|
'''[[Gdańsk]]''' – miasto na pograniczu trzech kultur. Swój rozkwit zawdzięczał położeniu u ujścia [[Wisła|Wisły]], którą to drogą wodną począwszy od X wieku spławiano nad [[Morze Bałtyckie|Bałtyk]] towary produkowane w Polsce i krajach ościennych.
Przecinały się tutaj też dwie przeciwstawne sobie drogi ekspansji: stałe dążenie państwa polskiego na północ oraz niemieckie parcie na wschód. Starcie tych dwóch sił oddziaływało na losy miasta przez wiele stuleci. W XI stuleciu osada, a wraz z nią cały [[Pomorze Gdańskie|region]], należała do [[Historia Polski (do 1138)|Królestwa Polskiego]], by później – na ponad dwieście lat – znaleźć się pod panowaniem [[książęta pomorscy|książąt pomorskich]], którzy pod koniec XIII wieku scedowali swą domenę w ręce władców Polski, [[Przemysł II|Przemysła II]] i ostatecznie [[Władysław I Łokietek|Władysława Łokietka]]. W roku 1308 Gdańsk został zajęty zbrojnie przez [[zakon krzyżacki|Krzyżaków]], którzy władali do roku 1456, kiedy to [[Prusy Królewskie]], a wraz z nimi Gdańsk, znalazły się – na ponad trzy stulecia – w granicach [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]]. Utracony na rzecz [[Królestwo Prus|Prus]] w roku 1793 był Gdańsk, z przerwami, straconyutracony dlaprzez Polski ażPolskę do roku 1945, kiedy to – decyzją wielkich mocarstw podczas [[Konferencja poczdamska|konferencji w Poczdamie]] (a wcześniej jednostronną decyzją władz [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Sowieckiego]]) – został ponownie przyznany Polsce.
== Kalendarium ==
== Wczesne średniowiecze i rozbicie dzielnicowe ==
Badania [[archeologia|archeologiczne]] wskazują na istnienie na obecnym terenie miasta, osady rzemieślniczo-rybackiej już w VII wieku. W latach 60. XI wieku powstał u ujścia Motławy do Wisły [[gród|gród obronny]] [[Władcy Pomorza Gdańskiego|książąt pomorskich]]<ref>Sławomir Maździoch, Grody wczesnopiastowskie w świetle wyników tzw. badań „milenialnych” oraz efektów najnowszych prac wykopaliskowych, [w:], s.448, [https://www.academia.edu/5022663/Grody_wczesnopiastowskie_w_%C5%9Bwietle_wynik%C3%B3w_tzw._bada%C5%84_milenialnych_oraz_efekt%C3%B3w_najnowszych_prac_wykopaliskowych]</ref>. Wraz z tajemniczym upadkiem na początku XI wieku konkurencyjnego dla Gdańska [[Truso]], w tym czasie głównego ośrodka handlowego rejonu ujścia Wisły, otwarła się droga do rozwoju osady. Gdańsk po raz pierwszy został wymieniony jako miasto (''Gyddanyzc urbs'') w „Żywocie św. Wojciecha” (''Vita prima Sancti Adalberti''), spisanym przez [[Jan Kanapariusz|Jana Kanapariusza]] w roku 999 w [[Rzym]]ie<ref>Hubert Górnowicz, ''Historia Gdańska'' t. I, s. 15.</ref>. Z zapisu tego wynika, że [[Święty Wojciech|św. Wojciech]] był w Gdańsku – i ochrzcił kilka tysięcy osób – wiosną 997 roku. Była to wówczas niewielka zapewne osada rybacka, położona na bagnistych terenach w widłach Wisły, [[Motława|Motławy]] i [[Radunia (rzeka)|Raduni]], a miano ''urbs'' zyskała dzięki grodowiistniejącemu książęcemu,tu zbudowanemu na jej północno-zachodnim skrajugrodowi. Gród ten obwiedziony był drewniano-ziemnym wałem i fosą, a z osadą łączył go drewniany most. Innym miejscem, w którym odnaleziono ślady osadnictwa z X w. są okolice [[Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku|ratusza]] i [[Hala Targowa w Gdańsku|Hali Targowej]]. Nie wiadomo, w którym miejscu istniał pierwszy gród zbudowany przez Piastów, ponieważ gród w widłach Motławy i Wisły zbudowano dopiero w latach 50.-60. XI wieku<ref>Sławomir Maździoch, Grody wczesnopiastowskie w świetle wyników tzw. badań „milenialnych” oraz efektów najnowszych prac wykopaliskowych, [w:], s.448, [https://www.academia.edu/5022663/Grody_wczesnopiastowskie_w_%C5%9Bwietle_wynik%C3%B3w_tzw._bada%C5%84_milenialnych_oraz_efekt%C3%B3w_najnowszych_prac_wykopaliskowych]</ref><ref>Sławomir Wadyl, ''Pomorze Wschodnie w X wieku. Uwagi na marginesie pracy Błażeja Śliwińskiego'', Początki Gdańska: Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku, „Pomorania Antiqua”, tom XXIV, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk 2015, s. 557, PL ISSN 0556-0691</ref>. Wraz z upadkiem na początku XI wieku konkurencyjnego dla Gdańska ośrodka handlowego w [[Truso]], w tym czasie głównego ośrodka handlowego rejonu ujścia Wisły, otwarła się droga do rozwoju osady.
Mieszkańcy osady trudnili się głównie rybołówstwem, a wkrótce także i handlem z przybywającymi zza morza kupcami [[Skandynawia|skandynawskimi]] i [[Niemcy|niemieckimi]]. Lokalni książęta chętnie przyjmowali i osadzali w podgrodziu, które z wolna stawało się miastem, kupców i rzemieślników, głównie z [[Lubeka|Lubeki]], wówczas wiodącego ośrodka rodzącej się z wolna Hanzy. Historycy są w większości zdania, że [[chrześcijaństwo]] nie przyjęło się od razu, że kilkakrotnie w Gdańsku i jego okolicach zdarzały się powroty do wierzeń przodków, ale znajdowane przez archeologów w warstwach z X–XII wieku liczne drewniane i [[bursztyn]]owe krzyżyki świadczą o umacnianiu się nowej religii.
|
