Kaplica św. Kazimierza w katedrze wileńskiej: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Przypisy: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Konarski (dyskusja | edycje)
merytoryczne, źródła/przypisy, redakcyjne
Linia 35:
|data reaktywacji =
|poprzednie wyznanie =
|fundator = [[Zygmunt III Waza]]
|plan świątyni =
|opis planu =
|styl = wczesny barok
|architekt = [[Matteo Castelli]], lub [[Constantino Tencalla]]
|materiał budowlany =
|liczba wiernych =
Linia 76:
'''Kaplica św. Kazimierza''' – [[barok|wczesnobarokowa]] [[kaplica]] w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie|katedrze wileńskiej]], powstała w latach [[1623]]-[[1636]] według projektu [[Matteo Castelli]] (po 1632 ukończona przez [[Constantino Tencalla|Constantina Tencallę]]). Poświęcona jest [[Święty Kazimierz|świętemu Kazimierzowi]] ([[1458]]-[[1484]]), którego [[relikwie]] złożone są w tej kaplicy.
 
Jej założenie wzorowane jest na powstałej sto lat wcześniej [[Kaplica Zygmuntowska na Wawelu|Kaplicy Zygmuntowskiej]] na [[Wawel]]u (jest jednak dwukrotnie większa).
 
== Historia ==
Ma formę kwadratu, nakrytego kopułą na bębnie. Srebrny ołtarz kaplicy został zrabowany przez wojska [[Carstwo Rosyjskie|rosyjskie]] w [[1655]]. W ołtarzu umieszczony jest obraz patrona kaplicy. Święty ma na tym obrazie 3 ręce. Według znanej legendy wyjaśniającej ten fakt, malarz próbował zmienić nieco kompozycję wizerunku, zamalowując jedną rękę i malując ją w innym miejscu, lecz zamalowywana kończyna wciąż pozostawała widoczna<ref> ''Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione'', Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, ss. 125-126 </ref>.
O powstaniu zamysłu budowy nowej kaplicy informował akt wystawiony przez króla Zygmunta III Wazę w dniu 8 marca 1623 r. w Warszawie dla biskupa wileńskiego [[Eustachy Wołłowicz (biskup wileński)|Eustachego Wołłowicza]], dotyczący odstąpienia dawnej kaplicy biskupa [[Paweł Holszański|Pawła Holszańskiego]], od sześciu lat przeznaczonej na miejsce pochówku rodziny Wołłowiczów i położonej w miejscu obecnej kaplicy św. Kazimierza. W zamian za to król poprzez kapitułę wileńska przekazał biskupowi dotychczasową kaplicę królewska po północnej stronie katedry, znajdującą się w gorszym pod względem prestiżu miejscu i zbyt małą dla potrzeb królewskiego ceremoniału. Na wybór miejsca przez Zygmunta III mogło mieć znaczenie możliwość połączenia komnat królewskich Zamku Dolnego bezpośrednim przejściem-gankiem z kaplicą, szczególnie po zamachu Piekarskiego w roku 1620. Po wyburzeniu starej kaplicy, gromadzenie materiałów budowlanych do budowy kaplicy św. Kazimierza zaczęto w 1623 roku, a wiosną 1624 roku rozpoczęto budowę. Do realizacji kaplicy Zygmunt III zatrudnił braci [[Constantino Tencalla|Constantino Tencallę]] i Jakuba Tencallę. Projektantem kaplicy mógł być Matteo Castelli lub Constantino Tencalla<ref>http://etalpykla.lituanistikadb.lt/fedora/get/LT-LDB-0001:J.04~2008~1367165344828/DS.002.2.01.ARTIC</ref>. Orga­nizatorem prac budowlanych był starosta orański, [[horodniczy]] Piotr Nonhardt. Zasadnicze prace budowlane ukończono do 1632 roku, jednak z powodu śmierci króla Zygmunta III, a następnie toczonych przez Władysława IV wojen z Moskwą i Turcją, dopiero w 1636 roku dokonano przeniesienia do kaplicy relikwii św. Kazimierza.
 
W okresie bezpośrednio poprzedzającym uroczystości z roku 1636 król Władysław IV zatrudnił przy pracach w kaplicy malarza [[Bartłomiej Strobel|Bartłomieja Strobla]]. Władysław IV kontynuował prace ojca przy Kaplicy św. Kazimierza, przyczyniając się do powstania osobnej zakrystii, dekoracji kopuły, prac malarskich i de­koracyjnych. W celach uzupełnienia dekoracji król Władysław opłacił w latach latach 1639-1643 malarza Hiacynta Campanę, któ­ry prawdopodobnie wykonywał dekorację czaszy kopuły i złocenia (niezachowane) niektórych elementów (np. kapiteli). Król zapłacił także w 1643 r. na przebudowę przez Jakuba Tencallę ganku łączącego kaplicę z Zamkiem Dolnym<ref>[http://etalpykla.lituanistikadb.lt/fedora/get/LT-LDB-0001:J.04~2008~1367165344828/DS.002.2.01.ARTIC Piotr Jamski, ''Kaplica św. Kazimierza w Wilnie i jej twórcy''<nowiki> [w:] LDK sakralinė dailė: atodangos ir naujieji kontekstai. Sacred art of Grand Duchy of Lithuania: discoveries and new contexts, Acta Academiae Artium Vilnensis 51, 2008, s. 91-112</nowiki>]</ref>.
 
Do czasu zajęcia Wilna przez wojska moskiewskie w roku 1654 kaplica św. Kazimierza wyróżniała się drogimi marmurami, hebanem, sztukaterią i malarstwem, błyszczała srebrem, jaśniała złotem i z całą pewnością zaliczała się do najwybitniejszych dzieł artystycznych Rzeczpospolitej.
 
== Architektura i wnętrze ==
Kaplica ma formę kwadratu, nakrytego kopułą na bębnie. Charakterystyczne jest podobieństwo jakie zachodzi między kartuszem tablicy fundacyjnej budowli wileńskiej, a dekoracją warszawskiej kolumny Zygmunta związane z osobą tego samego projektanta.
 
Ma formę kwadratu, nakrytego kopułą na bębnie. Srebrny ołtarz kaplicy został zrabowany przez wojska [[Carstwo Rosyjskie|rosyjskie]] w [[1655]]. W ołtarzu umieszczony jest obraz patrona kaplicy. Święty ma na tym obrazie 3 ręce. Według znanej legendy wyjaśniającej ten fakt, malarz próbował zmienić nieco kompozycję wizerunku, zamalowując jedną rękę i malując ją w innym miejscu, lecz zamalowywana kończyna wciąż pozostawała widoczna<ref> ''Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione'', Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, ss. 125-126 </ref>.
 
Całość kaplicy zdobią freski [[Michelangelo Palloni|Michelangela Palloniego]]. Jej wystrój dopełniają srebrzone figury [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]], [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]], [[Jan I Olbracht|Jana Olbrachta]], [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]], [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]], [[Zygmunt II August|Zygmunta II Augusta]] i św. Kazimierza.
 
== Pochowani ==
W podziemiach tej kaplicy zostali pochowani:
* [[Aleksander Jagiellończyk]],
* [[Elżbieta Habsburżanka]], żona Zygmunta Augusta,
* [[Barbara Radziwiłłówna]], żona Zygmunta Augusta,