Jaworzno: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnią zmianę treści (zrobioną przez 193.239.63.70) i przywrócono wersję 29110477 autorstwa Michalgt86 |
→Historia: stylistyka i układ |
||
Linia 173:
[[Plik:ELJAW3.jpg|thumb|200px|[[Elektrownia Jaworzno|Elektrownia Jaworzno III]].]]
Jaworzno historycznie leży na terenie [[Małopolska|Małopolski]], a wykopaliska archeologiczne potwierdzają, że osiedle ludzkie istniało na jego terenie już w młodszej [[Epoka kamienia|epoce kamienia]]. Zarysowane wały na powierzchni wzgórza [[Grodzisko (Jaworzno)|Grodzisko]] wskazują również na istnienie osady we wczesnym średniowieczu. Przez wieki Jaworzno było niewielką osadą na terenie Ziemi krakowskiej w pobliżu Chrzanowa. Pierwsze zapiski o Jaworznie pochodzą z [[1229]], a w [[1335]] powstaje parafia, która przyjmuje imię [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]]. Początkowo tereny te należały do [[biskupi krakowscy|biskupów krakowskich]] i wchodziły w skład [[Klucz sławkowski|klucza sławkowskiego]]<ref>J. Łepkowski: ''Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa'', Warszawa 1863, s. 29 [http://books.google.com/books?id=HvQuAAAAYAAJ&pg=PA29&dq=rozgraniczaj%C4%85cego+wsie+biskupie+przez+Zygmunta+Starego&lr=&hl=de&cd=2#v=onepage&q=rozgraniczaj%C4%85cego%20wsie%20biskupie%20przez%20Zygmunta%20Starego&f=false].</ref><ref>M. Leś-Rudnicka: ''Historia miasta'' [http://www.jaworzno.pl/nasze-miasto/historia/historia-miasta.pdf].</ref>. Na rzece [[Przemsza|Przemszy]] od czasów staropolskich aż do [[1918]] przebiegała zachodnia granica państwa, a w czasach rozbiorów na styku rzek [[Przemsza|Przemszy]] i [[Biała Przemsza|Białej Przemszy]] istniał tzw. [[Trójkąt Trzech Cesarzy]], wyznaczający granicę między [[Austria|Austrią]], [[Rosja|Rosją]] a [[Królestwo Prus|Prusami]]. Początkowo w Jaworznie wydobywano [[srebro]] i [[ołów]] z [[Galena|galeny]], następnie rudę [[cynk]]u i [[żelazo|żelaza]], a w [[1767]] w obecnej dzielnicy miasta – [[Szczakowa|Szczakowej]] powstała pierwsza polska kopalnia węgla kamiennego i od tego czasu do dzisiaj w mieście wydobywa się ten surowiec.▼
▲Pierwsze zapiski o Jaworznie pochodzą z [[1229]], a w [[1335]] powstaje parafia, która przyjmuje imię [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]]. Początkowo tereny te należały do [[biskupi krakowscy|biskupów krakowskich]] i wchodziły w skład [[Klucz sławkowski|klucza sławkowskiego]]<ref>J. Łepkowski: ''Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa'', Warszawa 1863, s. 29 [http://books.google.com/books?id=HvQuAAAAYAAJ&pg=PA29&dq=rozgraniczaj%C4%85cego+wsie+biskupie+przez+Zygmunta+Starego&lr=&hl=de&cd=2#v=onepage&q=rozgraniczaj%C4%85cego%20wsie%20biskupie%20przez%20Zygmunta%20Starego&f=false].</ref><ref>M. Leś-Rudnicka: ''Historia miasta'' [http://www.jaworzno.pl/nasze-miasto/historia/historia-miasta.pdf].</ref>. Na rzece [[Przemsza|Przemszy]] od czasów staropolskich aż do [[1918]] przebiegała zachodnia granica państwa, a w czasach rozbiorów na styku rzek [[Przemsza|Przemszy]] i [[Biała Przemsza|Białej Przemszy]] istniał tzw. [[Trójkąt Trzech Cesarzy]], wyznaczający granicę między [[Austria|Austrią]], [[Rosja|Rosją]] a [[Królestwo Prus|Prusami]]. Początkowo w Jaworznie wydobywano [[srebro]] i [[ołów]] z [[Galena|galeny]], następnie rudę [[cynk]]u i [[żelazo|żelaza]], a w [[1767]] w obecnej dzielnicy miasta – [[Szczakowa|Szczakowej]] powstała pierwsza polska kopalnia węgla kamiennego i od tego czasu do dzisiaj w mieście wydobywa się ten surowiec.
Po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]] miasto znalazło się w [[Zabór austriacki|zaborze austriackim]]. W latach [[1809]]-[[1815]] Jaworzno wchodziło w skład [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]], w latach [[1815]]-[[1846]] na nim kończyło się terytorium maleńkiej, formalnie niepodległej [[Wolne Miasto Kraków|Rzeczypospolitej Krakowskiej – Wolnego Miasta Krakowa]]. Od 1846 do [[1918]] należała do Wielkiego Księstwa Krakowskiego, w ramach zaboru austriackiego.
Linia 183 ⟶ 181:
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] miasto znalazło się pod [[Okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945|okupacją niemiecką]]. W okresie II wojny światowej Jaworzno stało się formalnie częścią [[III Rzesza|Rzeszy Niemieckiej]]. Nazistowska administracja planowała germanizację jego nazwy na ''Arnshalde'', jednak nie udało się. Utworzono tu podobóz [[Obóz koncentracyjny|obozu koncentracyjnego]] [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]] ([[Oświęcim]]), którego więźniowie pracowali w jaworznickich kopalniach, inaczej zwany: [[Centralny Obóz Pracy w Jaworznie|Centralny Obóz Pracy]] ''Neu-Dachs''. Po wojnie obóz funkcjonował nadal i był [[Progresywne Więzienie dla Młodocianych w Jaworznie|miejscem więzienia dla żołnierzy AK]] oraz osób niewygodnych dla komunistów w powojennej Polsce, m.in. Niemców, Ślązaków, Ukraińców, polskich [[Łemkowie|Łemków]].
Dynamiczny rozwój miasta nastąpił w drugiej połowie [[XX wiek]]u, kiedy napłynęły do niego tysiące ludzi (głównie z południowej Polski) do pracy w [[Przemysł|przemyśle]]. W drugiej połowie [[XX wiek]]u do Jaworzna przyłączono okoliczne osady oraz dawniej niezależne miasta, tworząc dzisiejsze dzielnice [[Dąbrowa Narodowa (Jaworzno)|Dąbrowa Narodowa]], [[Szczakowa]], [[Byczyna (Jaworzno)|Byczyna]], [[Jeleń (Jaworzno)|Jeleń]], [[Ciężkowice (Jaworzno)|Ciężkowice]], [[Długoszyn (dzielnica Jaworzna|Długoszyn]]. Powstaje organizm miejski o specyficznej, promienistej (rozchodzącej się od centrum) strukturze, mający bardzo dużą powierzchnię (152,2 km²) i ok. 100 tys. mieszkańców. Do [[1975]] Jaworzno było jednym z ważniejszych miast ówczesnego [[Województwo krakowskie|woj. krakowskiego]]. Po reformie administracyjnej [[1975]] roku zostaje przyłączone, głównie ze względu na silnie rozwinięty przemysł, do [[Województwo katowickie|województwa katowickiego]], przez co straciło na znaczeniu, choć znacząco zwiększyło liczbę mieszkańców przyjeżdżających do pracy w kopalniach.
Kolejna [[Reforma administracyjna w Polsce (1999)|reforma administracyjna]] z [[1999]] nie przywróciła miasta do Małopolski (jak to się stało z pozostałymi miastami dawnego powiatu chrzanowskiego: Chrzanowem, [[Trzebinia|Trzebinią]], [[Libiąż]]em), włączając Jaworzno do [[Województwo śląskie|woj. śląskiego]] jako miasto na prawach powiatu ([[powiat grodzki]]).
| |||