Wikipedia

Historia Polski (1697–1763): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Było napisane, że żaden sejm w czasie jego panowania Augusta III nie doszedł do skutku, co jest niezgodne z prawdą, ponieważ sejm pacyfikacyjny nie został zerwany.
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Kultura: drobne merytoryczne, ilustracja
Linia 92:
 
==== Kultura ====
{{Main|Architektura rokokowa na kresach dawnej Rzeczypospolitej|Sarmatyzm|Barok wileński}}
[[Plik:Zamek królewski fasada saska 02.jpg|thumb|Zamek królewski - fasada saska]]
[[Plik:Collegium Nobilium 11.jpg|thumb|Collegium Nobilium w Warszawie]]
[[Plik:Biblioteka Zaluskich.jpg|thumb|Biblioteka Załuskich]]
Już od lat 40. dają się zauważyć pierwsze symptomy ożywienia kulturalnego.▼
Wobec upadku [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]], ciężar szkolnictwa wyższego przejmują kolegia [[jezuici|jezuickie]] i [[Pijarzy|pijarów]]. Następuje wzrost liczby zakonów katolickich i prowadzonych przez nie dzieł. W 1720 roku powstało w Gdańsku oświeceniowe towarzystwo naukowe ''Societas literaria''. W 1743 roku powołano kolejne towarzystwo naukowe ''societas physicae experimentalis'' z własną biblioteką i laboratorium. Sponsorował je [[Józef Aleksander Jabłonowski]]. Prasy drukowanej wydawano więcej niż w XVII wieku, lecz były to wydawnictwa koncentrujące się głównie na dewocji i retoryce (kalendarze, literatura religijna, wzory mów, porady).▼
 
Poziom życia umysłowego i kulturalnego w Polsce był wod epocepoczątku saskiejpanowania Augusta II Mocnego do lat 40. XVIII wieku był bardzo niski na skutek wojny domowej i anarchii, co pokazuje panujący w tym okresie wielki zastój na polu prac naukowych, bardzo mała liczba przekładów literackich – zupełny brak wznowień dzieł poezji polskiej (np. dzieła Kochanowskiego nie były wznawiane od roku 1639 aż do panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego)<ref>Ignacy Chrzanowski: ''Historia literatury niepodległej Polski.'' Warszawa, PIW 1971, s. 278</ref>, czy nawet bardzo mała liczba wydań artystycznej literatury drugorzędnej<ref>Juliusz Nowak-Dłużewski: ''Stanisław Konarski.'' Warszawa, PAX 1951, s. 16.</ref>. Warci wspomnienia są tylko tylko nieliczni autorzy z tego okresu, tacy jak: [[Józef Baka]], [[Jan Damascen Kaliński|Jan Damasen Kaliński]], [[Jan Skorski]], [[Jan Stanisław Jabłonowski (kanclerz)|Jan Stanisław Jabłonowski]], [[Wacław Piotr Rzewuski]], [[Wojciech Stanisław Chrościński]] oraz [[Elżbieta Drużbacka]]. Z prozaików tego okresu wyróżniał się pamiętnikarz [[Jędrzej Kitowicz]]. W odpowiedzi na kryzys państwa w czasach saskich powstały takie dzieła jak ''O skutecznym rad sposobie'' Stanisława Konarskiego oraz ''Głos wolny wolność ubezpieczający'' przypisywany Stanisławowi Leszczyńskiemu.
 
▲JużDopiero od lat 40. XVIII w. dają się zauważyć pierwsze symptomy ożywienia kulturalnego.
▲Wobec upadku [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]], ciężar szkolnictwa wyższego przejmują kolegia [[jezuici|jezuickie]] i [[Pijarzy|pijarów]]. Następuje wzrost liczby zakonów katolickich i prowadzonych przez nie dzieł. W 1720 roku powstało w Gdańsku oświeceniowe towarzystwo naukowe ''Societas literaria''. W 1743 roku powołano kolejne towarzystwo naukowe ''societas physicae experimentalis'' z własną biblioteką i laboratorium. Sponsorował je [[Józef Aleksander Jabłonowski]]. Prasy drukowanej wydawano więcej niż w XVII wieku, lecz były to wydawnictwa koncentrujące się głównie na dewocji i retoryce (kalendarze, literatura religijna, wzory mów, porady).
 
W 1740 r. [[Stanisław Konarski]] założył [[Collegium Nobilium w Warszawie]], elitarną szkołę kształcącą młodzież szlachecką. Po 1754 [[pijarzy]], później [[jezuici]] zreformowali szkolnictwo zakonne. W szkołach średnich obok łaciny pojawiły się języki nowożytne (jednak nadal nie nauczano języka polskiego), zwiększono zakres nauczania przedmiotów ścisłych. W 1747 r. bracia Załuscy założyli w Warszawie [[Biblioteka Załuskich|bibliotekę Załuskich]] otwartą dla szerszej publiczności (liczący 400 tysięcy tomów, 20 tysięcy rękopisów i 40 tysięcy rycin zbiór<ref>[[Ludwik Bazylow]], Polacy w Petersburgu, [[1984]] s. 46.</ref> – jeden z największych w Europie), która dała początek [[Biblioteka Narodowa (Warszawa)|Bibliotece Narodowej]].
 
Czasy saskie były ostatnim etapem rozwoju budownictwa [[barok]]owego, które po regresie związanym z wojną domową i anarchią, zaczęło ponownie rozwijać się od lat 40. XVIII w. Obok inwestycji dworskich, np. [[Oś Saska|Osi Saskiej]] i fasada od strony Wisły Zamku Królewskiego w Warszawie, powstały liczne barokowe rezydencje magnackie (np. [[Pałac Branickich w Białymstoku]], [[Pałac Brühla w Warszawie]], [[Pałac Biskupów Krakowskich w Warszawie]], [[Pałac w Radzyniu Podlaskim]], elewacja[[Zamek zamkuw Rydzynie|Pałac w WarszawieRydzynie]], od[[Pałac stronybiskupi Wisływ Ciążeniu]]). W wielu z nich pojawiły się elementy [[rokoko]]we. W budownictwie sakralnym przodowały Warszawa ([[Kościół Wizytek w Warszawie]]) i [[Wilno]] gdzie dominował barok emocjonalny (nurt – szkoła[[barok wileńskawileński]]). Wybitnymi przykładami architektury barokowej powstałej w czasach saskich były [[Kościół Dominikanów we Lwowie]], [[Ratusz w Buczaczu]] i [[Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła i klasztor Bazylianów w Berezweczu|Kościół w Berezweczu]]. W tym okresie przebudowano też kościół Pijarów na Skałce w Krakowie oraz w Świętej Lipce. Rozwinęła się też wtedy lwowska rzeźba rokokowa. Spośród rzeźbiarzy zaznaczyli się [[Jan Jerzy Plersch]], [[Antoni Frąckiewicz]], Wojciech Rojewski, Jan Henryk Meissner, [[Jan Chryzostom Redler]], [[Maciej Polejowski]], [[Jan Jerzy Pinzel]].
 
== Zobacz też ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_Polski_(1697–1763)”