Lipienek: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
zmiana imienia Stanisława Jóźwiaka na prawidłowe Sławomira Jóźwiaka, drobne merytoryczne |
→Zabytki: drobne merytoryczne |
||
Linia 39:
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 338 mieszkańców<ref name=GUS></ref>. Jest piątą co do wielkości miejscowością gminy Lisewo.
==
Według rejestru zabytków [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|NID]]<ref>{{Zabytek|kujawsko-pomorskie|strony=29|data dostępu=2016-05-22}}▼
</ref> na listę zabytków wpisane są ruiny zamku z początku XIV w., nr rej.: A/147/64 z 18.10.1934.▼
=== Historia ===
Ponadto w Lipienku znajduje się dwór klasycystyczny z XIX wieku.▼
Zamek krzyżacki zbudowany został przypuszczalnie w końcu XIII wieku<ref>[http://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/56,48722,19353102,lipienek,,5.html Lipienek]</ref> lub w latach [[1300]]–[[1330]]. Według prof. Sławomira Jóźwiaka, w latach 1285-1334 była to główna siedziba [[komtur]]a ziemi chełmińskiej<ref>S. Jóźwiak, Powstanie i rozwój, s. 144–167</ref>, a po likwidacji tej komturii była to siedziba wójta krzyżackiego o nadzwyczajnych uprawnieniach, ponieważ podległego bezpośrednio tylko wielkiemu mistrzowi w [[Malbork]]u. W 1291 roku wydano tu przywilej lokacyjny dla miasta [[Grudziądz]]a. ▼
Zamek był na tyle silny, że jesienią 1330 roku nie był w stanie go zdobyć król [[Władysław Łokietek]] mimo wsparcia wojsk węgierskich i litewskich, w związku z czym 18 października 1330 król zawarł tu rozejm z Krzyżakami. W 1410 roku zamek zajęły wojska Władysława Jagiełły. W 1411 roku Krzyżacy pojmali na zamku wspierającego Polskę rycerza [[Mikołaj z Ryńska|Mikołaja z Ryńska]], którego następnie ścięli na rynku w Grudziądzu. Od II pokoju toruńskiego z 1466 roku zamek przyłączony został do Polski i od tego czasu aż do 1655 roku była to siedziba polskich starostów z rodu Kostków i osób z nim spokrewnionych. Ostatnim starostą z rodu był Stanisław Franciszek Kostka<ref>{{cytuj książkę
Zamek krzyżacki wzniesiony był przypuszczalnie w końcu XIII wieku<ref>[http://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/56,48722,19353102,lipienek,,5.html Lipienek]</ref> lub w latach [[1300]]–[[1330]]. Postawiono go na długim półwyspie wchodzącym daleko w jezioro (obecnie częściowo wyschnięte). Zamek główny był regularny i czteroskrzydłowy, w planie zbliżony do kwadratu o wymiarach 38 × 39 m, z wieżą na rogu. Posiadał dwie kondygnacje naziemne i magazynowe poddasza. Dziedziniec obiegały ganki, a w narożu północno-wschodnim znajdowała się wieża główna. Od wschodu zamek poprzedzony był rozległym otoczonym murem przedzamczem na planie trapezu, ze stodołą, oborą, kuźnią, browarem i gorzelnią. Z murów przedzamcza zachowała się jedynie sklepiona kolebkowo piwnica i pozostałości kamiennego muru ograniczającego przedzamcze od zachodu. ▼
Zabudowania zostały częściowo zniszczone w czasie [[Wojna polsko-szwedzka|wojen polsko-szwedzkich]] w [[XVII wiek]]u, a po I rozbiorze Polski w [[1772]] r. rozebrane w większości przez Prusaków<ref>Antkowiak W., Lamparski P., Zamki i strażnice krzyżackie ziemi chełmińskiej, Toruń, 2000</ref>
▲Według prof. Sławomira Jóźwiaka, w latach 1285-1334 była to główna siedziba [[komtur]]a ziemi chełmińskiej<ref>S. Jóźwiak, Powstanie i rozwój, s. 144–167</ref>, a po likwidacji tej komturii była to siedziba wójta krzyżackiego o nadzwyczajnych uprawnieniach, ponieważ podległego bezpośrednio tylko wielkiemu mistrzowi w [[Malbork]]u. W 1291 roku wydano tu przywilej lokacyjny dla miasta [[Grudziądz]]a.
=== Architektura ===
▲Zamek był na tyle silny, że jesienią 1330 roku nie był w stanie go zdobyć król [[Władysław Łokietek]] mimo wsparcia wojsk węgierskich i litewskich, w związku z czym 18 października 1330 król zawarł tu rozejm z Krzyżakami. W 1410 roku zamek zajęły wojska Władysława Jagiełły. W 1411 roku Krzyżacy pojmali na zamku wspierającego Polskę rycerza [[Mikołaj z Ryńska|Mikołaja z Ryńska]], którego następnie ścięli na rynku w Grudziądzu. Od II pokoju toruńskiego z 1466 roku zamek przyłączony został do Polski i od tego czasu aż do 1655 roku była to siedziba polskich starostów z rodu Kostków i osób z nim spokrewnionych. Ostatnim starostą z rodu był Stanisław Franciszek Kostka<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Kostka | imię = Jerzy Antoni | autor = Kostka | tytuł = Kostkowie herbu Dąbrowa | wydawca = Z.P. POLIMER | miejsce = Koszalin | data = 2010 | strony = 338, 339 | isbn = 978-83-89976-40-6}}</ref>. Po nim starostwo przejął z dniem 16 września 1655 Albrecht Czerski.
▲Zamek
Od wschodu zamek poprzedzony był rozległym otoczonym murem przedzamczem na planie trapezu, ze stodołą, oborą, kuźnią, browarem i gorzelnią. Wjazd prowadził przez wieżę bramną zwieńczona gotyckimi szczytami. Z murów przedzamcza zachowała się jedynie sklepiona kolebkowo gotycka piwnica i pozostałości kamiennego muru ograniczającego przedzamcze od zachodu.
Obszerny opis założenia zamkowego zawarty jest w lustracji z 1565 roku.
Obecnie po zamku widoczne są na powierzchni nieliczne relikty, a jego teren jest trudno dostępny.
▲Według rejestru zabytków [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|NID]]<ref>{{Zabytek|kujawsko-pomorskie|strony=29|data dostępu=2016-05-22}}
▲</ref>
▲Zabudowania zostały częściowo zniszczone w czasie [[Wojna polsko-szwedzka|wojen polsko-szwedzkich]] w [[XVII wiek]]u, a po I rozbiorze Polski w [[1772]] r. rozebrane w większości przez Prusaków<ref>Antkowiak W., Lamparski P., Zamki i strażnice krzyżackie ziemi chełmińskiej, Toruń, 2000</ref>. Obecnie po zamku widoczne są na powierzchni nieliczne relikty, a jego teren jest trudno dostępny.
== Bibliografia ==
| |||