]] prowadzili na jego terenie prace archeologiczne – a później naszych. Po wojnie w okresie [[1951]]-[[1953|53]] zabezpieczyli oni zabytkową ruinę i poddali ją konserwacji. W roku [[1989]] warownię kupiła (prawdopodobnie) obywatelka [[Stany Zjednoczone|USA]].▼