Buczacz: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Pawski (dyskusja | edycje)
kat.
Konarski (dyskusja | edycje)
ilustracja
Linia 26:
[[Plik:Tarnopolskie.gif|thumb|Położenie na mapie [[województwo tarnopolskie|województwa tarnopolskiego]] w Polsce w 1939 roku]]
[[Plik:Ua butschatsch rathaus.jpg|thumb|Ratusz zaprojektowany przez [[Bernard Meretyn|Bernarda Meretyna]] w XVIII w]]
[[Plik:Buchach-Basilian-Monastery.jpg|thumb|Kościół i klasztor bazylianów w stylu [[Barok wileński|baroku wileńskiego]]]]
[[Plik:Buchach (50).jpg|thumb|Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP]]
[[Plik:Buchach (42).jpg|thumb|Ruiny zamku w Buczaczu]]
 
'''Buczacz''' ([[język ukraiński|ukr.]] Бучач) – [[miasto]] na [[Ukraina|Ukrainie]], nad [[Strypa|Strypą]], w [[obwód tarnopolski|obwodzie tarnopolskim]], siedziba [[rejon buczacki|rejonu buczackiego]], do 1945<ref>Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej ({{Dziennik Ustaw|rok=1946|numer=2|pozycja=5}}).</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Osmańczyk| imię = Edmund Jan| autor link = Edmund Osmańczyk| tytuł = Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych | wydawca = Wiedza Powszechna| miejsce = Warszawa| rok = 1982| strony = 408| isbn = 83-214-0092-2}}</ref> w Polsce, w [[województwo tarnopolskie|województwie tarnopolskim]], siedziba [[powiat buczacki|powiatu buczackiego]]; dawna rezydencja [[Magnateria polska|magnaterii polskiej]].
 
== Historia ==
Buczacz istniał już w XII w. Pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z roku [[1260]]. Od połowy [[XIV wiek|XIV]] wieku z [[Ruś Czerwona|Rusią Czerwoną]] należał do Polski. [[Michał Adwaniec z Buczacza]], herbu Abdank (zm. 1392) wszedł w posiadanie Buczacza w drugiej połowie XIV w. W l. [[1372]]-[[1379]], po uzyskaniu nadania, fundował w 1379 r. w tej miejscowości kościół parafialny i wybudował zamek, zaś w [[1393]] r. uzyskał zgodę króla na lokację tego miasta na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Była to pierwsza lokacja miejska na Ziemi Halickiej. W 1401 r. parafia buczacka została powiększoną dotacją przez Michała i Teodorę Buczacką dziedziców na Buczaczu. Od nazwy miasta ta gałąź rodu Awdańców przybrała nazwę Buczackich. Syn Adwańca [[Michał Mużyło Buczacki]] - [[wojewodowie podolscy|wojewoda podolski]] w [[1427]] uzyskał od [[Władysław II Jagiełło|Władysława II Jagiełły]] przeniesienie swego rodowego Buczacza na [[Polskie prawo|prawo polskie]]. Buczacz w XIV - XVII w. stanowił ważną twierdzę nadgraniczną, powstrzymując ataki Kozaków, Tatarów i Turków. Napady Tatarów w XV w. zniszczyły znacznie miasto. W [[1515]] Buczacz ponownie lokowano na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Miasto było m.in. zasiedlone przez liczną społeczność żydowską. W [[1580]] wybudowano na nowo zamek, który w 1672 r. mimo obrony przez Teresę Potocką, żonę bracławskiego wojewody, został zdobyty przez Turków i był czasową siedzibą [[Mehmed IV|Mahometa IV]]. Miasto też zostało zdobyte, złupione i spalone. [[18 października]] [[1672]] roku, po upadku [[Kamieniec Podolski|Kamieńca Podolskiego]] i przegranej wojnie, król [[Michał Korybut Wiśniowiecki]] podpisał w Buczaczu traktat pokojowy z [[Turcja|Turcją]] (tzw. [[Pokój buczacki 1672|traktat w Buczaczu]]), zrzekając się na jej korzyść części [[Ukraina (Naddnieprze)|Ukrainy]] i [[Podole|Podola]] oraz zobowiązując do płacenia rocznego [[haracz]]u. Na skutek traktatu, do [[1683]] połowa miasta (jeden brzeg rzeki) znajdowała się na terytorium tureckim. Na początku XVII w. Buczacz należał do [[Potoccy|Potockich]]. Żona [[Stefan Potocki (wojewoda bracławski)|Stefana Potockiego]], [[Maria Mohylanka]] zamek rozbudowała i wzmocniła, po napadzie Turków w 1676 r., a ponownie odbudował go [[Jan Potocki (rotmistrz wojsk koronnych)]]. W XVIII w. Buczacz był rezydencją [[Mikołaj Bazyli Potocki|Mikołaja Potockiego]] - starosty kaniowskiego, wojewody bełskiego. Zbudował on tu późnobarokowy kościół farny Wniebowzięcia NMP (z l. 1761-1763; wewnątrz ołtarz, zabytkowa ambona i zachowane częściowo freski), [[rokoko]]wy [[ratusz w Buczaczu|ratusz]] (z l. 1750-1751; ozdobiony niegdyś rzeźbami przedstawiającymi prace Herkulesa<ref>większość zdobień została zniszczona w pożarze w 1865r.</ref>, z 35-metrową wieżą), oba według projektu Bernarda Meretyna i rzeźbiarza [[Jan Jerzy Pinzel|Jana Jerzego Pinsla]], cerkiew Podniesienia Krzyża Świętego [[Bazylianie|bazylianów]] z [[1770]] roku, fundowaną pierwotnie w 1712 r. przez [[Szczepan Potocki|Szczepana]] i Joannę Potockich (1770) z portretem fundatora, i odremontował zamek, zniszczony przez Turków w 1676r.

W [[1772]] podczas [[I rozbiór Polski|I rozbioru Polski]] Buczacz przypadł [[Austria|Austrii]].
 
W Buczaczu działał oddział [[Polskie Towarzystwo Ludoznawcze|Towarzystwa Ludoznawczego]] założony przez polskiego profesora [[Ludwik Młynek|Ludwika Młynka]].
Linia 45 ⟶ 50:
Po wypędzeniu ludności polskiej w 1945 r. komunistyczne władze ukraińskie kościół w Buczaczu zamknęły, a potem umieściły w nim magazyn artykułów żelaznych, a następnie magazyn zboża. Z kościelnej krypty wyrzucono kości Potockich (obecnie pochowane są na miejscowym cmentarzu). W [[1991]] r. buczacka fara została przez władze Ukrainy oddana [[katolicyzm|katolikom]]. Duże zasługi w ratowaniu ruin kościoła położył polski duchowny związany z tarnopolszczyzną - ks. [[Ludwik Rutyna]].
 
Od [[1991]] miasto znajduje się na terenie niepodległej [[Ukraina|Ukrainy]]. Poza wymienionymi już zabytkowymi budowlami fundacji Mikołaja Potockiego w mieście znajdują się jeszcze dwie zabytkowe cerkwie obronne: św. Mikołaja z 1610r. oraz Opieki Matki Boskiej (Pokrowska) z 1764r.
 
=== Zabytki ===
* [[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu|Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]
* [[Ratusz w Buczaczu]] w stylu barokowym
* cerkiew bazylianów pw. Podniesienia Krzyża Świętego z [[1770]] roku, ufundowana w miejscu kościoła dominikanów w 1712 r. przez [[Szczepan Potocki|Szczepana Potockiego]] z portretem fundatora.
* cerkiew obronna pw. św. Mikołaja z 1610 r.
* cerkiew pw. Opieki Matki Boskiej (Pokrowska) z 1764 r.
 
=== Zamek w Buczaczu ===
Nad rzeką Strypą w końcu XIV w. wybudowano na trójkątnym cyplu [[zamek]] obronny, który należał do rodów [[Buczacy|Buczackich]], [[Golscy|Golskich]] i na początku XVII wieku do [[Potoccy|Potockich]]. Najstarsza część zamku od strony północnej (wymurowanego z jasnego i czerwonego piaskowca na zaprawie wapiennej) jest pozostałością założenia średniowiecznego. Po przejściu zamku w ręce Potockich, żona [[Stefan Potocki (wojewoda bracławski)|Stefana Potockiego]], [[Maria Mohylanka]] rozbudowała i wzmocniła warownię o część południową z dwiema wielkimi półkolistymi [[basteja]]mi od wschodu i zachodu, które flankowały załamująca się kurtynę południową. Mury tej części dochodzą do dzisiaj do 4 m grubości. Strzelnice umieszczone w bastejach do prowadzenia ognia krzyżowego zlokalizowano na kilku kondygnacjach. Na murach obronnych od wewnątrz widoczne są do dzisiaj kamienne wsporniki, dźwigające dawniej drewniane ganki strzelnicze. Wewnątrz obwodu zamkowego od strony wschodniej, zbudowano budynek renesansowy z krużgankami. Mieściła się w nim także brama wjazdowa na wysokości I piętra z mostem zwodzonym i pochylnią. Dzięki tym modyfikacjom, zamek odparł liczne najazdy kozackie, tatarskie, tureckie i moskiewskie. W czasie [[Wojna polsko-turecka 1672-1676|wojny z Turcją]], w [[1676]] r. zdobyli go i zniszczyli Turcy. Wzmianki z 1784 roku mówią o tym, że zamek został jednak odbudowany przez [[Jan Potocki|Jana Potockiego]]. Jednak w owym okresie był on już opuszczony. W 1772 r. trafił do zaboru rosyjskiego, a w XIX wieku zabudowania zamku zaczęto sukcesywnie rozbierać na materiał budowlany, przez co do dzisiaj przetrwały tylko części murów południowych i wschodniej bastei a także fragmenty pałacu z ciosami piaskowcowymi na narożach i z otworami okien. Ruiny zamku znajdują się na wzniesieniu 200 m od kościoła Wniebowzięcia NMP (dojście ul. Zamkową).
 
=== Ludzie związani z Buczaczem ===
Linia 59 ⟶ 74:
* [[Szymon Wiesenthal]] - żydowski działacz, inżynier architekt, tropiciel hitlerowskich zbrodniarzy wojennych,
* [[Władysław Zych (paleontolog)|Władysław Zych]] - polski paleontolog i geolog, profesor, żołnierz AK.
 
=== Zamek w Buczaczu ===
Nad rzeką Strypą w końcu XIV w. wybudowano na trójkątnym cyplu [[zamek]] obronny, który należał do rodów [[Buczacy|Buczackich]], [[Golscy|Golskich]] i na początku XVII wieku do [[Potoccy|Potockich]]. Najstarsza część zamku od strony północnej (wymurowanego z jasnego i czerwonego piaskowca na zaprawie wapiennej) jest pozostałością założenia średniowiecznego. Po przejściu zamku w ręce Potockich, żona [[Stefan Potocki (wojewoda bracławski)|Stefana Potockiego]], [[Maria Mohylanka]] rozbudowała i wzmocniła warownię o część południową z dwiema wielkimi półkolistymi [[basteja]]mi od wschodu i zachodu, które flankowały załamująca się kurtynę południową. Mury tej części dochodzą do dzisiaj do 4 m grubości. Strzelnice umieszczone w bastejach do prowadzenia ognia krzyżowego zlokalizowano na kilku kondygnacjach. Na murach obronnych od wewnątrz widoczne są do dzisiaj kamienne wsporniki, dźwigające dawniej drewniane ganki strzelnicze. Wewnątrz obwodu zamkowego od strony wschodniej, zbudowano budynek renesansowy z krużgankami. Mieściła się w nim także brama wjazdowa na wysokości I piętra z mostem zwodzonym i pochylnią. Dzięki tym modyfikacjom, zamek odparł liczne najazdy kozackie, tatarskie, tureckie i moskiewskie. W czasie [[Wojna polsko-turecka 1672-1676|wojny z Turcją]], w [[1676]] r. zdobyli go i zniszczyli Turcy. Wzmianki z 1784 roku mówią o tym, że zamek został jednak odbudowany przez [[Jan Potocki|Jana Potockiego]]. Jednak w owym okresie był on już opuszczony. W 1772 r. trafił do zaboru rosyjskiego, a w XIX wieku zabudowania zamku zaczęto sukcesywnie rozbierać na materiał budowlany, przez co do dzisiaj przetrwały tylko części murów południowych i wschodniej bastei a także fragmenty pałacu z ciosami piaskowcowymi na narożach i z otworami okien. Ruiny zamku znajdują się na wzniesieniu 200 m od kościoła Wniebowzięcia NMP (dojście ul. Zamkową).
 
== Pobliskie miejscowości ==