Kudak: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
EmptyBot (dyskusja | edycje)
m →‎Druga twierdza: poprawa pisowni zgodnie z pwn, replaced: południowy-zachód → południowy zachód
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Druga twierdza: drobne merytoryczne
Linia 43:
W [[1639]] r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów [[Johann Pleitner|Johanna Pleitnera]] i zrealizowano z pomocą [[Fryderyk Getkant|Fryderyka Getkanta]] i [[Eliasz Arciszewski|Eliasza Arciszewskiego]], jako założenie o rozmiarach około 207 x 210 metrów w szpicach [[bastion]]ów. [[Twierdza]] zbudowana według założeń szkoły staroholenderskiej miała dwa pełne bastiony, dwa półbastiony i rodzaj dzieła kleszczowego od strony rzeki [[Dniepr]]. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron suche fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi. W twierdzy założono jeden z [[arsenał]]ów artylerii koronnej (obok np. [[Lwów|Lwowa]], [[Kamieniec Podolski|Kamieńca]], [[Bar (obwód winnicki)|Baru]]). Twierdza w 1639 roku miała 11 dział, w tym [[kolubryna|kolubrynę bastardową]], 4 działa regimentowe, 6 dział żelaznych, 200 granatów, 1050 kul 4-funtowych i 50 kul 12-funtowych. W 1648 roku liczba dział wzrosła. Na południowy zachód od twierdzy w odległości 2,8 km znajdowała się duża drewniana wieża obserwacyjna, w miejscu której powstała później wieś Niemieckoje, nazwana od narodowości żołnierzy jej strzegących. Pierwszym komendantem twierdzy był [[Jan Wojsław Żółtowski]], który zmarł w twierdzy w 1640 roku i został pochowany w pobliskim kościółku zakonu [[Dominikanie|Dominikanów]]. Jego następcą był pułkownik [[Krzysztof Grodzicki]] herbu Łada. W 1645 roku twierdzę odwiedził [[Jeremi Wiśniowiecki]].
 
== Oblężenie w 1648 roku ==
Podczas [[Powstanie Chmielnickiego|powstania Chmielnickiego]] dowodzony przez Krzysztofa Grodzickiego Kudak odpierał kozackie oblężenie przez 5 miesięcy na tyle skutecznie, że Chmielnicki musiał zastąpić dowodzącym oblegającymi Szumiejkę nowym dowódcą Maksyma Nestorenką. Szturmy jednak były odpierane z ciężkimi stratami wśród Kozaków sięgających aż 4 tys. żołnierzy. Grodzicki jednak na wieść o porażce wojsk koronnych [[Bitwa pod Piławcami|pod Piławcami]] z uwagi na to, że nadchodziła zima i nie mógł się już spodziewać odsieczy, skapitulował 12 października [[1648]]. Załodze gwarantowanozagwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią. Kompanie [[Dragon|dragonów]] Grodzickiego i Wejhera oraz „polską” odprowadzono w kierunku [[Czehryń|Czehrynia]] (gdzie część polskich i niemieckich żołnierzy jednakżeoraz poniosłaich późniejrodzin poniosła śmierć na skutek ataków Kozaków i [[Czerń (ruskie chłopstwo)|czerni]], zaś część została zatrzymana w niewoli<ref>''Tam kiedyśmy się ruszyli, zaraz jednych na miejscu, niektórych na polu, a ostatek najbardziej u bramy odbierając chorągwie, muszkiety, bębny, wozy z końmi i broń, i wszystko odzienie aż do naga; na najmniejszym sprzeciwieniem się bijąc, krwawiąc, nie tylko mężczyzn, ale białogłowy i dzieci i do siebie sposobem pogańskim za niewolników dzieci biorąc od rodziców i drugich, mianowicie Polaków do chrztu ruskiego przyniewalając''</ref>), kompanię dragonów [[Marcin Czarniecki|Marcina Czarnieckiego]] do Woronikówki, a kompanię dragonów Stanisława Koniecpolskiego do Kryłowa nad Dnieprem.
 
W późniejszym okresie, po radzie w [[Perejasław Chmielnicki|Perejasławiu]] w [[1654]], Kudak był obsadzony przez Kozaków.
 
Twierdza została ostatecznie zburzona przez Rosję na skutek upokarzających dla niej ustaleń [[Traktat prucki|traktatu pruckiego]] między Rosją a Turcją z [[1711]] roku.
 
== Stan obecny ==
Eksploatowany w latach 1944-1994 w bezpośrednim sąsiedztwie kamieniołom (obecnie jezioro) doprowadził do zniszczenia większej części pozostałości twierdzy. Działalność kamieniołomu, założonego w czasie istnienia [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]], miała prawdopodobnie na celu zatarcie śladów polskiej obecności w tym rejonie poprzez zniszczenie ruin twierdzy<ref name=":0">http://www.fortified-places.com/kudak/</ref>.
 
Do czasów obecnych zachowały się pozostałości dwóch bastionów, łączącego je wału ziemnego oraz fragmenty wału północno-zachodniego, a ponadto widoczne są ślady jednego z półbastionów pierwszej twierdzy. Znajduje się tam również, wzniesiony w 1910 roku na polecenie rosyjskich władz, pomnik propagandowy upamiętniający rebelię kozacką z 1648 roku oraz „wieczny sojusz rosyjsko-ukraiński” (napis na pomniku zawiera nieprawdziwe informacje<ref>Napis głosi: „W tym miejscu hetman Bohdan Chmielnicki wraz z wojskami zaporoskimi zdobył w walce polską twierdzę Kudak 24 kwietnia 1648 roku”</ref>), ponadto współcześnie wzniesiono tam tablicę, zawierającą krótką informację o twierdzy a także przedstawiający jej rysunek, oraz kamienie upamiętniające powstanie kozackie. Ruiny są obecnie [[zabytek|zabytkiem]]<ref name=":0" />.
 
{{Przypisy}}